62 Тақырып. Көтерме және бөлшек тауар айналымының есебі.

Бөлшек сауда- тауарлардың өндіріс саласынан жеке адамның тұтыну саласына дейін қозғалыста болу процесінде тамандайтын буын. Мұндай халықтың ақшалай табыстарна айбарыс ретінде оларға тауарлар сатылады.

Бөлшек сауда тауарлардың қозгалысын үш саты турінде ұшыратуға болды. Бұлардыңәрқайсысының өзіндік мазмұны бар.

төлеу жолда

сатылу

басқа да

(аладын ала төлеу)

қоймада

консигниация бір-бірлеп бүлінуі

сауда залында ұсақ таб кемуі

көтерменемен

ұрлануы

Сауда кәсіпордарының сауданың (азық-түлік,көкеніс , өнеркәсіптік, маталар, құрылыс, элетр тұрмыс бұйымдары және т.б) мамандандырылуына (тұтынуына) қарай оларды не тікелей сатылатын орынға , жекелеген қоймаларға орналастыруды жоспарлайды. Жеткізушілерден (басқа жақтан жергілікті жерден) тауарлақ-материалдық құндылықтар қабылған кезде кіріс құжаттарына сәйкес жекелеген материалдық жағынан жауапты адамдар тарапынан немесе коммиссиялық жолмен сандық және сапалық қабылдаулар жасалады. Тауарлар мен қаптама туралы нақты деректердің ілеспе құжатқа сәйкес келмеуі солар бойынша үйлеспеушілік айқындамалар бойынша ғана актімен ресімделеді. Тауарлардың сапасын біліктілікпен бағалау қажет болған жағдайда, қабылдау сәтінде Сауда-өнеркәсіп палатасының сарапшылары шақырылады.

Тауарларды қоймаға немесе тікелей бөлшек сауда кәсіпорынның бөлмесіне кіріске алу қолдағы бар фактісі бойынша алыну (сатып алыну) бағасы бойынша жүргізіледі. Жеткізіп беруші шегерім жасаған жағдайда, кіріске алу «Алынған тауарлар» шотында шегерімді алып тастау арқылы жүргізіледі. Ішкі алмастыру тәртібімен тауарлардың түсуі (немесе босатылуы) тіркемемен құжатталады, шотта қалдық қалдырылмайды, есепте шығыс және кіріс қалыптастырылмайды. Бухгалтерлік есеп шоттарында тауарлардың қозғалысын көрсету ерекшіліктері кәсіпорынның есеп саясатында көрініс табуға тиіс. Бұл тексерген кезде тауарлардың сатылу сәтіне айқын көрсету үшін қажет.

Бөлшек сауда дүкеніндегі бухгалтерлік есеп пен салық салу

Бухгалтерлік есеп шоттарындағы тауарлар қозғалысының көрсету схемасын төмендегі мысал арқылы аңғаруға болады.

Меншік иесі құқығы жағдайында тауарды өткізу жөніндегі бухгалтерлік жазбалар

Жеткізіп берушіде

Шаруашылық операцияның мазмұны	Дт	Кт	Тип
1.Босату бағалары бойынша дүкенге жөнелтілген тауар құны көрсетілген	1220	6020	ІІІ
2.Салық шот-фактурасындағы бөлінген 12 % сомасына	1210	3130	ІІІ
3.Өткізілген тауардың нақты өзіндік құны есептен шығарылған	7100	1330	І
4.Дүкеннен сатылған тауар үшін алынған төлем	1040	1210	І

Бөлшек сауда дүкенінде

Сату бағаларында (Үстеме баға шотын пайдаланып )

1.Жеткізушінің бағасы (сатып алу) бойынша қоймаға кіріске алынған тауар	1330	3310	ІІІ
2.Салық шот фактура бойынша 10% ҚҚС сомасына	1420	3310	ІІІ
3.Қоймадан бөлімге (ішкі алмастыру) берілген тауар	1330	1330	І
4.Сауда кәсіпорынының үстеме бағасына	1330	1330	І
5. Тауар бағасына 12%ҚҚС сомасына	1330	1330	І
6. Жеткізіп берушіге тауар үшін төленгені	3310	1030	IV
7. Есептеме құны (сатып алу) бойынша тауардың есептен шығарылған бөлігі	7100	1330	I
8.Тауар бағасындағы 12% ҚҚС сомасына	1330 1420	3310	I
9. Сатудан түскен түсім(кіріс)	1010	6010	III
10. Өткізуден бюджетке төленуге тиісті ҚҚС сомасына	1010	3110 3130	III
11. Есеп айырысу шотына аударылған түсім	1030	1010	I

1.Жеткізушілердің бағасы бойынша қоймаға кіріске алынған тауар	1330	3310	III
2.Есепке алуға қабылданған 12% ҚҚС сомасы	1260	3310 3130	III
3.Қоймадан бөлімге (ішкі алмастыру) берілген тауар	1260	3310	I
4.Есептеме құны бойынша тауардың есептен шығарылған бөлігі	7100	1330	I
5.Есептен шығарылған тауарды өткізуден кассаға түскен түсім (кіріс)	1010	3130	III
6. Есеп айырысу шотына аударылған түсім	1030	1010	I
7.Тауар үшін жеткізуші шотына төленгені	3310	1040	IV
8.Өткізілген тауарлардың өзіндік құны жиынтық кіріске (жыл бойынша) есептен шығарылды.	5410	7100	IV
9.Сатудан болған кіріс жиынтығына (жыл бойына) есептен шығарылды.	6020	5410	II

Қызметтің негізгі сәттерінің бірі сауда дүкенінде салық салу болып табылады. Бұл ретте салынатын айналымды есептеу тәртібін ( ҚҚС-ты есептеу мен төлеу тәртібі туралы № 37 Нұсқаулықты) басшылыққа