2.Кейінгі бағалау. Операциондық жал. Жал берушінің қаржылық есебіндегі жал есебі. Кері жал бойынша сатып-өткізу операциясы.

Жалға алушының қарыз капиталына өciп (артып) отыратын пайыздық мөлшерлеме – 6ұл пайыз мөлшерлемесi, оны осы тәрiздес жал үшiн жалға алушы төлейдi; немесе бұл мөлшерлеменi жалға алушы жал 6асында 6асшылыққа алады.

Жалгерлiк мерзiмiнiң барысында келiсiм-шартқа сәйкес жалға 6ерушiге минималды жал ақысын төлейдi. Минималды жал ақысы – бұл төлем түpi, оны жалгерлiк мерзiмiнiң 6арысында, жал ға алушы жүзеге асырады (көрсетiлген қызмет құны мен салык сомасы шегерiледi, негiзiнде олар жалға берушiге өтелуi керек).

Қаржыландырылатын жал жағдайында қа6ылданған жалгерлiк актив "Жалгерлiк мiндеттемесi" шотының кредитi бойынша көpiнic та6ады.

Жалгерлiкке берiлген активтер үшiн төленетiн пайыздар сомасына "Пайыздар бойынша шығыстар" шоты де6еттелiп жене "Төленуi тиiс пайыздар" шоты кредиттеледi. Қаржыландырылатын жалдың жағдайы бойынша жалға алушы жалға алынған активтердiң тозуын есептеудi жүзеге асырады.

Лизингтiк операция бүгiнгi күні Қазақстандық экономикаға өте қажеттi банктiк құрылымның өн­дiрiстi қаржыландыру бойынша iскерлiк ортамен бiрлесе қызмет етуіне әсер eтeтін операция. Лизингтiк бизнес кәсiпкерлiк қызметтiң ерекше саласын ұсы­нады. Лизингтi белсендi енгiзетiн болса, мүмкiншiлiгiне қарай өндiрiстi техникалық қайта жарақтандырудың, Қазақстан эконо­микасын құрылымдық қайта құрудың, нарықты жоғары сапалы тауармен қамтудың мықты тынысы болуы мүмкін. Бүкiл әлемде көптеген кәсiпкерлер бизнес үшiн қажеттi мүлiк­тердi меншiкке емес, жалға алғанды жөн көредi. Жалгерлiк, бiрiншi кезекте кепiл есебiмен (кепiлдiк, тапсырыс) несиелеу элементтерi, дамыған нарық қатынасына тән әр түрлi қаржылық механизмдер және қарыз мiндеттемелерi бойынша есеп айырысулар кездесетiн келешектi қаржыландырудың арнайы қосымша кезi ретiнде енгізіледі. Әр түрлi белгiлерiне қарай лизингтiк операцияларды келесi тәр­тiппен топтастыруға болады. Қатысушылар құрамына қарай мына­дай болып бөлiнедi:

• тура лизинг, бұл кезде мүлiк иесi өз epкімен объектiнi лизингке өткiзедi (eкi жақты келiсiм);

• жанама лизинг (үш жақты немесе көп жақты лизинг), бұл кезде мүлiктi беру делдал арқылы жүзеге асырылады.

Лизинг дегенiмiз - қозғалмайтын және қозғалатын мүлiктердi ұзақ мерзiмде жалға беру бойынша жасалатын банктiң қаржылық операциясы. Мұнда мүлiк лизингтiк келiсiмшартта көрсетiлген мерзiм iшiнде және олар аяқталғанша да, аяқталғаннан соң да банк меншiгi болып табылады. Лизингтiк келiсiмшарт мерзiмi аяқталған соң:

-Жалгерлiк төлемдердi толық төлеп, мүлiктi банкке қайтара алады.

-Жаңа лизингтiк келiсiмшарт жасау.

-Жалға берушiмен келiсiлген бағамен мүлiктi сатып алады.

Егер кері жалдаумен жүргізілген сату операциясы операциялық жалдауға әкеп соқтыратын және шын мәнінде операция әділ құн бойынша жүзеге асырылатын болса, онда туындайтын кез келген пайда немесе шығын дереу танылуы тиіс. Егер сату бағасы әділ құннан төмен болса, онда кез келген пайда немесе шығын, осы шығынға нарықтық бағадан төмен баға бойынша болашақ жалдау төлемдерімен өтем ол жасалатын жағдайларды қоспағанда, мерзімі кейінге қалдырылуға және активті пайдалану көзделетін кезең ішінде жалдау төлемдеріне тепе-тең амортизациялануы тиіс. Егер сату бағасы әділ құнынан жоғары болса, онда бұл артық баға мерзімі кейінге қалдырылуға және активті пайдалану көзделетін кезең ішінде амортизациялануы тиіс.

5.Өз-өзін бақылау сұрақтары

1. Қысқа мерзімді жалгерліктің есебі

2. Жал алушылардағы операциондық жалдың есебі

3. Жал берушілердағы операциондық жалдың есебі

4. Жал алушылардағы қаржылық жалдың есебі

5. Жал берушілердағы қаржылық жалдың есебі

6. Кері жал бойынша операциялардың есебі

7. Кері операциондық және кері қаржылық жал

8. Жалгерліктің кейінгі бағалауы

9. Кері жал бойынша сатып-өткізу операциясы

10. Ұзақ мерзімді жалгерліктің есебі