- •Агротехникалық с.Сейфуллин атындағы Қазақ
- •Кеңесінде қаралып, мақұлданды университеті оәк-нің төрағасы Хаттама № ________________ __________________________
- •Мазмұны
- •1. Силлабус
- •Оқытушы туралы мәлімет
- •Пән туралы мәлімет
- •Оқу уақытын бөлу
- •Курстың пререквезиттері- бұл пәнді игеруде септігін тигізетін пәндер
- •Курстың постреквезиттері- бұл курстан алған білім келесі пәндерді оқып түсінуге мүмкіндік береді:
- •5. Курсқа қысқаша шолу
- •Студент курстың соңында білуі керек
- •6. Курстың мазмұны
- •6.1. Дәріс сабақтарының тізбесі
- •6.2.Практикалық-зертханалық сабақтарының тізбесі:
- •Студенттердің өздігінен дайындалатын сұраќтары.
- •7. Студенттің өзіндік жұмысты орындау және тапсыру кестесі.
- •8. Курс саясаты.
- •9. Білімді бағалау туралы мәліметтер
- •10. Бағалар қою саясаты.
- •Студенттердің білімдерін емтиханда бағалау
- •Білімді бағалау шкаласы
- •2. Глоссарий.
- •3. Қысқаша дәрістер жинағы.
- •1. Микроэкономикаға кіріспе
- •Микроэкономика: пәні, обьектісі, субьектілері.
- •Микроэкономиканың әдістемелік негіздері
- •1.3. Экономикадағы таңдау және өндіріс мүмкіншілігінің шектеуі
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •2. Сұраныс және ұсыныс теориясының негіздері.
- •2.1. Сұраныс және оған әсер ететін факторлар. Сұраныс функциясы.
- •2.2. Ұсыныс және оған әсер ететін факторлар.
- •Нарықтық тепе-теңдік, оның үлгілері
- •2.4. Нарықтың салыстырмалы статикасы.
- •2.5. «Өрмекші торы» тәріздес үлгі
- •2.6. Нарықты мемлекеттік реттеу
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •3. Сұраныс және ұсыныс икемділігі
- •3.1. Сұраныстың бағалық икемділігі.
- •3.2. Сұраныстың қиылысқан икемділігі. Сұраныстың табыстық икемділігі
- •3.3. Ұсыныс икемділігі. Ұсыныс икемділігінің үш уақыт мерзімі.
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •4. Тұтынушы теориясы
- •4.1. Игіліктің пайдалылығы және тұтынушының таңдауы (кардиналистік концепция)
- •4.2. Талғамсыздық қисықтары және бюджет шектеулері (ординалистік концепция)
- •4.3. Тұтынушының тепе-теңдігі (оптимумы).
- •4.4. Баға-тұтыну қисығы. Табыс-тұтыну қисығы. Энгель қисығы.
- •4.5. Ауыстыру әсері және табыс әсері (Хикс бойынша және Слуцкий бойынша).
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •5. Өнд1р1с теориясы
- •5.1. Өндіріс және өндіpic функциясы.
- •5.2 Қысқа мерзім кезеңіндегі өндіріс. Шекті өнімділіктің кему (азаю) заңы
- •5.3. Ұзақ мерзім кезеңіндегі өндіріс. Изокванталар
- •Өндіріс ауқымының өсу әсері (тиімділігі)
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •6. Өндірістік шығындар
- •6.1. Өндірістік шығындар: мәні, түрлері
- •Ө ндірістік шығындар
- •Бухгалтерлік шығындар
- •Экономикалық шығындар
- •6.2. Изокосталар және өндірушінің тендігі
- •6.3. Қысқа мерзім кезеңіндегі өндipic шығындары
- •6.4. Ұзақ мерзім кезеңіндегі өндіріс шығындары
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •7. Жетілген бәсеке нарығы
- •7.1 Жетілген бәсеке нарығына жалпы сипаттама
- •7.2. Қысқа мерзім кезеңіндегі жетілген бәсекеші фирма
- •1. Фирманың пайданы мейілінше арттыру жағдайы.
- •2. Фирманың зиянын мейілінше азайту жағдайы.
- •3. Фирманың қарапайым пайда алу жағдайы.
- •4. Жетілген бәсекеші фирманың қызметін тоқтатуы.
- •7.3 Қысқа мерзім кезеңіндегі бәсекелес фирманың және саланың ұсыныс қисығы
- •7.4 Ұзақ мерзім кезеңіндегі фирма және ұсыныс
- •7.5 Өндірушілер мен тұтынушылардың ұтысы және бәсекелес нарықтың тиімділігі
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •8. Монополия және монополиялық билік.
- •8.1. Монополияға жалпы сипаттама
- •8.2. Монополиялық фирманың өніміне сұраныс, шекті табыс және жалпы табыс.
