Hoofdstuk 1

1. Inleiding

1. Wat is recht?

Recht is het geheel van normatieve regels, opgelegd door de overheid, met als doel de orde te handhaven, de naleving is afdwingbaar.

1. Een regel is in de eerste plaats een gebods- of verbodsbepaling. Met een regel wordt eerst een bepaalde menselijke activiteit afgeperkt.(vb doden) en vervolgens wordt die activiteit goedgekeurd (Gij zult) of afgekeurd (Gij zult niet..) Geboden en verboden zijn erg dwingend, afwijkingen worden niet toegestaan. Als u ervan mag afwijken dan is de regel aanvullend. (Gij zult niet… tenzij … gij het uitdrukkelijk anders gewild hebt.)

2. Een rechtsregel is een regel wanneer die regel door de politieke autoriteit werd opgelegd. De bevoegde politieke autoriteit wordt ook de overheid genoemd.

2. Waarom is er recht?

• Aard van de mens leidt tot conflicten omdat er schaarste heerst van grondstoffen zoals olie, drinkbaar water etc.

• Recht wordt als systeem gebruikt om geweld in te perken

3. Waar is recht?

   1. Inleiding

• Het recht is overal aanwezig

• Het is niet enkel overal maar neemt ook toe.

• Het recht wijzigt constant (vb homohuwelijken, euthanasie, inkijken examens)

2. De bronnen van recht

   1. Wetgeving

• Geheel van rechtsregels die door een overheid werden uitgevaardigd. Vb. wetten, decreten, besluiten. De Belgische wetgeving word systematisch gepubliceerd op de website van het Belgisch Staatsblad. Een wetboek bestaat uit een reeks artikelen, de eerste artikelen geven de bedoeling weer van de wetgever e, bevatten de definities van de gebruikte begrippen, vervolgens komen dan de eigenlijke regels aan bod. In codexen worden wetboeken en losse wetten door privé-uitgeverijen gebundeld in eigen codificaties waarin men alle wetgeving over een bepaald thema uitbrengen.

2. Rechtspraak

• De manier waarop rechters de wetgeving interpreteren en toepassen. Het is een geheel van vonnissen en arresten. Het Tijdschrift voor Privaatrecht en het Rechtskundig weekblad zijn tijdschriften waarin rechterlijke uitspraken in voorkomen. Geen precedentenrecht maar wel praktisch belang in de vorm van ‘vaste rechtspraak’ dus de meerderheid van de rechters geven de zelfde rechtspraak.

3. Rechtsleer

• Het geheel van boeken, artikels, .. geschreven door juristen. Zo kan een jurist commentaar schrijven bij een bepaalde wet of rechtstak.

• Rechtspraak en rechtsleer zijn secundaire bronnen, de belangrijkste bron blijft de wet. Wanneer de wetgever niet akkoord zou gaan met een bepaalde interpretatie in de rechtspraak dan kan hij die ombuigen door een nieuwe en duidelijkere wet te formuleren.

4. Het resultaat; een techniek

• Het volstaat dat men het recht kent dat op zijn situatie van toepassing is. Wil men reisagent worden, dan zal de grondige studie van het reisrecht noodzakelijk zijn.

5. Hoe kan het recht worden ingedeeld?

   1. Volgens de inhoud

• Inhoudelijk delen we de rechtsregels in, in het privaat- en publiekrecht. In het privaatrecht horen alle regels thuis die de relaties regelen tussen personen, en in het publiekrecht brengt men de regels onder die betrekking hebben op de organisatie van de overheid én op de relatie tussen de overheid en de personen.

1. Privaatrecht

• Is aanvullend, regelt de relatie tussen burgers/personen gebaseerd op de burgerlijke subjectieve rechten. Vb. het recht om te trouwen.

1. Het burgerlijk recht

• Het regelt de meest essentiële verhoudingen tussen burgers. Vb. huwen, familienaam, kinderen. -> Burgerlijk Wetboek

1. Het gerechtelijk privaatrecht

• Regelt het geschil tussen twee personen, bijvoorbeeld tussen huurder en verhuurder, dit wordt voorgelegd aan een burgerlijk rechtbank en daar moet een strikte procedure worden nageleefd waar veel papierwerk bijkomt. -> het Gerechtelijk Wetboek.

1. Het arbeidsrecht

• Regelt de verhouding tussen een werknemer en een werkgever

->Arbeidsovereenkomstenwet.

4. Het handelsrecht

• Het handelsrecht is het rechts van de handelaars. Dit kunnen zowel natuurlijke personen als vennootschappen zijn. -> Wetboek van Koophandel

2. Publiek recht

• Regelt organisatie van de overheid, verhouding burger en overheid. Vb. belastingen, bouwvergunningen.

