1.2.4. Hatemi Dönemi (1997-2005)

1.2.4.1. Birey Olarak Hatemi

Hatemi dönemi İran dış politikasının daha iyi anlaşılabilmesi için öncelikle Hatemi ile ilgili genel bir bilgilendirmenin yararlı olacağı kanaatindeyim. Çünkü önceden de bahsettiğimiz gibi bölge ülkelerinin dış politikalarının şekillenmesinde en önemli faktör "yöneticiler" dir.

Hatemi, 1997 seçimlerinde oyların yaklaşık yüzde 69'unu alarak muhafazakâr rakibi Natık Nuri'yi, ezici bir çoğunlukla devre dışı bıraktıktan sonra İran İslam Cumhuriyeti'nin beşinci cumhurbaşkanı olmuştur. İranlıların gözünde Hatemi İran'daki değişimin, reformun ve açılımın sembolü idi. Aslında Hatemi' nin kazanmış olduğu cumhurbaşkanlığı yarışı, muhafazakârlar ile sayısı 85 bini bulan din adamları ve muhafazakârlar arasındaki rekabetten dolayı oldukça önemliydi. Çünkü bu zafer değişim ve özgürlük isteyen liberallerin, statükonun devamından yana olan mollalara karşı kazanılmış bir zafer anlamına geliyordu. Kısacası, Hatemi İran'daki sessiz çoğunluğun yükselen yeni sesi olmuştu. Acaba Hatemi ne yapmıştı da halkın büyük çoğunluğunun desteğini kazanmaya mahzar olmuştu ?³⁸

Birincisi, Hatemi'nin sahip olduğu dinsel arka planı. Babası Ruhullah Hatemi de kendisi gibi çok saygın ve ünlü bir din adamıydı. Ayrıca, Hatemi Hz Muhammed'in damadı olan Hz. Ali'nin soyundan gelmekteydi, yani o bir Seyyid'di. Bundan dolayı eğitimli ve dindar olan genç nüfusun desteğini kolaylıkla arkasına almıştır. Bunun yanında, Hatemi'nin bireysel davranışları da onu ön plana çıkarmaktaydı. İnsanlarla konuşurken, yüzünden tebessümü eksik etmemesi, insanların sempatisini kolayca kazanmasını sağlamıştır. Çünkü İran halkı genelde liderlerin asık suratlı olanlarına aşinadır.

İkincisi, Hatemi'nin çok iyi bir eğitim almış olması. Kum'daki Teoloji okulunda iyi bir eğitim aldıktan sonra, İsfahan Üniversitesi'nden mezun oldu. Master eğitimini de aynı üniversitede tamamladı. Aslında Hatemi modern ve samimi Müslüman'ı anlatan mükemmel bir portre idi. İngilizce'ye ve Fransızca'ya iyi derecede hakim olmasının yanı sıra özellikle Batı filozoflarım ve onların fikirlerini çok iyi bilmekteydi. Bu haliyle İran halkı için örnek alınması gereken "vizyon sahibi" bir lider portresi çiziyordu. Bundan dolayı birçok genç ve özellikle de kadınlar, modern dünyanın diğer sakinleriyle benzer haklara sahip olabilmek için seçimlerde tercihlerini Hatemi'den yana kullandılar. Özet olarak, cumhurbaşkanı Hatemi İran halkına vizyon, yenilik ve farklı görebilme yeteneğini kazandırdı.

Üçüncüsü, Hatemi'nin barış yanlısı olması ve bireysel özgürlükleri desteklemesi. Hatemi'ye göre, problemlerin çözümünde güç kullanımı yerine diplomasiye ve barışçıl seçeneklere öncelik verilmeliydi. Hatemi'nin amacı hem bölgede hem de İran'da demokrasi, hukukun üstünlüğü ve uzlaşmaya dayalı uzun dönemli bir barış ortamı tesis etmekti. En çok tekrar ettiği kelimelerin "hoşgörü" ve "diyalog" olduğunu hatırlayacak olursak, bu konuda ne kadar samimi olduğunu görebiliriz. Hatemi, "Civilization Dergisi" için kaleme aldığı makalede şöyle demiştir:

"İran, bireyin hissin doğusunun ve aklın batısının buluşma noktası olması gibi, doğulu ve batılı kültürlerin buluşma noktasıdır."

Son olarak ise Hatemi'nin çok iyi bir gözlemci olması. Özellikle "Keyhan" gazetesinin başında iken, Kültür Bakanı ve Rafsanci'nin kültür danışmanı olduğu sıralarda şahit olduğu olaylardan gerekli dersleri almış ve önceki yöneticilerin yaptığı hataları tekrarlamamıştır. 1979 rehine krizi, 1980-88 İran-Irak Savaşı, 1995'te İran'a uygulanan ekonomik ambargo, Hatemi'nin gelecekte takip edeceği dış politikanın şekillenmesinde önemli rol oynamıştır³⁹.