- •8.3. Монополиялық фирманың қысқа мерзімдегі пайданы өсіруі және монополиялық тепе-теңдік.
- •8.4. Ұзаќ мерзім кезеңіндегі монополия
- •8.5. Монополиялыќ биліктің экономикалыќ және әлеуметтік шығындары
- •8.6. Бағалық алалау (дискриминация)
- •8.7. Монополияны мемлекеттік реттеу
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •9. Монополиялық бәсеке нарығы
- •9.1. Монополиялық бәсеке нарығының болу жағдайлары.
- •9.2. Монополиялық бәсеке жағдайындағы баға және
- •9.3. Монополиялық бәсеке нарығындағы қысқа және ұзақ мерзімдегі тепе-теңдік
- •9.4. Бағалық емес бәсеке. Жарнама.
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •10. Олигополия нарығы
- •10.1. Олигополия нарығының ерекшеліктері
- •10.2. Олигополиялық фирманың сұраныс қисығы
- •10.3. Курно дуополиясының үлгісі
- •10.4. Ойын теориясы және «тұтқындар дилеммасы»
- •«Тұтқындар дилеммасы» үлгісі
- •10.5. Олигополиялық бәсеке және «баға қақтығысы».
- •10.6. Баға белгілеудегі жетекшілік
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •11. Өндіріс факторлары нарығы.
- •11.1. Ресурстарға сұраныс және өндіріс факторлары нарығының ерекшеліктері
- •Мұндағы mpl –еңбектің шекті өнімі, pl –еңбектің бағасы, mpk – капиталдың шекті өнімі, pk -капиталдың бағасы.
- •11.2. Жетілген бәсеке жағдайындағы еңбек нарығы
- •11.3 Жетілмеген бәсеке жағдайындағы еңбек нарығы
- •11.4 Капитал және пайыз мөлшерлемесі
- •11.5 Жер нарығы және рента
- •12 . Жалпы экономикалық тепе-теңдік
- •2.1 Жеке және жалпы тепе-теңдік.
- •12.2 Вальрас үлгісі.
- •12.3 Эджуорт қорабы
- •Айырбас тиімділігі
- •12.4 Парето – тиімділік.
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •13. Сыртқы әсерлер теориясы
- •13.1. Сыртқы әсерлердің экономикалық мәні, себептері және түрлері.
- •13.2. Сыртқы әсерлерді реттеу әдістері.
- •13.3. Коуз теоремасы.
- •13.1. Сыртқы әсерлердің экономикалық мәні, себептері және түрлері
- •13. 2 Сыртқы әсерлерді реттеу әдістері.
- •13.3. Коуз теоремасы
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •14. Қоғамдық игіліктер
- •14.1. Қоғамдық игіліктердің ерекшеліктері және олардың түрлері
- •14.2. Таза қоғамдық игіліктерге сұраныс және олардың ұсынысы
- •14.3. «Билетсіздер (қояндар)» проблемасы
- •14.4. Таза қоғамдық игіліктермен қамтамасыз етудегі мемлекет пен нарықтың мүмкіншіліктері
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •4. Семинар сабақтарына арналған тапсырмалар
- •Семинар сабағы
- •- Негізгі нарықтың механизмдерін оқу: бағаның құрылуы және бәсеке.
- •Семинар сабағы
- •Тапсырманың мақсаты:
- •Семинар сабағы.
- •6. Егер тұтынушының табысы өсетін болса, онда:
- •7. Егер бір игіліктің бағаы жоғарылайтын болса, онда:
- •8. Тұтынушы оңтайлы жағдайға төмендегі шарттардың қайсысы орындалғанда жетеді?
- •Семинар сабағы
- •12. Өндірісте капитал мен еңбек 2 есе өсті. Соның нәтижесінде өнім шығару да 2 есе өсті. Ауқым өсуінің қандай тиімділігі байқалады?
- •Тапсырманың мақсаты:
- •Семинар сабағы
- •Семинар сабағы.
- •15. Егер түсім 40 мың теңгеге тең болып, ал шығындар 35 мың теңгені құраса, онда фирманың пайдасы қандай болады?
- •17. Баға төмендігі көрсеткіштердің қайсысынан жоғары болғанда фирма шығындармен жұмыс істей алады?
- •Бақылау түрлері:
- •Семинар сабағы
- •9. Табиғи монополияға мысал бола алатын:
- •10. Баға белгілудегі "бас бармақ" тәртібінің мәні неде?
- •11. Монополияны енгізу:
- •15. Монополия нарығында баға мен шекті түсім арасында қандай арақатынас болуы керек?
