6. Еуропадағы бухгалтерлік есептің даму тарихы

Франция мен Еуропада қарапайым бухгалтерия 1911 жылдан бастап пайда болды. Францияда іскерлік корреспонденцияны өте мақтан тұтты. Сонымен қатар бухгалтерлік кодекс және бухгалтерлік құқықтың жаңа саласын құруды қарастырды. Бухгалтерлік кодексте Франция ойшылдарының айтуынша мамандықтың заңдық анықтамасы бухгалтер мен жұмыс берушінің міндеттері көрсетілуі тиіс. АҚШ-та мұны бухгалтерлердің этикалық кодексі деп атады.

Германияда есеп теориясының жағдайы төмен деңгейде

Ф.Скубиц - коммерциялық училищенің директоры: «Бухгалтерия - бұл кәсіпорынның барлық жағдайы туралы сандармен көрсетуге бағытталған қызмет» деп санады.

XIX-XX ғасырларда баланс жүргізу пайда болды. Осыған сәйкес арнаулы баланс құқығы саласы пайда болды.

Балансқа қойылатын талаптардың әртүрлілігі олардың жікте луін талап етті. Осыған сәйкес Германияда баланстар келесідей

- Баланс - брутто (бөлінбеген пайданы көрсету арқылы қ

- Баланс - нетто (бөлінген пайданы көрсету арқылы қ

Бухгалтерлік есеп - кәсіпорынның шаруашылық қызметін үздіксіз құжаттық байқау мен оны бақылау жүйесі болып табылады. Бұл Қазақстан Республикасының бухгалтерлік және қаржылық есеп беру туралы заңдарымен, бухгалтерлік есеп стандарттарымен, сондай – ақ ұйымның есеп саясаты мен («Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру туралы» Заңның 6-бабы) реттелетін кәсіпкерлер, ұйымдардың операциялар жайлы ақпаратты жинау, тіркеу және жинақтап қорыту жүйесі.

Есеп қатаң түрде, әр жазба тек арнайы рәсімделген құжат негізінде ғана жүргізіледі, бұл бухгалтерлік есептің бақылаушылық мәнін, оның күмәнсіз сенімділігін, шыншылдығын және тағы басқаларын арттырады.

7. Ломбардтық мектептің даму тарихы

Бірінші - ломбардтық мектепті құрушы Франческо Вилла (1801-1884) болды. Бұл бағыт, бухгалтерлік есепті техникалық тәртіпке жалғастыруға болмайды деп санайды, өйткені ол экономикалық- әкімшілік ұғым кешені екендігі айтылады. Ол есептер көмегі арқылы ұйымдастырылады. Бухгалтерлік есеп шаруашылық процесімен шұғылданған тұлғаларды бақылау үшін әкімдерге (администратор) қажет. Ол басқа екі – тоскан және венециан мектебін құраушыларға үлкен ықпал етті.

8. Тоскан мектебінің даму тарихы

Тоскан мектебінің басшысы Джузеппе Чербони (1827-1917) еді. Ол Э. Дегранждің ісін жалғастырды. Д . Чербони үшін бухгалтерлік есеп - әкімшілік міндет пен іс - қимылдар ғылымы еді.

Д .Черноби ілімі логисмография (логос - ой, графия – баяндау) деп аталады. Оның ізбасарлары көп (Джитти, Боналуми, Беллини, Рива, Масса).

Винченцо Джитти (1856-1945) Чербонидің жақтаушысы болды, ол логисмографикалық жазбалардың талдаушылық мүмкіндіктері синтетикалық-аналитикалықтардан гөрі кеңірек екендігін көрсетті. Джити сметаның мәнін айқын ұғынды. Оның пікірінше, бұл – меншік иесінің әкімдерге ұсынатын өкілеттіктерінің шегі.

Италиян мектебі орталығында әрқашан шаруашылық мазмұны болды.

Ф.А.Боналуми (1832-1904) бухгалтерияда мүдделер жиынтығы барын көре білді: бір жағынан қожайынның, екінші жағынан - үшінші тұлғалардың. Оның пікірінше, есептің мақсаты - орындалған шаруашылық операциялардың экономикалық және заңдық салдарын айқындау.

К.Беллини (1852-1935) ағымдағы іс жағдайын көрсететін мүлік пен болашақты болжайтын смета арасындағы паралельді жүргізді. Ол есепті басқару жөніндегі ғылым ретінде қарастырады. Мұндай көзқарасты Д. Масса (1850-1918) да ұстанды, бірақ ол бұл тек қана қоғамды басқару жайлы ғылым емес, адамдарды басқару туралы ғылым деп қосты. Д. Масса: «Есептің мақсаты мен міндеті кәсіпкерлер шаруашылығының қызмет қорытындыларын шығару мен іс - әрекетті бақылау, сонымен бірге бақылаушы орган бухгалтерия әкімшіліктен тәуелсіз болуы тиіс», - деді.