2. Verkenning van de voornaamste rechtbanken

   1. Inleiding

Het gebouw is het justitiegebouw, wordt ook het justitiepaleis genoemd. Een justitiegebouw is geen rechtbank, het is slechts een gebouw dat meerdere rechtbanken kan huisvesten.

De zaal: elke rechtbank of gerechtshof zetelt meestal één maal per week in een zittingszaal van het gerechtsgebouw. Tijdens de zittingen, die meestal vanaf 9 uur ’s morgens beginnen kan iedereen vrij de zalen betreden en er een zitting bijwonen. Enkel bij zware zedenfeiten kan men besluiten om achter gesloten deuren bijeen te komen. Een zittingszaal bestaat uit 2 delen, in het achterste delen staan banken voor het publiek, en het voorste gedeelte is voorbehouden voor de rechtbank. (magistraten, parket, advocaten en eventueel partijen)

De taal: één zaak is zeker, in het gerecht spreekt men een eigen taal en die taal staat een eind weg van het gewone taalgebruik. De diverse rechtsmachten worden voorgezeten door magistraten. De magistraten van het kantonnale en het arrondissementele niveau noemt men gewoon rechters. Die rechters zetelen in rechtbanken en hun ordeel wordt een vonnis genoemd. De magistraten die aangesteld zijn op de hogere niveaus noemt men raadsheren. Zij zetelen in gerechtshoven en hun uitspraken zijn arresten.

• Rechters= magistraat -> vonnis

• Hogere rechtsmacht= raadsheren-> arrest

2. Het kantonnale niveau

   1. Het vredegerecht

Het vredegerecht is de kleinste burgerlijke rechtbank van het land. Een alleen zetelende rechter, de vrederechter, is er de baas. De vrederechter wordt geholpen, zoals trouwens alle magistraten, door een griffier. Die laatste is de secretaris van de rechter. De vrederechter behandelt geschillen waarvan de inzet minder bedraagt dan 1860 euro. De vrederechter is in alle geval bevoegd over huurgeschillen, landbouwpacht, gedwongen opname van geesteszieken, verkopen op afbetaling,.. (wordt ook familierechter of buurtrechter genoemd) Ook minnelijke of gewillige rechtspleging mogelijk: eenvoudig briefje met vraag tot hulp voor conflict.

2.2.2.1. de politierechtbank

Er is niet in elke kanton een politierechtbank. Er zijn in ons land 31 politierechtbanken. De politierechtbank wordt voorgezeten door een alleen zetelende politierechter. Hij is bevoegd voor verkeersovertredingen ook al zijn er doden en gewonden, en wordt ook de verkeersrechter genoemd. Als je vb. fout parkeert, krijgt u een minnelijke schikking, maar als u weigert te betalen, kan het openbaar ministerie beslissen om u voor de politierechtbank te dagvaarden.

3. Het arrondissementele niveaue

   1. De burgerlijke rechtbank

Discussies tussen burgers op alle gebieden. De burgerlijke rechtbank heeft ‘volheid van bevoegdheid’ dit betekent dat een burgerlijke rechtbank bevoegd is voor alles wat niet uitdrukkelijk aan een andere rechtbank werd toegewezen. Het bestaat uit 1083 rechters, allen beroepsmagistraten. Vaak weerkerende zaken vormen de echtscheidingen. Vb. echtscheiding, terugbetaling van leningen tussen burgers, borgstellingen, contractuele wanprestaties tussen burgers…

2. De correctionele rechtbank

De correctionele rechtbank doet uitspraak over beklaagden, die verdacht worden van een wanbedrijf. Een wanbedrijf is een misdrijf van de middelste categorie: het is aldus een misdrijf met een minimumstraf van 7 dagen en van maximum 5 jaar gevangenisstraf. Bepaalde misdaden (vb. verkrachting) kunnen gecorrectionaliseerd worden waardoor de zaak toch voor de correctionele rechtbank zal worden gebracht en niet voor het Hof van Assisen. Oordeelt ook in hoger beroep over vonnissen van politierechtbank.