- •16. Ең жоғары деңгейде пайда табу үшін монополист төмендегі шарттардың қайсысының орындалуына сәйкес келетін өнім көлемін шығару керек?
- •26.Монополиялық билікке болу үшін фирма:
- •27.Тиімді баға дискриминациясын іске асыру үшін төмендегілердің қайсысы қажет емес?
- •28 Нарықта әлеуметтік оңтайлы баға орнатылады дегенді былай түсінеміз:
- •Семинар сабағы. Сабақтың мақсаты:
- •Семинар сабағы.
- •Семинар сабағы
- •Талдау сұрақтары
- •7. Монопсония кезінде еңбектің шекті шығындары еңбекақымен салыстырғанда, одан:
- •8. Ең төменгі деңгейдегі еңбекақы туралы заңды енгізуден ұтатындар:
- •9. Еңбек нарығындағы екі жақты монополия келесімен сипатталады:
- •Бақылау түрлері:
- •Бақылау түрі: қысқаша конспект.
- •6. Ішінара тепе-теңдікті талдаудың жалпы тепе-теңдікті талдаудан айырмашылығы төмендегідей:
- •7. Егер екі тұлға игіліктерді өзара ауыстыратын болса, онда олардың әрқайсысы да ұтады, себебі:
- •8. Егер екі тұтынушы үшін екі игіліктің mrs-і тең болмаса, онда:
- •12 Тақырып . Сыртқы әсерлер және қоғамдық игіліктер. Семинар сабағы.
- •15. Мемлекет өндіретін қоғамдық игіліктер жиналатын салықтармен қаржыландырылады, бұл кезде оларды өндірудегі жоғары тиімділікке жету төмендегінің қайсысының көмегімен жүзеге асырады?
- •16. Бәсекелес нарықтар қандай көлемде таза қолғамдық игіліктер шығарады?
- •17. Шығарып тасталынатын қоғамдық игіліктерді кім өндіре алады?
- •Бақылау түрі: қысқаша конспект.
- •12 Тақырып . Сыртқы әсерлер және қоғамдық игіліктер.
- •6. Курстық жұмыс орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар
- •6.1 Курстық жұмысқа қойылатын жалпы талаптар
- •6.2 Курстық жұмыстың құрылымы
- •6.3 Курстық жұмысты рәсімдеу
- •6.4 Курстық жұмысты қорғау тәртібі
- •6.5 Курстық жұмыс тақырыптары.
- •Курстық жұмыс «қазақстан республикасында шағын және орта бизнесті дамыту мәселелері»
- •Әдебиет:
- •7. Аралық бақылау сұрақтары
- •8. Емтиханға арналған тестілік тапсырмалар
- •8. ӘдебиеттеР тізімі
Нарықтық тепе-теңдік, оның үлгілері
Сұраныс пен ұсыныстың өзара әрекеттесуі және олардың үйлесімі баға механизмі мен бәсеке негізінде іске асады. Бұлар нарықтағы тепе теңдік пен теңдестік бағаның құрылуына әсерін тигізеді.
Нарықтық теп-теңдік (market equilibrium) – бұл нарықтағы тауарларға сұраныс пен олардың ұсынысы тең болатын жағдай.
Нарықтық тепе-теңдікті анықтаудың екі үлгісі қалыптасқан: Вальрас бойынша және Маршалл бойынша.
Егер нақты баға тепе-теңдік бағадан жоғары болса , онда өндірушілердің көбірек өндіруге ынтасы молаяды , ал сұраныс көлемі Q1D- ге қысқарады. Бұл жағдайда ұсыныс артықшылығы бағаны түсіруге ықпал етеді.
Егер нақты баға тепе-теңдік бағадан төмен болса, онда сұраныс көлемі ұсыныс көлемінен, артады). Нәтижесінде нарықта тапшылық орнайды да, сұраныс артықшылығы бағаны көтеруге әкеліп соқтырады.
Бірінші жағдайда бағаның төмендеуі өндірушілер арасындағы бәсекеге байланысты болса, екінші жағдайда тұтынушылар арасындағы бәсеке бағаны көтереді.
Нарықтық тепе-теңдікті сипаттаудың мұндай әдісі Вальрас бойынша тепе-теңдік деп аталады.
Мұндай әдіске баламалы әдіс Маршалл бойынша тепе-теңдік. Оның негізгі мағынасы, нарықтық тепе-теңдік сұраныс пен ұсыныс артықшылығы емес, сұраныс (тұтынушы) бағасы мен ұсыныс (өндіруші) бағасына байланысты орнайды. Мәселен, егер ұсыныс көлемі сұраныс көлемінен төмен, ал сұраныс бағасы ұсыныс бағасынан жоғары болса, онда өндірушілер көбірек өндіруге тырысады.
