Творчасць я.Брыля

Ужо першыя творы вылучылі Я. Брыля як арыгінал майстра лірыка-псіх. прозы, добрага знаўцу нар.мовы. Шмат разоў пераклад ў розных краінах свету лір апавяданне Я. Брыля «Галя» (1953), дзе на тле жыцця заходнебел. вёскі раскрыты пачуццёвы свет галоўнай гераіні, яе глыб чал драма. Трывалае месца ў тв-ці Я. Б займаюць лірычныя мініяцюры, (Мініацюра- малы кампазі заверш твор у якім кандэнсуецца значны змест.) якія ён пачаў друк з сяр 60-х гг. і якія склалі кнігі "Жменя сонечных промняў", "Вітраж", "Акраец хлеба", "Сёння і памяць",), "Сцежкі, дарогі, прастор", "Блакітны зніч", "Парастак" (2006). Мініяцюры Я. Брыля грунт на звычайных канкр фактах, як п-к не проста ўзнаўляе, а перадае свае ўражанні ад іх, сваё глыбокае, заўсёды непаўторна-асабістае, арыгінальнае іх разуменне. Праблема шчасця і сэнсу жыцця — цэнт-ая ў апавя­данні «Галя». Яна раскрываецца ўсёй сістэмай вобразаў, але найпаўней і найглыбей праз вобраз Галі. Невыпадкова яе імем і названа апав-не. Галя прыгожая. Спрытнай і нястомнай была яна і ў працы. Але яна дачка самай беднай у вёсцы жанчыны. Прадумовы, якія мела Галя для шчас­ця, не рэаліз. У вёсцы паявіліся шаўцы і разам з імі Сяргей Юрачка, гарманіст і прыгажун, заходне-бел. падпольшчык. Яны ўпадабалі адно аднаго.Галя перажыла тыдзень вялікага бязмернага шчасця. Затым Сяргей вярнуўся дадому, у хуткім часе быў арышт і трапіў у астрог. Пра сваю сувязь з падполлем не гаварыў дзяўчыне. Апынуўшыся ў астрозе, Сяргей не палічыў патрэбным пісаць Галі, а тая таксама нядоўга сумавала на адзіноце. Мікола Хамёнак, сын вяск багацея яе муж. Дзяўчына зацяжарыла і, каб схаваць свой сорам, пайшла нявесткаю ў новую сям'ю. На вёсцы зайздросцілі Галі: бяднячка ста­ла жонкай багацея. Маладзіцы, аднак, у Хамёнкаў жылося нялёгка. Руплівіца і працаўніца штодня чула пра сябе: «байстручка, жабрачка, няўдаліца». 3 мужам жа, напэўна, на пер­шым часе яны ладзілі, і была яна шчаслівай. Пазней нарадз друг дзіця. А між тым гістар.падзеі сусв. значэння ўварваліся ў іх жыццё. Пачалася вайна. Мікола прытрымліваўся нейтралітэту, спадзеючыся такім чынам ўра­тавацца сам, уратаваць сваю гаспадарку. А для гэтага хацеў выглядаць старэй, чым быў на самай справе. Не галіўся, стаў неахайным, прыдумваў сабе хваробы. Менавіта ў тэты час у хаце паявіўся Сярожа з партызанамі. Галя параўнала яго і свайго мужа. Мікола апынуўся ў турме. Жонка прызнала мужаву віну. Пасля вайны Сярожа стаў трактарыстам. Галя ў думках просіць-моліць Сяргея, каб ён вярнуўся да яе. Піс-нік усім зместам твора сцв, што гэта немагчыма, і тым са­мым наводзіць на роздум пра адказнасць чалавека за кожны памылковы крок, бо за яго даводзіцца расплачвацца самому. “Муштук і папка” (1990). Матыў балючай памяці, лёс брата піс-ка Валодзі. Гісторыя адной сям’і як адбітак агульнанар. трагедыі, дакумен. аснова твора. Ап-ць “М і п” –самы суб’ект, адкрыта аўтабіягр твор Брыля – з’яўл разам з тым абвінаваўчым актам супраць грамад сістэмы, што