35. Тмд географиялық аудандары мен олардың географиялық сипаттамасы

Әдетте ТМД географиялық аудандарын 5 ауданға бөлуге болады. Олар:

1. Прибалтика елдері: Эстония, Литва и Латвия.

2. Орталық Азия: Казахстан, Киргизия, Таджикистан, Узбекистан, Туркмения.

3. Закавказье: Грузия, Армения и Азербайджан.

4. Шығысеуропа елдері: Украина, Белоруссия и Молдавия.

5. Негізінен Ресей мемлекетін бөлек аудан ретінде қарастырады. Себебі, оның аудан үшін маңыздылығы өте жоғары.

Орталық Азия – Азияның ішкі аумағында орналасқан табиғат аймағы. Аумағы 6 млн. км2. Жер бедері қиыршық тасты және құмды шөгінділермен жабылған әр түрлі биіктіктегі жазықтар мен оларды қоршай орналасқан биік тау жоталарынан тұрады. Геоморфологиялық ерекшелігіне қарай Орталық Азия батыстан шығысқа қарай созыла орналасқан 3 орографиялық белдеуден тұрады. Солтүстік таулы белдеу құрамына Сарыарқа, Моңғол Алтайы, Хангай, Хэнтэй тау жоталары, тау аралығында орналасқан Жоңғар жазығы, Ұрыңқай, Ебінұр, т.б. ірі көлдердің қазаншұңқырлары кіреді. Орта белдеуге Тянь-Шань тауы және биіктігі 1000 – 2000 м болатын көтеріңкі жазықтарда жатқан Гоби, Алашань, Бейшань және Тарим ойысындағы Такла-Макан шөлдері кіреді. Биік Орталық Азия құрамына орташа биіктігі 4000 – 5000 м-ге жететін Памир, Куньлунь, Гиндукуш, Қарақорым, Тибет, Гандисышан тауларынан тұратын биік тау жүйелері жатады. Орталық Азияға негізінен шөлейт және шөлді ландшафт тән. Солтүстік-шығысында ылғал мөлшерінің артуына қарай дала және орманды дала белдемі тараған. Шөлдің сұр топырағы, сортаң топырақ, тақыр кездеседі, тұйық тұзды көлдер айналасында құрғақшылық әсерінен қалыптасқан кең алқапты сорлар тараған. Моңғолияның солтүстігіндегі тау беткейлерінде таудың қоңыр орман топырағы, Гоби шұраттары (оазис) мен жер асты су көздері шығатын тау алды бөктерлерінде таудың шалғынды қара топырағы, тұрақты ағыны бар өзен аңғарларында шалғынды топырақ түрлері қалыптасқан.

Приба́лтика – Солтүстік Еуропадағы аудан, қазіргі Литва, Латвия, Эстония, және баяғы Шығыс Пруссия территориясын (соның ішінде, Ресейдің калининградской облысына) алып жатыр.

Территория Прибалтики располагается на крайнем северо-западе Русской равнины и представляет собой поверхность выравнивания, осложнённую холмисто-западинным и холмисто-грядовым рельефом преимущественно ледниково-аккумулятивного (морены) и водно-ледникового происхождения(зандры, озы, камы, друмлины) между которыми залегают плоские поверхности плейстоценовых приледниковых озёр различного генезиса, сложенные, в основном, ленточными глинами. Большинство этих озёрных равнин занято современными живописными водоёмами.

36. Тмд ұлттық саябақтары мен қорықтары.

Баргузинский государственный природный биосферный заповедник является одним из старейших заповедников России, учрежденным постановлением Иркутского генерал-губернатора от 17 мая 1916 года. В начале 1917 года создание заповедника было оформлено постановлением правительства. Главной причиной создания заповедника явилось катастрофическое падение пушного и, в частности, соболиного промысла. