53. Сұхбат әдісінің басқа әдістермен салыстырғандағы ерекшелігі және түрлері қандай?

Сұхбат – адамдар арасындағы қарым-қатынастың ең бір керемет түрі. Ақындар үшін аталған кездесу өздерін бір-біріне жаңа қырларынан танытуларына мүмкіндік берсе, оқырмандар үшін екі түрлі көзқарасты, екі түрлі пайымдауды салысудың мүмкіндігі болды. 

сұхбат ең алдымен, жеке және телефондық болып бөлінеді. Жеке сұхбат, өз кезегінде, пәтердегі сұхбатқа (жеке дара түрінде респонденттің жұмыс қабинетінде алынған сұхбаттың әдістемесі мен техникасы жағынан олардан айырмашылығы болмайды) және көшеде алынған (дүкенде, өзге қоғамдық орындарда) сұхбатқа бөлінеді. Өткізілу технологиясы бойынша терең сұхбатты нарративтік (narratіve - әңгіме, хикая), жартылай құрылымдық және фокустық деп бөлуге болады. 1) бағытталған диалог. Психологияда, әдетте не ақпарат жинау үшін, не психотерапевтік әсер ету үшін қолданылады. Сұхбаттың еркін және стандартты түрлері бар. Әдістері: клиникалық сұхбат және диагностикалық сұхбат; 2) ауызша пікіртерім арқылы әлеуметтік-психологиялық ақпарат алу амалы. Сұхбат екі түрге бөлінеді: а) еркін тақырып, әңгіме түрі реттелмеген; ә) нысаны алдын ала әзірленген сұрақтарға негізделетін сұхбат. Сұрақ — 1) оқушылардың, студенттердің білім деңгейін анықтау үшін қойылатын сұрау; 2) адамдар бір-бірімен қарым-қатынас барысында ойларын айқындау үшін қойылатын сұрау. Сұхбат оқушылардың, студенттердің білімін әр қырынан тексеру үшін қойылады.

54. Эксперимент әдісінің қоғамда орын алып отырған белгілі-бір құбылысқа жүргізілуіне мысал келтіріп, талдау жасаңыз

Эксперименттік әдіс. Бұл әдістің маңызды ерекшелігі зерттеушінің керекті құбылыстың көрініс беруін тосып отырмай, оны туғызатындығы. Эксперименттік әдістің 2 түрі бар:

Лабораториялық эксперимент – арнаулы жағдайда, жайда өткізіледі. Табиғи эксперимент – табиғи жағдайда адамның іс-әрекетінің барысында өтеді. Лабораториялық эксперименттік әдісті ең алғаш ашқан орыс ғалымы А. Ф. Лазурский болған.

Әңгімелесу әдісі. Бұл әдісті қолданғанда мақсатын алдын-ала анықтау қажет. Негізгі сұрақтарды дайындау қажет. Әңгіменің негізгі мазмұнын, мәнін сақтай отырып, берілген жауаптарға сәйкес оларды түрлендіру қажет. Әңгіменің бүкіл барысында жайма-шумақ ықыласты сақтау керек.

Қызмет нәтижелерін зерттеу әдісі. Бұл әдіс адамның шамасы, дағдылары, жұмысқа деген қабілеті, білім деңгейі сияқты психикалық еркешеліктерін анықтайды. Балалардың жазған шығармаларын, суреттерін, күнделіктерін, еңбек сабағында істелген заттары арқылы, зерттеу арқылы болады.

Анкета әдісі. Зерттелушілерге бірқатар сұрақтарға жауап жаздырады. Жазба жауаптарға анализ жасалынады, содан соң статистикалық өңдеуден өткізіледі, одан кейін белгілі бір қорытынды жасалынады.

Тест әдісі. Ағылшын тілінен енген сөз («сынақ») деген мағына білдіреді. Арнайы дайындалған, стандартталған сұрақтар тізбегін тест деп атаймыз.

Интроспекция әдісі. Адамның өзінің ішкі дүниесіне үңіліп, зерттеу жүргізуі.

