35 Сурак Банктің факторинг операциялары:

Жауабы: Коммерциялық банктердің ең көп таралған делдалдық

қызметінің бір түрі-факторинг. Факторинг-бұл тауарларды

немесе қызметтерді жабдықтаушыдан төлем құжаттарын

сатып алуды білдіреді.Факторингтің мақсаты-кез-келген

несиелік операцияладрдың ажырамас бөлігі болып табылатын

тәуекелді қалпына келтіру. Фактор сөзі ағылшын тілінен

аударғанда маклер,делдал деген мағынаны білдіреді.Факторинг

-жабдықтаушы клиенттің жабдықтаған тауары мен көрсеткен

қызметтері үшін төленбеген төлем талабын (шот фактурасын)

банкке сатумен байланысты комисиондық делдалдық операция.

Факторинг операциясына 3 тарап қатысады: 1) Факторингтік

компания-(банктің факторинг бөлімі)-өздерінің клиенттерінен

шот фактураны сатып алатын арнайы мекеме. 2) Клиент-

(тауарды жабдықтаушы,несие беруші) факторинг компаниясымен

келісім шарт жасасушы өнеркәсіптік немесе сауда фирмасы.

3) Кәсіпорын (қарыз алушы) тауарды сатып алушы фирма.

Факторинг операциялар банктер және арнайы ұйымдар арқылы

жүзеге асырылады.Ол үшін банктерде арнайы бөлімдер ашылуға

тиіс. Факторингтік операциялардың төмендегілер бойынша

жасалмайтынын ескеру қажет: -Жеке тулғалардың қарыздық

міндеттемелері бойынша, - Бюджеттік мекемелердің қоятын

талаптары бойынша,-Банктің несиелеуден алынып тасталған

немесе төлем қабілетінсіз деп танылған кәсіпорындар менұйымдардың міндеттемелі бойынша

36 Сурак Банктің траст операциялары:

Жауабы: Траст ағылшын тілінен аударғанда сенім деген

сөзді білдіреді. Траст бұл сеніммен басқаруға берілген

мүлікке деген қуқықты анықтайтын және меншікті иеленудің

ерекше нысаны. Траст операциясы-клиеннтің сенімді

тұлғасы ретінде оның мүлкін басқаруға және тапсырмасы

басқа да қызмет көрсетуге байланысты банктің операциялары.

Траст операциясына қатысушыларға мыналар жатады:

Траст қурылтайшысы(немесе оның негізін қалаушы)-

сенімді меншік иесіне сенім хат арқылы басқаруға беретін

мүліктің немесе мүліктік қуқықтардың меншік иесі.Траст

қурылтайшысы ретінде кез келген қолында мүлкі бар заңды

немесе жеке тұлға бола алады. 2. Трастыны иемденуші

(сеніп тапсырған тұлға)-траст-келісім шартындағы көрсетілген

жағдайға сәйкес мүлікті басқару құқығын өзіне қабылдайтын

тұлға.Мұндағы мүлікке жылжитын және жылжымайтын мүліктер

де жатады. 3. Бенефициар-траст келісім шартын өзінің пайдасына

жарататын кез келген заңды және жеке тұлға. Яғни,ол трастыны

иемденүшіге берілген мүліктен түсетін табысты алып отыруға

құқылы тұлға.Сонымен,банктің траст операциясы бұл банктің

өз клиенттеріне (заңды және жеке тұлғаларына)көрсететін әр

түрлі қызметі түріндегі сенім операцияларын білдіреді

37 сурак КРтолем жуйесинин угымы. Казирги жагдайы Жане курлымы. Сенімді және қауіпсіз төлем жүйелері мемлекеттің қаржы жүйесінің тұрақтылығының артуына ықпал етеді, тұтастай алғанда, қаржы ресурстарын тиімді пайдалануды қамтамасыз етеді және қаржы нарықтарының өтімділігін жақсартады, сондай-ақ сатушылар мен сатып алушылардың арасындағы уақытылы есеп айырысуға кепілдік береді. 

Бұрынғы орталықтандырылған жоспарлау жүйесінен мұра болып қалған және бұрынғы Кеңес Одағының Мемлекеттік банкі қолдау көрсететін Қазақстанның қолма-қол ақшамен жасалмайтын есеп айырысу жүйесі нарық экономикасының жаңа талаптарына сай келмеді. Соған байланысты, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі 1991 жылы төлем жүйесіне реформа жүргізуді бастады.

Бастапқы қалыптасу сатысында Қазақстан Республикасы төлем жүйелері реформасының негізгі мақсаттары банктер мен олардың клиенттері арасында төлемдердің жүргізілуін (90-шы жылдардың басында бір төлемің өткізілуі 3-12 күнді құрайтын) жылдамдату, сондай-ақ айналысқа әр түрлі төлем құралдарын (тапсырмаларды, чектерді, төлем талаптарын) мейлінше кең ендіру болып табылды.

Төлем жүйесін реформалаудың алғашқы қадамы 1991 жылы коммерциялық банктердің филиаларалық айналымдар (ФАА) шоттарының Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің филиалдарында ашылған корреспонденттік шоттарға көшуі болып табылды, мұның өзі ФАА-ны жабуға, банкаралық есеп айырысуларды ұйымдастыруды реттеуге және коммерциялық банктерге кассалық қызмет көрсетуді орындауды қамтамасыз етуге мүмкіндік берді.

Банкаралық есеп айырысуды қамтамасыз ету мақсатында Ұлттық Банк 1992 жылы барлық аудандарда, қалаларда, облыстық орталықтардың қалалық аудандарында және Алматы қаласында есеп айырысу-касса орталықтарын құрды. 1992 жылдың ортасына таман Ұлттық Банктің 19 облыстық ЕКО және 274 аудандық ЕКО-лары жұмыс істеп тұрды.

1993 жылы техникалық құралдардың дайын болуына қарай, төлемдерді жылдамдату, сондай-ақ жалған авизоны пайдалануға жол бермеу мақсатында Қазақстан облыстарының арасындағы есеп айырысуларда электрондық төлемдерді ендіру басталды.

1995 жылы Ұлттық Банктің негізінде Қазақстандағы тұңғыш Алматы клиринг палатасы (АКП) ұйымдастырылды, ол көпжақты өзара есептесу әдісі бойынша жұмыс істеді. Түпкілікті есеп айырысулар әрбір қатысушының таза позициясы бойынша операциялық күннің аяғында бір рет жүргізілді. Осы жүйенің негізгі кемшілігі қатысушы банктерге осы күннің аяғында қағаз тасымалдауыштардағы төлем тапсырмаларымен алмасу жүргізуге тура келетін еді. Бұған «электрондық төлем тапсырмасы» деген нормативтік бекітілген ұғымның және төлемдерді электрондық тәсілмен жүзеге асыруға мүмкіндіктің болмауы себепші болды. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының аумағында екі ұлттық жүйе жұмыс істейді:  Банкаралық ақша аударымдары жүйесі  (БААЖ) және  Банкаралық клиринг жүйесі (БКЖ).