1.Леон Сэй бойынша есеп дамуының төрт сатысына сипаттама

Көрнекті француз экономисі мен бухгалтері Леон Сэй есеп дамуын төрт сатыға бөлді:

1.Немоникалық. Бұл екі кезеңге бөлінеді:

а) ауызша; б) жазбаша.

2.Униграфикалық – қарапайым бухгалтерия. Униграфиялык есеп - шаруашылык процестерді акпараттык кор­сету ойына. табиги түрде корсету ойына негізделген. Унмграфикалык есептін үлгісі бірыңғай болган жок. Ол өзінің даму барысында 5 сатыдан өтті:

а) инвентарлык есеп (тек материалдык күндылыктардын калдык- тары бекітілді);

ә)контокоррент (тек есеп айырысу операпнялары есепке алынды):

б)акша есепке алу обьекіісі ретінде катысты;в)есепке алу обьектіеі ретіндегі акшалар есеп айырысу есебімен біріктірлі:г)акшалар мен контокоррент мүліктін есебінде косып алды.Бүл толык униграфикалык үлгі - барлык шоттар акшамен жүргізілді. Соңында меншікті күралдардыи шоттар жүйесіне енгізу униграфизмнің аякталуына экелігі соктырды.

3.диграфикалық – қос бухгалтерия. Диграфиялык есеп -униграфикалык есептен туындады. Ол дами алмаған униграфикалык тұжырымдаманы ауыстырғысы келді. Диграфизм шаруашылык өмір деректерінің ішкі ағымын түсініктердің реттеліек жүйесіне айналдырды

4.логисмографикалық. Логисмаграфияда есеп жүргізудің теориясымен формасын қарастыру қажет. Теория негізінде екі принцип бар: персоналдылық – әр шоттың артында бір адам бар

2. Қытайдағы бух есептің даму тарихы

Үндістанда шот регистрлар болыл кружкалар саналды. оған тастар салынды. Тастар бастапкы күжаттар болды. Есепті үйымдастырудағы

мәнді ерекшеліктер Қытайда ла байкалды. VII-VIII ғасырларда материалдык кұндылыктарды есепке алудың дамыған жүйесі калыптасты. Есепші жұмысшылар үш бөлімде жұмыс істеді: кіріс, иіыгыс жэне калдык тіркелетін. Бірінші және екінші бөлімдер кұндылыктардын колғалысын. ал үшінші бөлім түгендеу жүргізіп, табиги калдығын шығарып отырды. Кұндылыктардың әрбір түсуі мен жіберілуі актпен рэсімделді. есегі кызыл түсімде жүргізілді. онда акт мәліметтері жазылып отырды. Тексеру үшін тізімнің бір данасы орталык баскармага жіберіліп отырды.

3.Бухгалтерлік есеп ғылымына еңбегі сінген Антон Хаар

Антон Хаар (1926ж.) есеп кезеңділігін бес сатыға бөлді:

1. соңғы түгендеуі мен соңғы балансы жоқ бухгалтерия;

2. инвентарлық тізімсіз пробный баланс;

3. түгендеусіз баланс;

4. статикалық (мүліктік) баланс – белгілі есеп кезеңдерінде түгендеу негізінде капитал ұсынылып отырды.

5. динамикалық (қаржылық) баланс – ол пайда сомасын анықтауға қызмет етті.

Мұндай көзқарас негізінде баланссыз бухгалтерия болмайтындығы көрсетілді. Бірақ бұл қате. Өйткені баланстың п.б дейін есептің көптеген ғасырларды есеп жүргізілді. Кезектілікті қарастыру олардың қандай дабір аналитикалық зерттеу жұмыстарын жүргізуге шектеулі екендігін және пайдаға аспайтындығын көрсетті.

4. Бух есеп ғылымына еңбегі сіңген Андреа Замбелли

Лука Пачоли өзінің жүргізген операциялық шоттарында негізгілері болып тауардың аналитикалық шоттары саналды. 1671ж Замбели ең бірінші болып осы шоттарды жеке колонкаларға бөлді, яғни шоттарды саны мен суммасы бойынша бөлді. Бұл шоттар аралас сипатқа ие болды. Өйткені олар иеленуі бойынша дебеттеледі сатылу бағасы бойынша кредиттеледі, ал сальдоны баланс құрар алдында осы шоттарға енгізді. 1681 ж Замбели Джузеппе Форнимен бірге бас кітапты журналсыз жүргізудің мүмкін екендігін анықтады.