Организационные формы технологии (трудового обучения) (4 часа)

Урок – ведущая форма организации трудового обучения. Требования к урокам. Структура уроков. Типы уроков. Формы организации труда учащихся на уроках.

Урок працы (тэхнiкi, тэхналогіі) — гэта заняткi, якiя праводзіць настаўнiк у майстэрні (цэху, на прышкольным участку) з пастаянным саставам вучняў прыкладна аднолькавага ўзроўню падрыхтоўкi і аб'яднаных у клас або падгрупу класа.

У распрацоўку тэорыі і методыкi ўрока працоўнага навучання значны ўклад унеслі А.К.Бешанкоў, А.А.Дзеркачоў, А.Р.Дубаў, В.Е.Куцанаў, А.С.Лында, Д.А.Тхаржэўскі і іншыя вучоныя-педагогі.

У працоўным навучанні выкарыстоўваюцца розныя тыпы ўрока:

- тэарэтычны, у час якога настаўнік фармiруе ў вучняў новыя паняцці, тэрмiны, веды тэхнiка-тэхналагiчнага зместу; на такiм уроку вучні ў тэарэтычным плане знаёмяцца з уласцiвасцямi канструкцыйных матэрыялаў і iх выкарыстаннем, новым абсталяваннем, машынамi, перадавымі тэхналогiямi, складаннем тэхналагічных карт на атрыманне вырабаў, асвойваюць эскiзы і чарцяжы;

- практычны, на якiм школьнiкi навучаюцца практычнаму выкананню вучэбна-працоўных заданняў; пры гэтым яны асвойваюць разнастайныя тэхналагiчныя аперацыі, набываюць навыкі і ўменні агульнага і спецыяльнага характару, засвойваюць прыёмы работы, практыкуюцца ў замацаванні асвоеных раней тэхналагічных аперацый;

-лабараторны (лабараторна-практычны), якi прадугледжвае і забяспечвае выкананне намечаных праграмай лабараторных (лабараторна-практычных) работ; завяршэнне задання паводле такога ўрока афармляецца звычайна ў выглядзе пiсьмовай справаздачы;

- кантрольна-праверачны, якi праводзiцца пасля засваення матэрыялу па найбольш буйной тэме (раздзелу) або за значны прамежак вучэбнага часу;

- рашэння тэхнiка-тэхналагiчных задач; такi ўрок звычайна ставiць сваёй мэтай замацаваць завучаныя раней тэарэтычныя звесткі, засвоеныя правiлы, азначэнні і г.д., пры гэтым настаўнiк можа праводзiць рашэнне задач як рэпрадуктыўнага характару, так і творчых;

- камбiнаваны, якi спалучае ў сабе элементы ўсiх названых вышэй урокаў; гэта найбольш распаўсюджаны тып урока, якiм настаўнiк карыстаецца часцей за ўсе; такi ўрок мае свае адметныя асаблiвасцi, таму яго варта разгледзець больш падрабязна.

Структурнымі элементамі (этапамі) камбінаванага ўрока з'яўляюцца:

- арганізацыйны момант, пад час якога настаўнiк робiць улiк наяўных вучняў, агляд знешняга іх выгляду, устанаўлiвае гатоўнасць да бяспечнай работы, арганiзоўвае да выканання вучэбна-працоўнага задання;

- праверка папярэдне засвоеных ведаў і ўменняў;

- падрыхтоўка вучняў да ўспрымання новага матэрыялу і арганізацыя работы па яго засваенню;

- уводны (уступны) інструктаж (ад лацiнскага "iнструкцiо" — настаўленне) — растлумачванне вучням парадку і правiлаў выканання задання, магчымых новых прыёмаў работы, тыповых памылак; пад час iнструктажу настаўнiк можа прадэманстраваць няякасныя вырабы, няправiльна зробленыя прышчэпкі ў школьным садзе цi гадавальнiку, растлумачыць прычыны браку; у час iнструктажку звяртаецца ўвага вучняў на канкрэтныя правiлы бяспечнай работы.

