2.1. Etapy zarządzania ryzykiem inwestycji

Podejmowanie decyzji finansowych związane jest ściśle z dążeniem do osiągnięcia głównego celu przedsiębiorstwa, czyli zwiększania wartości firmy. W toku podejmowania decyzji analizuje się różne ich warianty, a w konsekwencji wybierany jest ten, który generuje przepływy o najwyższej wartości bieżącej. W firmie dochodowej optymalną metodą wyceny jej wartości jest wartość bieżąca przepływów wygenerowanych przez firmę. Zatem każde przedsiębiorstwo powinno posiadać szczegółowy model prognozujący bilans, rachunek wyników oraz sprawozdanie z przepływów pieniężnych. Model taki pozwala łatwo obliczać wartość firmy sprawdzając przyszłe przepływy ze stanem obecnym. Podejmowanie decyzji finansowych polega wówczas na uwzględnieniu różnych wariantów z modelu oraz określeniu, który z nich najbardziej wpływa na zwiększenie wartości firmy, rozumianej jako obecna wartość przyszłych przepływów.⁴⁸ Z merytorycznego punktu widzenia proces podejmowania decyzji w zakresie finansów przedsiębiorstwa rozpoczyna się w momencie określenia potrzeb inwestycyjnych, czyli zmian w strukturze poziomu aktywów. Zamierzenia :e korygowane są następnie z możliwościami i warunkami ich sfinansowania, co z kolei można generować pozyskiwanie nowych źródeł kapitałów. Występują tu zatem zarówno decyzje inwestycyjne, jak i finansowe pozostające w ścisłej relacji z działalnością operacyjną, czyli tą, do której przedsiębiorstwo zostało powołane. Można powiedzieć, że niejako obsługują tą działalność⁴⁹.

Rozpatrując decyzje w takim kontekście, podzielić je można na bieżące decyzje finansowe, czyli takie, które związane są z zarządzaniem zapasami, gotówką, należnościami oraz decyzje długoterminowe, związane głównie z działalnością inwestycyjną oraz pozyskiwaniem kapitałów na finansowanie tych inwestycji. W praktyce podejmowania decyzji w zarządzaniu finansami decydenci kierują się licznymi zasadami, które stanowią uogólnienie zachowań inwestorów i przedsiębiorców. Dotyczą one specyficznych problemów zarządzania rozpatrywanych w kategoriach finansowych. Dobre poznanie tych zasad pozwala lepiej zrozumieć decyzje finansowe, a także ułatwia ich podejmowanie. Podstawowe zasady podejmowania decyzji finansowy omówione zostały poniżej.⁵⁰

Zasada egoizmu mówi o tym, iż inwestorzy przy podejmowaniu decyzji kierują się swoim partykularnym interesem finansowym. Biorą pod uwagę utracone korzyści, rozumiane jako różnica między rzeczywistymi korzyściami osiągniętymi w wyniku realizacji danego przedsięwzięcia a teoretycznymi zyskami wynikającymi z danego projektu. Koszty utraconych korzyści nie mają odbicia księgowego, nie wpływają na wynik finansowy, jednak należy brać je pod uwagę przy podejmowaniu wszelkich decyzji ekonomicznych. Konieczne jest również rozważanie skutków podejmowanych decyzji dla poszczególnych grup inwestorów, gdyż ich uwzględnienie prowadzi do skutecznej realizacji podjętych decyzji.⁵¹

Zasada awersji do ryzyka związana jest z tym, że inwestorzy preferują przedsięwzięcia o wyższej stopie zwrotu i mniejszym ryzyku. Zależność między stopą zwrotu i ryzykiem zależy od indywidualnych preferencji inwestora. Znając awersję lub skłonność do ryzyka kontrahentów można wcześniej przewidzieć ich reakcje. Znając ich preferencje można przedstawić propozycje, które mają szansę być przez nich zaakceptowane. Ponadto sposób argumentacji może być bardziej dopasowany do oczekiwań konkretnych inwestorów.⁵²

Zasada dywersyfikacji stanowi podstawę budowy portfela inwestycyjnego, mającego na celu maksymalizację stopy zwrotu i minimalizację ryzyka, uzyskując w ten sposób efekt kompromisowy. Dywersyfikacji dokonuje się poprzez odpowiednie łączenie papierów wartościowych o różnej stopie zwrotu i różnym ryzyku. Oceniając konkretny sposób dywersyfikacji należy wyjaśnić czy jest on bardziej efektywny i czy założone cele można osiągnąć w inny tańszy i być może korzystniejszy sposób. Ogólnie jednak zakłada się, że dywersyfikacja jest korzystna przy podejmowaniu decyzji finansowych.⁵³

Zasadę dwustronności transakcji uwzględnić należy przy • podejmowaniu decyzji finansowych, które mogą być oceniane w różny sposób przez inne podmioty. Cena rynkowa wymaga akceptacji zarówno sprzedawcy, jak i nabywcy, bowiem korzystniejsze warunki dla jednej ze stron mogą oznaczać straty dla drugiej.⁵⁴

Zasada przyrostu zysków mówi o tym, że z rachunku ekonomicznego wyeliminować należy koszty, które są powiązane z przedsięwzięciem, ale na które nie mamy wpływu. Są to tzw. koszty nieistotne, o charakterze stałym i nie zależą od podjęcia decyzji w sprawie danego projektu. Uwzględniane są jedynie przyrosty zysków spowodowane podjęciem danego przedsięwzięcia. Podejście takie stanowi podstawę podejmowania wszelkich decyzji finansowych.⁵⁵

Zasada efektywnego rynku oznacza, iż uczestnicy rynku mają równy dostęp do wszystkich informacji i natychmiast reagują na te sygnały. Informacje dotyczące sytuacji w określonych sektorach mają wpływ na ceny w innych sektorach i działach gospodarki.⁵⁶

Zasada behawioralna mówi o tym, że w prowadzeniu działalności gospodarczej warto korzystać z doświadczeń innych firm, które z powodzeniem taką działalność prowadzą. Postępowanie takie pozwala pozyskać informacje o praktycznych i sprawdzonych rozwiązaniach. Jednak należy uwzględnić fakt, iż rozwiązania te mogły być właściwe tylko w konkretnych warunkach, natomiast w momencie podejmowania decyzji nie można ich z powodzeniem wdrożyć. Ponadto wprowadzając podpatrzone rozwiązania pominąć można istotne czynniki o zasadniczym znaczeniu dla skuteczności przyjętych rozwiązań.⁵⁷

Zasad „czas to pieniądz" wiąże się z problemem porównywania kwot pieniężnych realizowanych w różnych okresach. Pieniądze otrzymane wcześniej mają większą wartość ze względu na możliwości zrealizowania dodatkowego dochodu z inwestycji, mniejszego ryzyka oraz większej siły nabywczej.⁵⁸ Wymienione powyżej zasady podejmowania decyzji finansowych należy uwzględnić w praktycznych analizach i decyzjach. Ich znajomość pozwala dokładniej rozważyć decyzje finansowe w kontekście firmy oraz jej otoczenia. Umożliwia też szersze rozpatrywanie zarówno uwarunkowań, ja i konsekwencji podjętych decyzji finansowych⁵⁹.