53.Кеңес Одағындағы бух есептің алғашқы қадамы

Кеңес одағындағы бухгалтерлік есеп әрқашан батыстық үлгіден шыға алмады, бірақ бұл оның шынайы қалпында қалуға кедергі жасамады. Есепшілер византиялық татар- моңғол салық төлеу сметаларын, немістік есеп үлгілерін, ағылшын-американ стандарттарына да өтіп отырды. Кеңес одағында осы сияқты үлгілер, есеп стандарттары да көп болды, дегенмен 1000жылдан астам есеп тарихында жеткілікті өзіндік есеп үлгілері де баршылық.

Кеңес одағындағы бухгалтерлік есептің алғашқы қадамы «үш жақты» орыс бухгалтериясын негізге ала отырып пайда болды. «Үш жақты» атауы Үш жақты» атауы 3жағдайда туындады:

1. Тіркеу үш топтың жиынтығы бойынша жүргізіледі: кіріс, шығыс, қалдық.

2. Регистрлермен үш кітап бірге жүреді: журнал, бас кітап Ф.В. Езерский терминалогиясы бойынша есеп және шот кітабы, алмастырылатын баланс болып табылады.

3. Үш қана шот қолданылады: касса, құндылық, капитал.

Ф.В. Езерский мен И.П. Шмелев екі жақты жазуды құртып оның орнына үш жақты және төрт жақты шоттарды енгізгеніне сенсе, ал С.Ф. Иванов пен ЭЭ Фельгаузен басқа парадигмаға өзгерткісі келген, яғни 1кезеңінен, 2түпкірлей, 3кеңінен.

Сонымен қатар Кеңес одағының кезінде есептеулер жүргізілетін шотты: Халық табысының есебі; Халық байлығының есебі деп екіге бөлген. Осының өзі И.Ф.Валицкийдің бух есептің дамуына сіңірген еңбегінің нәтижесі. И.Ф.Валицкий- оның жұмыстарының ішінде қазіргі таңда шетелдер баспаларынана кездесетін еңбегі бар. Ол макро шот көмегімен статистикалық әдістер (жазуды бүхгалтерияны құжаттарсыз орындау), тіркеулер, акттер, статистикалық есептеулер жүргізуге болады деп түсінді. Ғылым шоты алғашқы құжат ретінде жүретін мемориалды ордерлерінің көшірмелерінде есепке алынды. Есептеулер жүргізілетін шотты екі қатарға бөлген болатын.

Егер И.Ф.Валицкий екіжақты шығын парадигмасының шекарасын жылжытса, онда С.Ф. Иванов пен ЭЭ Фельгаузендер оларды тереңдетті және кеңейтті: жалпы негізгі назарға ие болған өнеркәсіпті есепке алу қағидалары болады.

54.Социалистік есеп және бақылау жөніндегі в.И.Лениннің көзқарасы

Негізінен социалистік ССР уақытында бәрімізге белгілі В.И.Лениннің билігі жүрді. Сондықтан да Лениннің ойы маңызды. Сонымен социалистік есептегі ең маңызды талап етілетін нәрсе бұл көрсеткіштердің нақтылығы және шындыққа жанасуы. Яғни, толығырақ айтқанда бухгалтерлік есеп жөнінде жағдайды және шаруышылық құралдыра жайлы ақпараттың дәлділігі. Негізігі қойылатын талаптар:

• бухгалтерлік есеп туралы жоспардың болуы;

• өз уақытында орындалуы;

• ақпараттың нақтылығы;

• есептің қарапайымдылығы, түсінікті болуы.

Социализмдегі халық шаруашылық есеп бұл біріңғай жүйе, яғни оперативті, статистикалық бухгалтерлік есептер бір жүйеге біріктірілді.

В.И.Лениннің айтуы бойынша бухгалтерлік есептегі ең маңызды фактор: бұл бақылаудың қажеттілігі. Себебі, социалистік қоғамның салымдарының дұрыс жүйеленуіне әсер етеді. Бұдан шығатын қорытынды: бухгалтерлік есеп пен бақылау әр қашан қатар орындалады.