- арганiзацыя практычнай работы вучняў і бягучы iнструктаж;

- заключны (выніковы) iнструктаж, якi настаўнiк праводзiць пасля завяршэння практычнай работы (або яе пэўнага этапу); пры гэтым ён падсумоўвае вынiкi выканання задання, абагульняе працэс тэхналогii атрымання вырабу (вырошчвання раслiн, унясення ўгнаенняў, праполкі і г.д.), аналiзуе памылкі, ацэньвае зробленае як па якасці работы, так і па выкананню правiлаў яе бяспекі;

- арганізацыйны момант (заключны), якi праводзіцца для прыёму дзяжурнымі рабочых месцаў (тэрыторыі прышкольнага ўчастка, цяплiцы), інструментаў, абсталявання.

Прыведзеная схема камбiнаванага ўрока не з'яўляецца строга абавязковай. Настаўнiк можа, зыходзячы з задач урока, характару вучэбнага матэрыялу, скарачаць або спалучаць у адзiнае цэлае некаторыя кампаненты ўрока, пашыраць або звужаць зону iх дзеяння на асобных вучняў, даваць ідывідуальныя заданні і г.д.

Найбольш працяглымі па часе і педагагiчна iстотнымi з названых этапаў камбінаванага ўрока з'яўляюцца праверка папярэдне засвоеных ведаў і ўменняў; падрыхтоўка вучняў да ўспрымання новага матэрыялу і арганiзацыя работы па яго засваенню; арганiзацыя практычнай работы вучняў і бягучы iнструктаж. Разгледзім iх больш падрабязна.

1. Праверкай ведаў і ўменняў вучняў настаўнік высвятляе эфектыўнасць сваёй работы. Ён павінен дакладна і даволі коратка сфармуляваць пытанні для праверкі. Іх мэтазгодна падрыхтаваць больш, чым будзе зададзена ("з запасам"), бо настаўнік нiколi не можа прадугледзець, якiмi тэмпамі пойдзе апытанне. Праверку варта спланаваць так, каб у яе ходзе былі рэалiзаваны наступныя функцыі: навучальная, выхаваўчая і стымулявальная, кантрольная (зваротнай сувязі).

Галоўнае прызначэнне навучальнай функцыі — падахвочванне вучняў да больш глыбокага пранiкнення ў сэнс матэрыялу, што абмяркоўваецца на ўроку. Рэалізуецца гэтая функцыя праз рашэнне тэхніка-тэхналагiчных задач паводле зместу вучэбнага матэрыялу; падмацаваннем, ажыўленнем матэрыялу разнастайнымі прыкладамі з гiсторыі тэхнiкi, тэхналогіі, матэрыялазнаўства, паходжання культурных раслін; дапаўненнямі і ўдакладненнямі вучнёўскiх адказаў найбольш канкрэтнымі прыкладамi з практыкі, лiтаратурных даных, тэле- цi радыёперадач і iнш.

Выхаваўчая i стымулявальная функцыя мае на мэце выхаванне ў вучняў звычаю дакладна фармуляваць свае думкі, пастаянна рыхтавацца да заняткаў, iмкнення да дасягнення яшчэ большых поспехаў. Рэалiзуецца функцыя патрабаваннем настаўніка даваць поўныя, ёмкiя адказы, падмацаваныя прыкладамі; тэхнiчна і тэхналагiчна граматна, у адпаведнасці са стандартамі, афармляць графічную і тэхналагiчную дакументацыю; квалiфiкаваным, добразычлівым каментарыем вучнёўскiх адказаў, растлумачваннем недакладнасцей у адказах.

Кантрольная функцыя выступае ў якасці галоўнага крытэрыя, што дае настаўніку падставы для далейшай стратэгіі навучання. Яна рэалiзуецца праз фармулёўку пытанняў на ўзнаўленне матэрыялу ("рэпрадукцыя ведаў"), выяўленне разумення яго ("творчае мысленне"), уменне прымяняць атрыманыя веды на практыцы. У першым выпадку пытанне (заданне) настаўнiка пачынаецца словамі "пералiчыце, назавіце, дайце азначэнне", у другiм — "як вы лiчыце", "як вы думаеце", у трэцiм — "зрабiце разлiк, вызначце, складзiце".

Станоўчая зваротнасць сувязі "вучань — настаўнiк" выяўляецца ў дакладных, глыбокiх адказах, уменні вучняў думаць, меркаваць, прымяняць веды ў канкрэтнай практычнай дзейнасці.

Настаўнiк прямяняе разнастайныя формы праверкі ведаў і ўменняў вучняў. У цэлым яны падраздзяляюцца на франтальныя і індывідуальныя. Сярод тых і другiх настаўнiк выкарыстоўвае: вуснае апытанне, практычную праверку, пiсьмовую праверку.

