27Культурнае развіццё бел. Земляў у складзе рп

Гіст. умовы развіцця к-ры Бел. значна ўскладніліся ў сяр. XVIІ-XVІIIст. Шматлікімі войнамі. З сяр. XVІIIст у РП пачаліся змены ў школьнай адукацыі. Ствараец-ца Адукацыйная камісія, якая праводзіць вялікую ра-боту па распаўсюджванню асветы і пісьменнасці. Гэта было першае ў Еёропе Міністэрства адукацыі. За 20 гадоў дзейнасці камісіі было адкрыта 20 школ. Яны з’яўл. сяр. ступенню навучання. Пасля паспяховага за-канчэння гэтых школ давалася магчымасць паступлен-ня ў дзве ВНУ – Кракаўскі і Віленскі універсітэты. У пач. 80-х гг. XVІIIст. на той частцы Бел. якая застава-лася ў РП, намаганнямі Адукацыйнай камісіі працава-ла 200 пачатковых школ, у якіх займалася 2500 чал-к. У др. пал. XVІIIст. значную ролю ў распаўсюджванні навуковых ведаў адыгрывала мед. школа ў Гродне. Ідэі асветніцтва прапагандуюць у св. творах Казімір Нарбут, Саламон Майман, Ігнат Быхоўскі і інш. У бел. грамадстве расце цікавасць да гісторыі мінулага. Ура-джэнец Піншчыны Адам Нарушэвіч стварае “Гісто-рыю польскага народа”. Вялікі ўплыў на дзячаў бел. к-ры аказвалі ідэі фр. Асветнікаў Вальтэра, Дзідро, Ман-тэск’е, Русо. Распаўсюджваюцца творы рус., польскіх асветнікаў: Радзішчава, Сташыца, Калантая. Працяг-ваюцца традыцыі кнігадрукавання. У 1776г. выйшла ў свет першая газета - “Газета гродзенска” (на польскай мове). Расце колькасць кніжнікаў. Шмат кніг мелі ў св. саёнтках Радзівілы, Сапегі, Храптовічы. Кнігавы-давецтвам зпняўся ўраджэнец Мсціслаўшчыны Ілля Капіевіч. Вядомым вучоным др. пал.XVIІ-XVІIIст быў Казімір Семяновіч – аўтар кнігі “Вялікае мастацтва артылерыі”. Ён адным з першых стварыў праект шматступенчатай ракеты і лічыцца папярэднікам ства-ральніка тэорыі палётаў у касмічную прастору К.Цы-ялкоўскага. Марцін Пачобут-Адляніцкі – вучоны-пры-родазнаўца, які вывучаў планету Меркурый, адкрыў невядомае сузор’е, рэктар Гал. школы ВКЛ. Адным з найбольш значных дзячаў бел. і рус. к-ры стаў уражэ-нец Полацка, паэт, вучоны, мысліцель і асветнік Сімя-он Полацкі. Ён лічыцца першым у Расіі пісьменнікам. Быў выхавацелем царскіх дзяцей, заснаваў друкарню ў Крамлі і Славяна-грэка-лацінскую акадэмію. Шыро-кую вядомасць атрымалі атэістычныя погляды Казімі-ра Лышчынскага. Пакінуўшы ордэн іезуітаў, ён напі-саў трактат “Аб неіснаванні Бога”. У 1689г. Лышчын-скі быў спалены на кастры. У XVІIIст. магнацкія ма-ёнткі становяцца цэнтрамі культурнага жыцця. Па пра-ектах лепшых еўрапейскіх архітэктараў. (Глаўбі-ца, Сака, Спампані) узводзяцца і перабудоўваюцца магнацкія палаца-паркавыя ансамблі ў Ружанах, Дзя-рэчыне, Слоніме, Шорсах, Гродне. Пакоі палацаў уп-рыгожваюць габелены, партрэты прадстаўнікоў маг-нацкіх родаў. Бел майстры здабылі сабе славу не толь-кі на Радзіме. Іх ведалі і ў Маскоўскай дзяржаве. Так, яны прынялі ўдзел у будаўніцтве Каломенскага пала-ца. Імі былі выкананы ўсе разьбярныя работы. Бел. іканапісцы стварылі шэраг іканастасаў у Маскве. Самай чароўнай з’явай у бел. к-ры др. пал. XVІIIст. стаў прыгонны тэатр. Найбольш вядомы ў Бел. былі прыгонныя тэатры Радзівілаў у Нясвіжы і Слуцку, Га-родзенскі тэатр Тызенгаўзаў, Слонімскі – Агінскага, Ружанскі – Сапегаў, Свіслачскі – Тышкевічаў. Шыро-кую еўрапейскую славу меў Слонімскі тэатр Агінс-кага. Многія выхаванцы прыгонных тэатраў потым ус-лаўлялі сцэны Варшавы, Пецырбурга. Цераз стагоддзі дайшлі да нас прозвішчы таленавітых прыгонных ак-цёраў, музыкантаў, танцоўшчыкаў – Ценціловіч, Бжа-зінскай, Дарэўскай, Чаклінскай, Мацея з Карэліч.

Ведущим худ-ым направлением 16-18 в. Было БАРОККО наиболее оно проявился в архитектуре к постройкам такого типа можно отнести Бернардинский и Иезуитский кастелы в Гродно. Черты стиля барокко присутствовали и в постройках православных храмов (Николаевская церковь в Могилеве, монастырский комплекс в Жировичах). В 30-х годах возникает Виленское барокко. Характерно: легкость, пышность , обилие украшений. Расцвет барокко связан с деятельностью известного архитектора Глаубица. Его работы: Перестройка Полоцкого Софийского собора, Могилевская Спасская церковь. В сер. 18 в. в архитектуре Бел. появился стиль РОККОКО. В этом стиле были построены дворцы Радзивила в Дятлове. Основой этого стиля –ломанные линии, лепные украшения. 70-80гг. в архитектуре Бел. складывается новый стиль классицизм. Ему были свойственны строгие формы, сдержанный декор(гл корпус Гомельского дворцово-паркового ансамбля) . В тесной связи с архитектурой развивалась и ИЗО. В это время на нашей территории существовало неск живописных школ- Могилевская, Палесская, Гродненская и Слуцко- Минская. Наиболее распространенное направление в живописи- иконопись (плоскостное изображение уступало место объемному). Иконы: «Рождение Божьей Матери». Новые веяния отразились и в светской живописи. Такие картины создавались по заказу магнатов. В17-18 вв. созданы портретные родовые галереи : Тышкевичей , Сапег, Радивилов .

Театр. Особенно быстро развивается школьный театр. Его сущ связано с орденом иезуитов, где ставились пьесы на исторически-библейские темы. Школьные пьесы разыгрывались по определенным правилам- не шуметь, не есть, не более 3-х часов и т.д. Уникальным явлением искусства 18в. были крепостные театры. Деятельность театра активизировала и музыкальная жизнь страны. В светской музыки 16-18 вв. наиболее характерен был многолосовая песня лирического, поучительного и ли шуточного содержания. Была открыта одна из первых музыкальных школ. Крепосных детей собирали со всех земель Радивилов, учили играть на скрипке, флейте и т.д. В Несвиже открыта мастерская муз инструментов, оркестр Агинского- 106 инструментов. Вторая половина 18в- расцвет декор-прикладного искусства( посуда Налибокской шкляной мануфаектуры, Слуцкие пояса( Ян Мажарски). То несмотря на неблагоприятные условия культура продолжала развиваться.