Егіздерді зерттеу әдісі. Егіздер 2 түрлі болады:

– бір жасушадан жаралған;

– екі жасушадан жаралған.

55. Отбасын әлеуметтік институт ретінде зерттеудің негізгі социологиялық аспектілері. Отбасы - өзімен өзі қайнап жаткан әлем. Ол көптеген жақсылыктар мен қателіктердің жемісі. Социологгардың бастапқы бөлігі казіргі қоғамдағы отбасының негізгі кызметі: дүнисге адам әкелу, әлеуметтендіру, яғни балаларды осы қоғамда өмір сүруге әзірлеу; экономикалык, яғни балалардың есеюіне дейін көмек беру. Казіргі қоғамдағы отбасының осы қызметтерді орындауға жақсы бейімделгендігінің бірнеше себептері бар. Шын мәнінде, балаларды тәрбиелеу мыкты биологиялык механизмге, яғни туыстық байланысқа сүйенеді, дүниеге адам әкелу жүбайлар арасында калыпты, тәртіпке келтірілген жыныстык катынастар және экономикалык жағынан көмек көрсету балалар тәрбиесі үшін өте тиімді тәсіл болып отыр. Кейбір коғамда калыпты отбасы мүлдем болған емес. Этнографтардың зерттеуіне жүгінсек, кейбір түрпайы қоғамда ер адамдардың әскери жан-жалға араласқан кезінде отбасынан үзак уакыт ажырап калғандықтан өзінің кызметін ойдағыдай өтей алмаған. Сондықтан адамдардың дүниеге келуі әр түрлі жолмен жүзеге асты. Дәлірек айтсак, жыныстық серіктестік жағынан алғанда әкесінің қызметін басқа ер адам аткарған. Соған карамастан дүниеге адам әкелу тиімді түрде жүзеге асып отырған. Басқаша жағдайда, жыныстық қатынастарды ретке келтіруге қарамастан, еркектер өз әйелдеріне жыныстық қажетін етеу объектісі ретінде ғана қарайды. Мүнда ол әкенің қызметі мен әлеуметтік роліне көңіл бөлмейді. Бүған қосымша тағы да бір таңқаларлық жағдай, ананың да өз кызметін дүрыс өтемеуі. Яғни тек дүниеге сәби әкелумен ғана шектеліп, ал осы тәрбиелерді басқа адамдардың іске асыруы. Демек, бізге белгілі болған коғамдардан өзгеше бір қоғамда отбасылық қатынастар адамдар бірлігін қамтамасыз етуді белгілей алмағандығына көз жеткіземіз. Өмірлік іс-әрекетте отбасының топтық сапасын көрсете отырып. отбасы социологиясы индивидті отбасының мұшесі рстінде, мүшелердің қүрьшымын бір бүтін ретінде, ең алдымен жеке адамды отбасының ішкі рольдерінің әлеуметтік-мәдени призмасын зерттей отырып қарастырады. Отбасы социологиясында жеке адам нақты ері немесе жүбайы ретінде, әкесі нсмесе анасы, үлы немесе қызы ретінде қойылады. Ерекше қарастырылатыны ішкі отбасылық рольдердің орындалуы, түлғааралык өзара әрекет пен өзара қатынастар арқылы көрінеді. Отбасы социологиясы отбасылық-туыстық түрдің адамдардын аз тобындағы біріккен өмірін, отбасылық өмір салтын жалғыз-бойдақпен салыстырып ок,ытады. Әлеуметтік өмірдің негізі боп әлеуметтік институттар болып саиалады. олар адамдардың өмірін қамсыздандырады. Социологияның маңызды тармағы — неке және отбасын зерттеу саналады. Туыскандық — индивидтердің некемен бекітілген карым-катынастары не қандас-туыстық қатынас (әке, ана, ата, әжет.б.) Неке — екі индивидтің арасындағы қарым-қатынасты әлеуметтік қүқықтық түрғыдан бекіту. Екі адам некеге түрғаннан бастап, олар туыс деп саналады.