Франтальнае вуснае апытанне выяўляе агульную тэарэтычную падрыхтаванасць класа, iндывiдуальнае — дадатковую праверку ў выпадку педагагiчнай неабходнасці.

Франтальная практычная праверка дае настаўнiку магчымасць вызначыць агульны ўзровень авалодання прыёмамі практычнай работы па пэўнай тэме, iндывiдуальная — выяўляе ступень авалодання асобнымі вучнямі рабочай позай, хваткай iнструментаў, уменнем заправіць нiтку, ведамі фаз развiцця раслiн і г.д.

Франтальная пісьмовая праверка дае настаўнiку больш глыбокае ўяўленне аб сфармiраванасці полiтэхнiчнага кругагляду вучняў, iндывiдуальная — канкрэтызуе такую сфарміраванасць у асобных вучняў.

2. На этапе ўрока па падрыхтоўцы вучняў да ўспрымання новага матэрыялу ад настаўнiка патрабуецца так настроiць калектыў класа, так скiраваць яго ўвагу і агульную настроенасць, каб кожны вучань вельмі хутка набыў патрэбу, зацiкаўленасць у гэтым матэрыяле.

А.А.Дзеркачоў прапанаваў 4 спосабы падрыхтоўкі вучняў да ўспрымання новага матэрыялу: стварэнне праблемнай сiтуацыi; арганiзацыя гутаркі па мiнуламу матэрыялу; раскрыццё практычнай значнасці новага матэрыялу; выкарыстанне апераджальных заданняў. Гэтыя спосабы могуць быць выкарыстаны або ў сукупнасці, або паасобку, што залежьщь ад характару вывучаемага матэрыялу, асаблівасцей вучнёўскага калектыву (узровень падрыхтаванасці, дапытлівасць, тэхнiчная цi тэхналагiчная скіраванасць і г.д.).

Стварэнне праблемнай сітуацыі ставiць на мэце падахвочванне вучняў да мысліцельнай, творчай работы па ўспрыманню матэрыялу. Напрыклад, перад вывучэннем тэмы "Дрот" настаўнік можа паставiць перад вучнямі праблему: як падлічыць, колькі метраў дроту знаходзiцца ў бухце, згорнутай у акружнасць, не раскручваючы ўсю бухту? Пры вырошчванні агуркоў на прышкольным участку такое праблемнае пытанне перад вучнямі можа гучаць наступным чынам: чаму для атрымання ранніх ураджаяў прымяняюць спосаб вырошчвання агуркоў расадай? Пры сервiроўцы стала пад час вывучэння тэхналогіі апрацоўкі харчовых прадуктаў праблемным пытаннем для вучняў будзе: чаму вiдэльцы i лыжкі кладуць на стол выпуклым бокам унiз?

Арганiзацыя гутаркі па мiнуламу матэрыялу праводзiцца з мэтай стварэння спрыяльных умоў для засваення новых звестак як лагічнага працягу таго, што вывучалася раней. Скажам, перад вывучэннем нарыхтоўкі і будовы драўнiны можна нагадаць вучням аб пародах драўнiны і яе тэкстуры, успомніць у кароткай франтальнай гутарцы пра асаблівасці "малюнка" драўніны розных парод — лiсцёвых і хвойных. Перад вывучэннем раслiнных валокнаў і iх уласцівасцей настаўнiк можа арганiзаваць кароткую гутарку пра сыравiну натуральных валокнаў (бавоўну, шэрсць), пра што размова ўжо вялася раней. Да пастаноўкі доследаў з палявымлі культурамi мэтазгодна ўспомнiць пра агульныя правiлы пастаноўкі доследаў. Вывучаючы слясарную разметку загатовак, настаўнiк можа папярэдне арганiзаваць гутарку пра правiлы і інструменты сталярнай разметкі і г.д.

Раскрыццё практычнай значнасці новага матэрыялу дапамагае настаўнiку паказаць важнасць (у жыцці, вытворчасці) таго, што будзе вывучацца. Напрыклад, перад тлумачэннем правiлаў работы лобзiкам настаўнiк можа паказаць некалькі гатовых вырабаў з выкарыстаннем выпiлоўвання (рамка для люстэрка, дэкаратыўная палічка), пры гэтым растлумачыць, якую значымасць для эстэтыкі ў паўсядзённым жыццi мае ўменне працаваць лобзiкам. Перад тым, як расказаць пра вiды заклёпак і сутнасць злучэння дэталей, настаўнiк можа пазнаёміць вучняў (пры дапамозе дэманстрацыі слайдаў ці плакатаў) са шматлiкiмi прыкладамі канструкцый з заклёпачнымі злучэннямі: фермамі мастоў, фюзеляжамі самалётаў і караблёў і iнш.

