Методика использования технических задач в технологии (трудовом обучении) (4 часа)

Типы технических задач. Особенности решения технических задач.

Тыпы тэхнічных задач.

Для павышэння эфектыўнасці вучэбна-выхаваўчага працэсу, актывізацыі пазнавальнай і практычнай дзейнасці вучняў, развіцця іх тэхнічных здольнасцей выкарыстоўваюцца розныя метады, прыёмы і сродкі.

У ходзе выканання адпаведных практычных заданняў вучні прыцягваюцца да планавання і арганізацыі працы, да кантролю за працяканнем працоўнага працэсу, да карэктыроўкі яго і ліквідацыі ўзнікаючых памылак. Такая дзейнасць патрабуе актыўнай мысленай работы школьнікаў у спалучэнні з іх фізічнымі дзеяннямі.

Разумовая вучняў набывае асаблівае значэнне пры рашэнні розных тэхнічных задач. Пад тэхнічнай задачай у шырокім сэнсе падразумеваецца любая задача, звязаная з выкарыстаннем сукупнасці ведаў, уменняў і навыкаў у працы. Такім чынам можна ўмоўна лічыць, што працэс працоўнага навучання зводзіцца ў асноўным да вывучэння тэарэтычнага матэрыялу, рашэння разнастайных тэхнічных задач і выканання працоўных заданняў.

У існуючай літаратуры маюцца розныя падыходы да вызначэння тыпаў тэхнічных задач. Для зручнасці разгляду лепш умоўна падзяліць усе тэхнічныя задачы на 6 тыпаў (ці відаў):

1) графічныя,

2) канструктарскія,

3) тэхналагічныя,

4) разліковыя,

5) дыягнастычныя і прагнастычныя,

6) камбінаваныя (ці комплексныя).

Хаця ў вучэбных дапаможніках да тэхнічных адносяць у асноўным канструктарскія і тэхналагічныя задачы. Умоўнасць прапаноўваемага падзелу задач заключаецца ў тым, што па зместу адну і тую ж задачу часам можна аднесці да розных тыпаў. Напрыклад, пры выбары загатоўкі (тэхналагічная задача) прыходзіцца спачатку чытаць чарцёж ці эскіз (графічная задача), а потым вызначаць размеры разгорткі (разліковая задача).

Рашэннем тэхнічных задач разам з вучнямі настаўнікам прыходзіцца займацца на занятках у школьных майстэрнях, пры арганізацыі і правядзенні масавых форм пазакласнай і пазашкольнай работы, на занятках у гуртках у школе і ў пазашкольных установах, у старшых класах на ВВК і г.д.

У якасці аб’ектаў пры рашэнні тэхнічных задач звычайна разглядаюцца прадметы, вырабляемыя школьнікамі, абсталяванне вучэбных майстэрань, розныя механізмы і прыстасаванні, інструменты і матэрыялы, выкарыстоўваемыя вучнямі ў рабоце, тэхналагічныя працэсы і аперацыі, элементы тэхнікі і тэхналогіі сучаснай вытворчасці. Задачы ў асноўным павінны быць праблемнымі, накіраванымі на развіццё ў школьнікаў творчага тэхнічнага мыслення. Іх патрэбна складаць так, каб пры знаходжанні адказу на пытанне, пастаўленае ў задачы, дзеці перэасэнсоўвалі атрыманыя веды і засвоецыя спосабы дзеяння і выбіралі з магчымых спосабаў рашэння найбольш рацыянальныя.

Рашэнне задач дазваляе азнаёміць школьнікаў з сучаснай тэхнікай і тэхналогіяй, перадавымі метадамі працы, элементамі канструкцый новых машын, найбольш рацыянальнымі рэжымамі работы і іншымі тэхнічнымі дасягненнямі.

Да вышэй сказанага патрэбна дадаць, што тэхнічныя задачы могуць быць сфармуляваны ў выглядзе творчых ці звычайных пытанняў і заданняў, складзеных настаўнікам самастойна ці знойдзеных у рэкамендуемай літаратуры.

Самі вучэбныя заданні і пытанні могуць выкарыстоўвацца ў двух рэжымах: трэніравальным (для фарміравання ведаў, уменняў і навыкаў і развіцця асобы ў цэлым) і кантралявальным (для кантролю за ўзроўнем засваення вучэбнага матэрыялу і сфарміраванасці псіхалагічна важных якасцей асобы). Пры гэтым тэхнічныя задачы могуць выконваць як асноўныя, так і дадатковыя функцыі.

Да асноўных можна аднесці:

1) дыдактычную (навучальную), якая заключаецца ў фарміраванні ведаў, уменняў і навыкаў вучняў;

2) развіццёвую, накіраваную на фарміраванне структурных элементаў асобы (накіраванасці, пачуццяў, псіхічных працэсаў і інш.);

3) канстатуючую, вызначаючую узровень падрыхтаванасці вучняў і ўстанаўліваючую адрозненні паміж іх падрыхтоўкай на аснове назіранняў за працэсам выканання заданняў ў аналізу іх вынікаў;

4) функцыю зваротнай сувязі — атрымання інфармацыі самымі вучнямі аб сваіх ведах, уменнях і навыках.

