Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
мкт.doc
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.05.2025
Размер:
1.03 Mб
Скачать

70. Кукыкка карсы минез-кулык: тусиниги мен белгилери.

Кукык бузушылык дегенимиз кукыктык талаптарды бузудагы немесе оларды орындамау барысындагы арекеттер (арекеттиликтер немесе арекетсиздиктер).

Адамдардын кандай да арекеттери (арекеттиликтери немесе арекетсиздиктери) когамга кауип тудырган немесе туындататын болса ондай арекеттилик немесе арекетсиздик кукык бузушылык деп багаланады.

Адамнын арекети (арекеттилиги немесе арекетсиздиги) когамга кауипти болмаса, онда мундай арекеттилик немесе арекетсиздик кукык бузушылык катарына жаткызылмайды. Арекеттин (арекеттилик немесе арекетсиздиктин) когамга кауиптилиги угымы еки саттен турады, олар: зияннын болуы жане онын когам тарабынан багалануы. Кукык бузушылык дегенимиз, адамнын когамга, мемлекетке немесе жеке тулгага зиян келтиретин кинали, соны зан алдындагы жауаптылыкка апаратын кукыкка кайшы арекети немесе арекетсиздиги.

Кукык бузушылыктын белгилери (нышандары):

а) когамга зияндылыгы, кауиптилиги - кукык бузушылыктын негизги объективтик нышаны, айырымдык белгиси жане онын заннан кукыкка кайшы болу шегин ажыратуга негиз болатын объективтик тугыры. Кукык бузушылыктын когамга келтиретин зияны мен онын кауиптилиги когамга манызды кундылыктар мен онын тиршилик ету жагдайларына кол сугулардан турады;

б) кукыкка кайшы келушилик - арекеттин немесе арекетсиздиктин когамга кауиптилигин, зияндылыгын зан атауы аркылы билдирилуи. Кукыкка кайшы (карсы) келудин жане ол ушин жауапты болудын шегин, молшери мен шамасын мемлекет аныктайды, ари оны бекитеди де;

в) киналилик - баскаша айтканда - кукык бузушылыкка бару кукык бузушынын тыскарыдан ешбир ыкпалсыз-ак озинин ерик-ыктиярын алгиндей турде билдируи, ал мунын ози кинали журис-турыс (минез-кулык). Егер де жеке адамды тандау ерки (ыктияры) болмаса, егер ол озинин журис-турысынын кукыкка кайшы келетинин жете тусинуге кабилети болмаса, онда онын кинали арекети кукык бузушылык болмайды да, ол объективти турдеги кукыкка кайшы арекеттик болып шыгады. Сондыктан мундай адам зан алдындагы жауаптылыкка тартылмайды;

г) арекеттилик немесе арекетсиздик туриндеги арекеттер. Мундагы арекетсиздик туриндеги кукык бузушылык - тулга зандык талаптарды орындауга миндетти бола турып, оларды орындамаган жагдайда болады;

д) жазаланушылык - мемлекет тарапынан мажбурлеу шараларынын колданылу мумкиндиги.

Кукык бузушылыктар алеуметтик кауиптилигине байланысты жане зиян келтиру дарежелерине карай кылмыстар жане терис кылыктар деп жиктеледи.

Кылмыстар когамга кауиптилиги (зияндылыгы) жагынан барынша жогары дарежеде болатындыгымен ерекшеленеди. Олар когамнын ен манызды, едауир манди мудделерине нуксан келтиреди. Мундай ен манызды, едауир манди мудделерге нуксан келтирулер мен кол сугулардан кылмыстык зандар коргайды. Жасалган кылмыстар ушин зан аса катал жазалау шараларын белгилейди,

Формалды турде кылмыстын барлык белгилери бар болса да кайсы бир кылмыстар кылмыс болып саналмайды. Олай болатын себеби кейбир жагдайларда алги кылмыстардын когамдык кауиптилиги мен зияндылыгынын манызы мардымсыз болып келеди.

Терис кукыктар - алеуметтик зияндылыгы мен когамдык кауиптилиги томен дарежеде болатындыгымен ерекшеленетин кукык бузушылыктар.

Булардын нуксан келтиретин объектилери мен зандык салдары да турли-турли болып келеди жоне де олар когам болмысынын ар турли салаларында болып жатады.

Терис кылыктардын когамдык кауиптилик дарежесин аныктауда томендегидей айырымдык белгилери ескериледи:

а) нуксан келтирилген когамдык катынастардын объект туриндеги маныздылыгынын дарежеси;

а) келтирилген зияннын молшери;

б) кукыкка карсы (кайшы) арекеттин жасалу тасили, уакыты мен орны;

г) кукык бузушынын оз басы.

Терис кылыктардын жиктелуи:

1. Муликтик жане кейбир жекелик муликтик емес катынастар аясындагы кукык нормаларын бузу азаматтык-кукыктык нормаларды бузушылыктар деп аталады;

2. Зан белгилеген когамдык тартипке, мемлекет органдарынын аткару-орындау саласындагы катынастарга нуксан келтируин акимшилик кукык бузушылыктар деп аталады;

3. Енбек катынастары аясындагы касипорындар, мекемелер, уйымдардын ишки енбек уйымдастыру тартибине нуксан келтируин тартиптик кукык бузушылыктар деп аталады;

4. Зан аркылы белгиленген расимдерди адилсоттын жузеге асыруына (куалардын сотка келмей калуы) нуксан келтируин жургизу катынастарындагы кукык бузушылыктар деп аталады.

Соседние файлы в предмете [НЕСОРТИРОВАННОЕ]