Әлеуметтік қамсыздандыруға өтемақылар мен жәрдемақылар Әлеуметтік қамсыздандыруға өтемақылар мен жәрдемақылардың түсінігі

Өтемақылар – бұл азаматтарға олардың жалақысы немесе өмір сүрудің өзге де көзінің бар-жоқтығына қарамастан, заңдарда көзделген жағдайларда қосымша материалдық көмек көрсету үшін тағайындалатын ақшалай төлемдер. Өтемақыларды әлеуметтік жәрдемақыларға қосымша ретінде қарастырған жөн.

Өтемақыларға мыналар жатады:

- еңбекке жарамсыз азаматтарды күтуді жүзеге асыратын тұлғаларға берілетін өтемақылар;

- отбасылық типтегі балалар үйіндегі балаларға берілетін өтемақылар;

- бастауыш және орта арнайы оқытумен айналысатын мемлекеттік мекемелерде оқитындардың тамақтануына берілетін өтемақылар.

Еңбекке жарамсыз азаматтарды күтетін тұлғаларға берілетін өтемақылар

Өмірде еңбекке жарамды азаматтардың емдеу мекемесінің қорытындысы бойынша тұрақты түрде бөтеннің көмегін қажет ететін І топ мүгедегін немесе қарт адамды немесе 80 жастан асқан қарт адамды, сонымен қатар 18 жасқа толмаған мүгедек-баланы күтуіне байланысты жұмыс істемейтін кездері болады. Мұндай азаматтарға төлеу тәртібі заңдарда анықталған өтемақылық төлемдер төленеді.

Аталған өтемақылар еңбекке жарамсыз азаматтар санаттарының зейнетақыларына қосу арқылы жүргізіледі, бұлар еңбекке жарамсыз азаматтарды іс жүзінде күтуші, жұмыс істемейтін еңбекке қабілетті тұлғаға олардың туыстық қатынастарына және бірге тұру-тұрмауына қарамастан төленеді.

Әлеуметтік қамсыздандыру құқығындағы жеңілдіктердің түсінігі және олардың түрлері

Жеңілдіктер – бұл азаматтардың жекелеген санаттары немесе отбасыларына, қандай да бір қолайсыз салдар мен жағдайлардың нәтижесінде ерекше әлеуметтік қорғауды қажет еткен жағдайда қоғам тарапынан көрсетілетін артықшылықтар немесе көмек беру болып табылады.

Жеңілдіктер туралы сөз қозғай отырып, ескеріп өтетін бір жайт, олардың келесі түрлерін ажырата білген жөн: әлеуметтік негіздер және себептер бойынша берілетін әлеуметтік жеңілдіктер (әлеуметтік жағдайдың нашарлығы, кәрілік, науқастану, көп балалық, мүгедектік және т.б.) және өзге де жағдайлардың негізінде (қызмет түрі, қызметтік жағдай – судьялар, депутаттар, әскери қызметшілер және т.б.) берілетін жеңілдіктер.

Әлеуметтік жеңілдіктер екі негіз бойынша беріледі:

1) әлеуметтік жағдайдың нашарлығы (бұларға ардагерлер, зейнеткерлер, мүгедектер, көп балалы отбасылар және т.б. жатады);

2) Отан алдындағы ерен еңбегі үшін (Кеңес Одағының Батырлары, Социалистік Еңбек Ері, Халық Қаhарманы, Ұлы Отан соғысының мүгедектері және қатысушылары және т.б.). Кейде аталған екі негіз де бір тұлғаға тиесілі болуы мүмкін.

Жеңілдіктерді нысаны бойынша материалдық және материалдық емес деп бөлуге болады. Материалдық сипаттағы жеңілдіктердің мәні мынада: жеңілдікті алушы қандай да бір тауар не қызмет үшін жалпы төлемді төлеуден босатылады немесе оларды арнайы, жеңілдетілген баға бойынша төлейді. Материалдық емес сипаттағы жеңілдіктер кезектілікті қажет ететін жерлерде кезексіз немесе алғашқы кезектілік құқығын пайдаланудан немесе қандай да бір құқықты пайдаланудағы артықшылықты мүмкіндіктен көрініс табады.

Жеңілдіктерді мазмұны бойынша келесі түрлерге бөлуге болады:

- қоғамдық, көлікте, темір жол, су және ауа көлігінде жүруге қатысты жеңілдіктер;

- тұрғын үйге, коммуналдық төлемдерді және жанармайды төлеуге қатысты жеңілдіктер;

- тұрғын үймен қамсыздандыруға қатысты жеңілдіктер;

- тұрғын үй құрылысын жүргізуге қатысты несиені жеңілдетілген жағдайларда алу құқығы;

- телефонды орнатуға және оны пайдалануға қатысты жеңілдіктер;

- санаторийлық-курорттық емделуге жолдама алуға қатысты жеңілдіктер;

- медициналық және әлеуметтік көмекті, дәрі-дәрмектерді алуға қатысты жеңілдіктер;

- көлік құралдарымен қамсыздандыру, сонымен қатар оларды күту және қызмет көрсету;

- әртүрлі кооперативтерге (тұрғын үй, саяжай, бау-бақша және т.б. кооперативтері) енудегі артықшылықты құқық;

- өзге де жеңілдіктер.

20- ТАРАУ