Выкарыстанне апераджальных заданняў праводзiцца настаўнiкам, калi нехта з вучнёўскiх бацькоў мае дачыненне да прафесіі (цi працуе па ёй), што звязана з вывучэннем тэмы. У такiм выпадку ён дае адпаведнаму вучню папярэдняе заданне падрабязна распытаць у бацькi цi мацi пра iх работу, а пасля расказаць пра гэта на ўроку. Гэта можа датычыцца вельмі шматлiкiх прафесiй: сталяра, лесавода, слесара, швачкi-матарысткi, агранома-палявода і iнш.

Апераджальныя заданні могуць выдавацца асобным вучням па найбольш цікавых пытаннях праграмы з забеспячэннем гэтых вучняў адпаведнай папулярнай лiтаратурай. Так, перад вывучэннем сельскагаспадарчых машын для апрацоўкі глебы можна даручыць найбольш падрыхтаванаму вучню расказаць пра гісторыю плуга з кнiгi С.М.Скарнякова “Плуг: крушение традиций?” (М.: Агропромиздат, 1989). Шматлікія апераджальныя заданні можна арганiзаваць пры вывучэнні металаў і сплаваў: пра распрацоўшчыкаў тэхналогiй атрымання сталi Генры Бессемера, Сідні Томаса, П'ера Мартэна, В.В.Пятрова, пра аднаго са стваральнікаў касмічнай тэхналогіі металаў Б.Я. Патона.

Апрача названых вышэй спосабаў падрыхтоўкі вучняў да ўспрымання новага матэрыялу (паводле А.А.Дзеркачова) у "арсенале" настаўнiка шмат і iншых. Сюды можна аднесці:

- сувязь вывучаемай тэмы з блiзкiмi тэмамі iншых вучэбных дысцыплін (асноў навук);

- экскурсы ў тэхніка-тэхналагічную гiсторыю пытання;

- прывядзенне займальных прыкладаў з уласнага педагагічнага, жыццёвага вопыту, навукова-папулярнай цi мастацкай літаратуры, тэлеперадач, радыё, кiнафiльмаў;

- выкарыстанне звестак аб блiжэйшым вытворчым акружэнні раёна, горада, вёскi, школы.

Зразумела, што пры прымяненні любога з названых спосабаў маюць значэнне асабiстыя якасці настаўніка як асобы: яго эмацыянальнасць, настроенасць на дадзеную тэму, уменне валодаць аўдыторыяй, карыстацца нагляднымі (у тым ліку і тэхнiчнымi) дапаможнікамі і iнш.

А.А.Дзеркачоў падкрэслiваў цесную сувязь успрымання новага матэрыялу з яго асэнсаваннем, што тое і другое — гэта, па сутнасці, два непарыўна звязаныя бакi аднаго і таго ж працэсу засваення вучэбнага матэрыялу. Асэнсаванне, паводле А.А.Дзеркачова, забяспечваецца адпаведнымі мысленнымі аперацыямі, што выконваюцца вучнямі пад нэпасрэдным кiраўнiцтвам настаўнiка: устанаўленнем сувязі новага матэрыялу з вывучаным раней; выкарыстаннем аналогій; аналізам і сiнтэзам; абстрагаваннем; параўнаннем; класiфiкацыяй.

Прааналiзуем коратка сутнасць гэтых мысленных аперацый.

Устанаўленне сувязi новага матэрыялу з вывучаным раней праводзiцца вучнямі даволі часта. Напрыклад, пры вывучэнні стругання драўніны рубанкам яны ўстаўлiваюць сувязь (пры дапамозе настаўніка) гэтай аперацыі з ужо вывучанай раней аперацыяй па зачыстцы загатовак шліфавальнай шкуркай або напiльнiкамi. Вязанне квадратаў і ражкоў увязваецца з вывязваннем ланцужка. Вырошчванне таматаў супастаўляецца з вырошчваннем агуркоў, а свiдраванне адтулiн у метале — са свiдраваннем драўніны.