Егер өндіріс көлемі тепе-теңдік деңгейден көп, ұсыныс бағасы сұраныс бағасынан жоғары болса, онда бұл жағдай өндірушілерді өнім көлемін қысқартуға мәжбүр етеді
Нарықтық тепе-теңдікті анықтаудың аталған екі әдісінің айырмашылығы: Вальрас сұраныс көлемі мен ұсыныс көлеміне көңіл бөлді, сондықтан оның сұраныс және ұсыныс функциясы былайша беріледі:
QD = QD(P), QS = QS(P),
ал тепе-теңдік шарты былайша болады:
QD (P)= QS(P).
Маршалл өз теориясында «сұраныс бағасы», «ұсыныс бағасы» деген ұғымдарға негізделді. Оның сұраныс және ұсыныс функциясы төмендегідей:
РD = PD(Q), РS = РS(Q),
ал тепе-теңдік шарты:
PD(Q) = РS (Q).
2.4. Нарықтың салыстырмалы статикасы.
Статикалық үлгілерде уақыт факторы ескерілмейді. Олар динамикалық процестердің бірсәттік (мезеттік, қас-қағым сәттегі) «фотосуреттері» тәрізді. Осындай қас-қағым сәттерді салыстыру «салыстырмалы статика» әдісі деп аталады. Мұнда нарықтың әр-түрлі тепе-теңдік жағдайы қарастырылады, ал бір жағдайдан екінші жағдайға өту үдерісі есепке алынбайды.
Салыстырмалы статика әдісінде уақыт факторы тікелей әсер етпесе де, біздер ұсыныстың сұраныстағы өзгерістерге бейімделу жылдамдығына байланысты оны жанама түрде ескеруімізге болады.
Ол үшін салыстырмалы статика әдісін пайдаланғанда уақыт аралығын үш кезеңге бөлеміз. Біріншіден, барлық өндіріс факторлары тұрақты деп қарастырылады. Ол кезеңді дәл қазіргі (өте қысқа) мерзім кезеңі деп атайды. Бір факторлар тұрақты, басқа факторлар өзгермелі деп қарастырылатын кезең қысқа мерзім кезеңі деп аталады. Үшіншіден, барлық факторлар өзгермелі деп қарастырылатын уақыт кезеңі ұзақ мерзім кезеңі деп аталады.
Дәл қазіргі кезеңде өндіруші өнім көлемін сұраныстың өзгеруіне бейімдеуге мүмкіндігі келмейді, өйткені барлық факторлар тұрақты. Бірақ өндірушінің сұранысқа бейімделуі сатылатын тауардың табиғи қасиетіне байланысты. Егер тауар жылдам бұзылатын болса, онда ұсыныс қисығы абцисс өсіне перпендикуляр тік сызық түрінде орналасады. Сұраныстың өзгеруі (өсуі немесе төмендеуі) бағаның өзгеруіне әкеледі, бірақ ұсынысқа әсер етпейді
Егер тауарды сақтау мүмкіндігі болса, онда ұсыныс қисығы екі бөліктен құралады: біреуі – оң көлбеулі, екіншісі – тік сызық түрінде.
Қысқа мерзім кезеңінде сұраныстың өзгеруі тек бағаға ғана емес, өндіріс көлеміне де әсер етеді. Ұсыныс қисығы екі бөліктен тұрады: біріншісі оң көлбеулі және оның бұрыштық көлбеуі өндіріс қуатына байланысты. Екіншісі тік сызық тұрінде орналасқан. Ол қысқа мерзім кезеңінде кейбір өндіріс факторлары тұрақты болғандықтан өндіріс көлемін ұлғайтуға мүмкіндіктің жоқ екенін көрсетеді
Ұзақ мерзім кезеңінде өндірушінің өндіріс факторларын өзгертуге толық мүмкіндігі бар. Сондықтан ол өндіріс қуатының пайдалану деңгейін, яғни өндіріс ауқымын сұранысқа бейімдей алады. Ұзақ мерім кезеңіндегі мүмкін болатын үш жағдай бар. Біріншісінде, өндіріс ауқымының өзгерісі тұрақты шығындар жағдайында болса, тепе-теңдік өндіріс көлемі тұрақты баға деңгейінде өседі. Екінші жағдайда, өндіріс ауқымының өзгерісі шығындардың өсуінен болса (мыс. жалақының өсуі), онда тепе-теңдік өндіріс көлемінің көбейуі тепе-теңдік бағаның өсуімен қатар жүреді Үшінші жағдайда, өндіріс ауқымының өзгерісі шығындардың төмендеуінен болса (мыс. шикізатқа бағаның төмендеуі), онда тепе-теңдік өндіріс көлемінің көбейуі тепе-теңдік бағаның төмендеуімен қатар жүреді