1. Кейнс әсері (пайыз мөлшерлемесінің әсері)

2. Пигу әсері (нақты кассалық қалдық әсері немесе байлық әсері)

3. Импорттық тауарларды сатып алу әсері.

Жоғарыда берілген бағалық факторлардан басқа AD қисығына бағалық емес факторлар әсер етеді. Бұл факторлардың әсері жиынтық сұраныс қисығының оңға немесе солға жылжуына әкеледі. Бағалық емес факторлар дегеніміз – бұл тұтыну шығындарына, инвестициялық шығындарға, мемлекеттік шығындарға, таза экспортқа әсер ететін факторлар.

Тұтынушылық шығындарға тұтынушылардың табысы, болашақты күтуі, табыс салығының өзгерісі әсер етеді.

Инвестициялық шығындарға пайыз мөлшерлемесінің деңгейі, несие жеңілдіктері, өндірушілердің болашақты күтуі, бизнеске салық, субсидиялар әсер етеді.

Мемлекеттік шығындардың өсуі.

Таза экспортқа валюта бағамының өзгерісі, сыртқы нарықтағы жағдайлар.

Сондай-ақ бағалық емес факторларға ақшаның сандық теориясына сәйкес ақша ұсынысы мен ақша айналымының жылдамдығы жатады.

3.2. Жиынтық ұсыныс, оның классикалық және кейнстік үлгілері.

Жиынтық ұсыныс – экономикада барлық өндірілген соңғы өнім көлемі немесе нақты ЖҰӨ.

Жиынтық ұсыныс қисығы (AS) – экономикадағы әр түрлі баға деңгейінде өндірушілердің нарыққа ұсына алатын жиынтық өнім көлемін көрсетеді.

AS қисығы классикалық және кейнстік мектептер тұрғысынан әр түрлі

Классикалық үлгі ұзақ мерзім кезеңін қарастырады.

Ұзақ мерзім кезеңінде жиынтық сұраныстың өзгерісі тек баға деңгейіне әсер етеді, ал өндіріс көлемі тұрақты болып қалады. Мысалы, тұтынушылық шығындар көбейгенде жиынтық сұраныс қисығы жоғары-оңға жылжиды (AD1 → AD2). Экономикалық тепе-теңдік Е1 нүктесінен Е2 нүктесіне ауысады, баға Р1-ден Р2-ге өседі, ал өндіріс көлемі сол деңгейде қалады. (3-сурет). Жиынтық ұсыныс қисығының жылжуы тек технология деңгейі өзгерген жағдайда ғана мүмкін болады.

Кейнстік үлгі экономиканы қысқа мерзім кезеңінде қарастырады.

Қысқа мерзім кезеңінде жиынтық сұраныстың өзгерісі тек өнім көлеміне әсер етеді, ал баға деңгейі тұрақты болып қалады. Мысалы, ақша ұсынысы азайғанда жиынтық сұраныс қисығы төмен-солға жылжиды (AD1 → AD2). Экономикалық тепе-теңдік Е1 нүктесінен Е2 нүктесіне ауысады, ал өндіріс көлемі Ү1-ден Ү2-ге азаяды.

Сонымен жиынтық ұсыныс қисығы үш бөліктен тұрады (5-сурет): кейнстік бөлікте факторлар өндірісте толық қамтылмаған. Бағаның тұрақты деңгейінде жұмыссыздық орын алады.

Р

Классикалық

Р2 бөлік

Р1

Аралық бөлік

Р

Кейнстік бөлік

Y Y1 Y2 Y

5-сурет

Аралық бөлікте бос факторлардың өндіріске біртіндеп тартылуы өнім көлемін көбейтеді (Ү-Ү1). Өнім көлемі шығындардың өсуіне әкеледі де баға көтеріле бастайды (Р-Р1). Жиынтық ұсыныстың классикалық бөлігінде экономика толық жұмыспен қамтылған жағдайда өндіріс көлемі ең жоғары деңгейде (Ү1) болады. Бос ресурстар болмағандықтан өндіріс көлемін кеңейту мүмкін емес. Сондықтан ресурстарға баға өседі де ол жалпы баға деңгейінің өсуіне (Р1 – Р2) әкеледі. Нәтижесінде жиынтық ұсыныс қисығы вертикалды түрге келеді.

Жиынтық ұсынысқа бағадан басқа факторлар әсер етеді: ресурстар бағасының өзгерісі, технология деңгейі, салықтар мен дотациялар, ауыл шаруашылық климат жағдайы басқа да факторларлар. Ол факторлардың әсерінен AS қисығы оңға немесе солға жылжиды. Мысалы: қосымша ресурс көздерінің ашылуы шикізаттың арзандауына әкеледі. Бұл жиынтық ұсыныс қисығының солға жылжытады, керісінше ресурстардың арзандауы AS қисығын оңға жылжытады. Сондай-ақ AS қисығы жұмыс күшіне, жерге, капиталға бағаның өзгерісіне байланысты да оңға немесе солға жылжуы мүмкін.