Прыкладам выкарыстання аналогій (ад грэчаскага "аналогiа" —падабенства) можа служыць вымярэнне дэталей кронцыркулем і разметачным цыркулем, а таксама вывучэнне будовы абодвух інструментаў. Праводзiцца аналогiя памiж тачэннем драўніны і металу, памiж аддзелачным і запашывачным швом, прышчэпкай чаранком (капулiроўка) і пупышкай (акулiроўка), будовай напiльнiка і надфiля і г.д.

Аналiз і сiнтэз (мысленнае раздзяленяе на часткі і высвятленне сувязей паміж імі) вучнi прымяняюць пры знаёмстве з будовай станкоў, пачынаючы ад свiдравальнага і заканчваючы больш складаным — фрэзерным. Г'этую мысленную аперацыю яны выконваюць пры вывучэнні будовы рубанкаў, плугоў, культыватараў, швейных машын, уласцівасцей баваўняных і iльняных тканін і iнш.

Мысленную аперацыю абстрагавання (ад лацiнскага "абстрагерэ" —адцягваць) — адцягнення ад неiстотнага — вучні выконваюць, напрыклад, пры засваенні кінематычных схем машын, калi па-за ўвагай iх застаецца шмат дробязных звестак будовы гэтых машын, а ўвага надаеццда толькі перадачы руху.

Аперацыя параўнання выкарыстоўваецца вучнямi пры азнаямленні з лязом долата і стамескі, нажом рубанка і шэрхебеля, умовамі вырошчвання агуркоў (вільготнасць паветра) і таматаў (непатрабавальнасць да вiльготнасцi паветра), чорных і каляровых металаў, атрыманнем двайнога і запашывачнага бялiзнавых швоў і iнш.

Мысленная аперацыя класiфiкацыі спадарожнiчае вучням вельмі часта. Яны класiфiкуюць пароды дрэў i дэталі машын, вiды тэкстыльных валокнаў і севазвароты, рабочыя (вымяральныя) інструменты і мiнеральныя ўгнаенні і г.д. У кожным канкрэтным выпадку настаўнік падбiрае адпаведны дыдактычны матэрыял, фармулюе пытанні і заданні рэпрадуктыўнага і творчага характару, стварае ўмовы для разумовай дзейнасці вучняў у мэтах iх арыентацыі ў мностве вывучаемых аб'ектаў, фактаў, з'яў, тэхналогій.

3. Этап (элемент) арганiзацыi практычнай работы вучняў і бягучы iнструктаж камбінаванага ўрока займае найбольш значнае месца ў працоўным навучанні (тэхнiцы, тэхналогіі). Работу вучняў настаўнiк павiнен арганізаваць так, каб яна была праведзена найбольш эфектыўна ў навучальным, выхаваўчым і развiвальным плане. Практычнае засваенне адпаведнай тэхналогіі — гэта не самамэта, а сродак, чарговая прыступка да будучай працоўнай дзейнасці, да станаўлення асобы вучня. Вучні выконваюць практычныя работы па струганню, тачэнню, свiдраванню, зборцы, пашыву адзення, прыгатаванню страў, догляду за гаспадарча карыснымі раслінамі і жывёлінамі. Яны рамантуюць і фарбуюць, распрацоўваюць тэхналагічныя карты і лакiруюць, пiлуюць і вяжуць, раскройваюць тканіну і ўбіраюць ураджай.

Педагагічна апраўдалі сябе і найбольшае распаўсюджанне атрымалi формы арганізацыі практычнай работы: франтальная (масавая, адначасовая), звеннявая, індывідуальная.

Пры франтальнай форме работы ўсе вучні выконваюць адно і тое ж заданне (фронтам, масава, "у адну лiнiю"). Так бывае, напрыклад, пры навучанні новаму прыёму работы: апілоўванню дэталяў, вязанню правых ці левых петляў, уборцы і ўліку ўраджаю доследных раслiн. Вартасцямі франтальнай формы з'яўляюцца:

- больш эфектыўная арганізацыя і правядзенне ўводнага (уступнага) iнструктажу, бо яго не трэба драбніць, канкрэтызаваць для розных групак вучняў і асобных заданняў;

- магчымасць гiбкага правядзення бягучага iнструктажу, аднолькавага для ўсiх вучняў (звяртанне ўвагі адначасова ўсiх на адны і тыя ж памылкі);

-аблягчэнне настаўніку ў падрыхтоўцы да ўрока, бо выкарыстоўваюцца адны і тыя ж аб'екты працы, наглядныя дапаможнікі, сродкі навучання.