прынцыпова ігнаруе чал. асобу. Дзяржава, для якое лёс ч-ка абмяж-ца следчай справай з паспешлівым прысудам у канцы, а памяць – архівам КДБ, дзяржава, у якой асабістае імя чалавека лёгка падм-ца нумарам, а пакаянне – “танна-жаўтлявым лістком” даведкі пра пасмяр рэабіл-цыю, – такая дзяржава не мае будучыні. Бяздумнай бюракратыі лічбаў і даведак Брыль супрац-ляе сваю братнюю і сыноўскую любоў і ўпэўненасць. У "М-ку і папцы" Брыль, ужо свабодны ад цэнзур забарон і ўзбагачаны веданнем многага з таго, што раней хавалася як непарушная дзярж тайна, вынесе катэгарычны прысуд не толькі сталіншчыне, якая знішчала лепш людзей як патэнц-на небясп-х для яе праціўнікаў. Ён пашле адкрыты праклён самому грам. ладу, які трымаўся на вял. падмане і жорст. прымусе, непазбежна нараджаючы крывавых дыктатараў, што наводзілі жах на вял краіну, паралізуючы яе жывыя, стварал сілы. Мініяцюры Брыля грун-ца на звыч канкр фактах, якія піс-к не проста ўзнаўляе, а перадае свае ўражанні ад іх, сваё глыбокае, заўсёды непаўторна-асабістае, арыг-нае іх разуменне. Менавіта ў жанры лір. мініяцюры адчуваў сябе піс-нік найбольш раскаваным. Мін-ры былі своеасаб. кнігай яго жыцця, лірыч. споведдзю прызнанага майстра пра сябе і свет, пра самых блізкіх людзей, пра светлыя і сумна трагічныя праявы быцця. Уся тв-ць Брыля прасякнута глыб, чыст пачуццём да сваёй радзімы. Шчырае, сумленнае служэнне род зямлі, род народу было гал. мэтай і сэнсам яго жыцця. Раман Птушкі і гн адкрыв жудаснай сцэнай здзекаў з ваеннапалонных у стацыянарным лагеры: вязні паўзуць, трымаючы «пад шнурок» раўненне, устаюць, падаюць, зноў уздымаюцца, хілячы да зямлі «светлачубыя галовы». Сярод страшэнных здзекаў катаў час ад часу ўспыхваюць у галовах гэтых светлых людзей малюнкі даваеннага жыцця, непрацяглай службы ў войску«Вымучаныя, выкачаныя ў пылу» людзі, як піша Брыль, ідуць па шыр лагернай вуліцы, каля маладз дрэўцаў, але спадзяюцца убач радзіму, спяваюць і пад канвоем польскую песню пра вясновую раніцу, церпкую расу і румяную Чэсю, якая выганяе на пашу валоў. Ідэя: схопленыя злоснымі сіламі, кінутыя за дрот людзі, як птушкі з выраю, будуць ляцець у свае гнёзды. Ляцець і падаць у палёце. Брыдзе Алесь Руневіч з сябрамі-ўцекачамі па нямецкай зямлі... Здарожыліся. Згаладаліся. Галодны далёка не ўцячэш. Спыніліся каля дома баўэра (сек дровы). Той спалохаўся, пачуўшы, што ўцекачы палякі. Кінуў усё, пайшоў да возера. А жанчына, баўэрыха не збаялася, пачаставала хлебам, маслёнкай, а потым, як адышлі ў лес, прынесла кавалак сала і агуркі. Маці ёсць маці Пра свет, як вялікі агульны дом і як сваё роднае гняздо, думае вязень фашыстаў Алесь Руневіч, калі вандруе па лесе. Перад эпілогам з сімвалічнай назвай «Ноч напрадвесні» Янка Брыль падае раздзел рамана «Дзе твой народ?». У гэтым раздзеле раскрываецца ў сціслай форме ідэя нацыянальнай годнасці беларусаў, даецца адказ на пытанне «Хто мы такія?». Алесь Руневіч у партызанскім атрадзе, служыць у коннай разведцы.