• Monopolie van geweld: de overheid kan handelen als de overheid maar de overheid kan ook een rechtspersoon zijn.

1. Het staatsrecht (grondwettelijk recht)

• De meest elementaire regels van onze staatsinrichting vindt u immers terug in de grondwet. (G.W)

• Fundamentele rechten en vrijheden van de burger.

1. Het strafrecht

• Garanderen openbare orde en veiligheid

• Diefstal, moord, doodslag, heling, verkrachting zijn strafbaar.

Specifieke benaming misdrijf	Minimum en maximum gevangenisstraf	Bevoegde rechtsmacht
Overtreding	Max 7 dagen	Politierechtbank
Wanbedrijf	Min 7 dagen, max 5 jaar	Correctionele rechtbank
Misdrijf	Min 5 jaar	Hof van Assisen

• Geen doodstraf meer want met een straf willen ze de vrijheid beperken van iemand.

• Er zijn 3 soorten straffen; gevangenisstraf, geldboete of een werkstraf.

1. Het administratief recht

• Regelt de organisatie en werking van de uitvoerende macht.

• Vb. dat de administratie van iets juist wordt uitgevoerd (relatie publiek-overheid)

1. Het fiscaal recht

• Regelt vestiging aanslag en inning van de belasting. Zowel directe(personenbelasting) als indirecte belastingen (btw).

1. Het sociaal zekerheidsrecht

• Regelt de sociale verzekeringen.

• Vb. ziekte, werkloosheid, kinderbijslagen, kortom hetgeen dat je krijgt van de overheid.

1. Volgens het territorium

   1. Nationaal recht

• Rechtsregels die enkel binnen de grenzen van een staat gelden.

• Het nationaal recht is nog steeds het belangrijkste recht.

1. Het internationaal recht

   1. Het Europees recht

• Het Europees parlement: vergaderen, bijeenkomen, Europese wetgeving opstellen.

• Raad van EU: het Europees recht doordrijven

• Europees Raad: Het politiek leiden in Europa zodat er geen dictatuur is en zodat er democratie is.

• Europese Commissie: sancties opleggen in Europa, onafhankelijk van de nationale regeringen, beslissend en controlerende bevoegdheid.

• Europees recht staat boven nationale wetgeving:

-verordening: de richtlijnen moeten onmiddellijk gevolgd worden en zijn rechtsreeks van toepassing.

-richtlijnen: omzetting naar nationaal recht.

2. Het verdragsrecht

• Komt tot stand door verdragen tussen 2 of meerdere staten.

• Vb. geen grenzen meer gebruiken(1staat), milieuverdragen.

1. Het humanitair recht

• Is het recht dat gemeen is aan alle beschaafde volkeren en mensen.

1. Het oorlogsrecht

• Het oorlogsrecht is het humanitair recht dat van toepassing is tijdens gewapende conflicten.

• Vb. Verdrag Van Genève.

• Internationaal strafhof in Den Haag.

1. De mensenrechten

• Verenigde Naties: vb. Veiligheidsraad: mensenrechten, secretarisgeneraal: Ban-Ki Moon.

• UVRM: de Universele Verklaringen voor de Rechten van de Mens(verklaring voor de lidstaten)

• EVRM: het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (doel: mensenrechten)(verbod op foltering, recht op eerlijk proces)

• Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (Salduzwetgeving, geen bijstand van een advocaat)

3. Volgens de afdwingbaarheid

1. Dwingend recht

• Van dwingende rechtsregels kunnen de burgers niet afwijken.

• Dwingende rechtsregels worden ook ‘imperatief recht’ genoemd.

2. Aanvullend recht

• Voor aanvullende rechtsregels kan men afwijken.

• Aanvullende rechtsregels worden ook suppletief recht genoemd.

4. Volgens de gelding

• Gemeen recht: bepaalde regels hebben algemene gelding.

• Bijzonder recht: sommige regels hebben enkel maar betrekking op bepaalde situaties.

5. Volgens de invloedssfeer

   1. De politieke wereld

• hoe functioneert de politiek?

2. De rechterlijke wereld

• Hoe werkt het gerecht?

3. De burgerlijke wereld

• Welke rechten hebben wij?

6. Is het recht rechtvaardig?

   1. Rechtvaardigheid: geen vaststaand gegeven

   2. Rechtvaardigheid: de gulden regel

      1. De politieke wereld: rechtvaardige wetten

      2. De burgerlijke en gerechtelijke wereld: gerechtvaardigde vorderingen en rechtvaardige uitspraken