Недахопамі гэтай формы работы варта назваць, у першую чаргу, цяжкасцi з улiкам індывідуальных адрозненняў як у працэсе выканання заданняў, так і ў фізічным, псiхаматорным развiццi кожнай асобы вучняў. У нейкай ступені франтальная форма работы парушае дыдактычны прынцып даступнасці і пасiльнасцi ў працоўным навучанні, паколькі ўсе вучнi, незалежна ад iх фiзiчнага развiцця, выконваюць адно і тое ж заданне.

Пры звеннявой форме работы вучні працуюць невялiкiмi групкамi (звеннямі) па 3-4 чалавекі. Усе звенні могуць выконваць як адно і тое ж заданне, так і розныя. Да вартасцей гэтай формы работы трэба аднесці большую, чым пры франтальнай форме, магчымасць для выяўлення настаўнікам iндывiдуальных творчых здольнасцей вучняў. Выконваючы заданне маленькiм калектывам (звяном), школьнiкi раяцца мiж сабой, як лепш зрабіць работу, рацыянальна ажыццяўляюць кожную тэхналагiчнуюо аперацыю. У iх фармiруецца пачуццё ўзаемадапамогi і калектыўнай адказнасці.

Недахоп звеннявой формы — у большай складанасці для настаўніка падабраць аб'екты працы, інструменты, прыстасаванні, матэрыялы, прасачыць за якасцю работы. Гэты недахоп можа быць зведзены да мiнiмуму, калi добра арганізаваць першапачатковы састаў звенняў і звеннявых, правiльна ўлiчыць iндывідуальныя здольнасці пры размеркаваннi абавязкаў унутры звяна. У больш старэйшых узроставых групах сярэднiх класаў недахопы звеннявой формы работы можна звесці да нуля і нават ператварыць iх у вартасці арганізацыяй рухомасці звенняў. Ім можна ўмоўна надаць вытворчую форму назваў — участкі па аналогіі з заводскай вытворчасцю.

У прыведзеным прыкладзе пры атрыманні вырабаў з металу можна арганiзаваць 5 такіх участкаў, якiя ўсе падпарадкаваны "аддзелу" тэхнічнага кантролю. На пэўным этапе работы функцыi кожнага ўчастка настаўнік змяняе па крузе. За навучальны год (або паўгоддзе) кожны вучань кожнага класа пройдзе поўны цыкл змены функцый па участках (звеннях). Навучанне набывае падабенства "дзелавой гульні".

Пры індывідуальнай форме арганізацыі работы вучням выдаюцца iндывiдуальныя, асобныя заданнi. Для настаўнiка гэта стварае некаторыя складанасці, пагэтаму індывідуальная форма працоўнай дзейнасці вучняў прымяняецца ў спалучэнні з франтальнай і звеннявой: клас (падгрупа) працуе, скажам, пазвённа, а 2-3 вучні — iндывiдуальна. Пераключэнне класа (падгрупы) на выкананне ідывідуальнай работы дапускаецца звычайна пры выкананні заказаў прадпрыемстваў (арганізацый) для атрымання аднатыпных вырабаў. Гэта ўжо будзе вытворчая праца на аснове iндывідуальнага яе раздзялення. Так бывае, напрыклад, тачэнні вялiкай колькасці балтоў, вырабе паштовых скрынак, зборцы электрычных выключальнiкаў і г.д.

А.С.Лында лiчыў работу з раздзяленнем працы адной з формаў дзейнасці вучняў на ўроку. Такое раздзяленне можа прымяняцца памiж класамі, звёнамi або асобнымі вучнямі. Раздзяленне працы можа дасягаць высокай ступені спецыялізацыі, аж да ўкаранення ў вучэбны працэс паточнага метаду, пры якім кожны вучань спецыялiзуецца на адной, вузкапрофільнай аперацыі.

Па якой бы форме нi працавалі вучні на ўроку, яны ўвесь час знаходзяцца ў полi зроку настаўнiка, якi ажыццяўляе бягучы iнструктаж, праводзіць мэтавыя абходы рабочых месцаў, пры неабходнасці спыняе работу і робiць патрэбныя заўвагі. У спецыяльным журнале або журнале шматфактарнага ўліку настаўнiк фiксуе неабходныя звесткі па ходзе ўрока.