3. De jeugdrechtbank

De jeugdrechtbank is ook een burgerlijke rechtbank. Wanneer minderjarigen iets fout doen, kunnen ze niet tot een gevangenisstraf of een geldboete veroordeeld worden. Ze kunnen wel op een andere manier gesanctioneerd worde. Dit kan vb door opsluiting in een gesloten jeugdinstelling, de jeugdinstelling wordt voorgezeten door een jeugdrechter. Vb. brandstichting door jongere, diefstal door jongere, -> opvoedingsproblemen.

4. De rechtbank van koophandel

De rechtbank van koophandel is bevoegd voor alle geschillen tussen handelaars met een waarde boven de 1860 euro. Ook bevoegd voor zaken van mensen die in beroep zijn gegaan over handelszaken beslecht door vrederechter > 1240 euro. Tevens is de rechtbank van koophandel bevoegd voor specifieke vorderingen m.b.t. het vennootschapsrecht, gerechtelijk akkoord, faillissementsrecht, cheque-en wisselrecht. Er zijn steeds 3 rechters aanwezig; 1 professionele + 2 lekenrechters.

5. De arbeidsrechtbank

In de arbeidsrechtbank wordt de voorzitter bijgestaan door 2 lekenrechters, dus er is 1 professionele en 2 lekenrechters.

Bevoegdheid?

• Discussies over sociaal rechterlijke geschillen, vb. discussies over arbeidsovereenkomsten, ontslag, sociaal zekerheidsrecht, pensioen, arbeidsongevallen..

• Collectieve schuldenregeling

4. Het provinciale niveau

   1. Het Hof van Assisen

• Strafrechtbank die oordeelt over misdaden

• Met volksjury

• Wordt samengesteld als het nodig is

• In elke provincie is er een hoofdplaats

• geen hoger beroep mogelijk tegen uitspraak

• motiveringsplicht -> de rechters moet verplicht vermelden waarom een persoon schuldig is

5. Het niveau van rechtsgebieden

   1. Het Hof van Beroep (raadsheren)

Er zijn meestal 3 magistraten, maar er is ook een keuze voor alleenstaande magistraten. Het hof van beroep bestaat uit 3 afdelingen en elk afdeling bestaat uit meerdere kamers:

• De kamers voor burgerlijke en handelszaken

• De kamers voor strafzaken

• De kamers voor jeugdzaken

Het hof van beroep neemt kennis van zaken die al in eerste aanleg gewezen zijn (rechtbank van eerste aanleg en rechtbank van koophandel). Elke kamer wordt voorgezeten door een raadsheer bi het hof van beroep.

2. Het Arbeidshof

Her arbeidshof ontvangt de beroepen tegen de uitspraken van de arbeidsrechtbank. Het hof wordt voorgezeten door een raadsheer in het arbeidshof die wordt bijgestaan door 2 lekenrechters.

6. Het federale niveau

   1. Het Hof van Cassatie (2^de aanleg)

• Procedurefouten = wettigheid van rechterlijke beslissingen

• Het hof waakt over het recht en ‘casseert’ vonnissen en arresten die strijdig zijn met de wet

• Nooit over de grond van de zaak

• Na cassatie verwijzen naar andere territoriale rechtbank van zelfde rechtsmacht die de zaak opnieuw zal beoordelen

• Enkel tegen uitspraken die in laatste aanleg gewezen zijn en op voorwaarde dat alle beroepsmogelijkheden zijn uitgeput.

• 20 advocaten = speciale advocaten bij het hof van cassatie

2. Raad van State (=wettigheidcontrole)

• afdeling wetgeving= advies

• afdeling bestuursrechtspraak= administratief rechtscollege t.o.v. bestuurshandelingen.