Пры выкарыстанні вучэбных заданняў у кантралявальным рэжыме, напрыклад, тэстаў паспяховасці, у іх з’яўляюцца дадатковыя функцыі:

1) кантралюючая — вызначэнне фактычнага ўзроўню ведаў, уменняў і навыкаў вучняў, атрыманне колькасных вынікаў выканання заданняў;

2) прагназуючая — вызначэнне магчымасцей вучняў па авалодванню новым вучэбным матэрыялам, высвятленне зместу ведаў, уменняў і навыкаў, наяўнасць якіх неабходна для засваення потым вывучаемага матэрыялу;

3) параўнальная — параўнанне вынікаў вучэбнай дзейнасці ў розных класах (групах) ці навучальных установах;

4) ураўноўваючая — ураўнаванне патрабаванняў да арганізацыі вучэбнага працэсу і да ацэнкі ўзроўню засваення матэрыялу.

Тэхнічныя задачы будуць выконваць пералічаныя вышэй функцыі ў тым выпадку, калі яны распрацаваны з улікам наступных патрабаванняў:

1) іх змест павінен адбірацца ў адпаведнасці з вядомымі прынцыпамі навучання;

2) яны павінны прадугледжваць магчымась выканання вучнямі розных разумовых аперацыў (аналіз, сінтэз, параўнанне, абстрагаванне, канкрэтызацыя, суджэнне і г.д.), што будзе садзейнічаць развіццю асобы і, у першую чаргу, псіхічных працэсаў (увагі, успрымання, мыслення, памяці, эмоцый, волі), і забяспечыць выкананне развівальнай функцыі;

3) яны павінны дакладна адпавядаць зместу вывучаемага матэрыялу (праграме), што створыць аб’ектыўныя прадумовы іх паспяховага рашэння;

4) яны павінны быць зручнымі ў выкарыстанні (“эканомнымі” з пункту гледжання рацыянальнага расходавання вучэбнага часу, лагічна пабудаванымі, сістэматызаванымі па тэмах ці раздзелах вучэбнага курса, старанна аформленымі на асобных лістах паперы ці картках, зручнымі як у ходзе работы, так і ў працэсе фармуліроўкі адказаў, іх хуткай апрацоўкі і падвядзення вынікаў рашэння);

5) яны павінны ўтрымліваць у сваім змесце і афармленні агульнавядомыя і найбольш пашыраныя ўмоўныя знакі і сімвалы, што будзе палягчаць працу вучняў і скарачаць аб’ём неабходнага інструктажу.

6) яны павінны валодаць дыягнастычнай каштоўнасцю — даваць магчымасць высвятлення сапраўдных узроўняў засваення вучнямі вучэбнага матэрыялу і вызначэння адрозненняў у іх падрыхтоўцы, што забяспечваецца выкарыстаннем задач рознай складанасці;

7) рэзультат іх рашэння не павінен залежыць ад асобы складальніка ці правяраючага, што дасягаецца выкарыстаннем заданняў, распрацаваных настаўнікамі высокай кваліфікацыі, вучонымі, і іх шырокай апрабацыяй у масавай практыцы.

8) яны павінны забяспечваць магчымасць пэўнай рэгламентацыі ўмоў правядзення рашэння, апрацоўкі і ацэнкі яго вынікаў;

9) яны павінны быць комплекснымі, шматварыянтнымі, уключаючымі заданні рознай складанасці і накіраванасці, для ўсебаковай праверкі падрыхтоўкі вучняў;

10) яны павінны даваць магчымасць ужывання адзіных паказчыкаў і найбольш зручных метадаў і сродкаў апрацоўкі вынікаў, выкарыстання электронна-вылічальнай тэхнікі.

Па свайму зместу (характару) тэхнічныя задачы могуць быць 1) тэарэтычнымі, 2) практычнымі і 3) комплекснымі. Першыя з іх прызначаны галоўным чынам для развіцця ці праверкі разумовых здольнасцей дзяцей, для фарміравання ці высвятлення наяўнасці пэўных тэарэтычных ведаў. Гэтыя задачы могуць рашацца вусна, пісьмова ці з выкарыстаннем розных дыдактычных і тэхнічных сродкаў (напрыклад, калькулятараў, камп’ютэраў і інш.). Практычныя задачы накіраваны, перш за ўсё, на фарміраванне, замацаванне ці праверку ўменняў і нывыкаў вучняў, іх фізічных здольнасцей.

Разгледзім болей падрабязна вышэй пералічаныя тыпы тэхнічных задач.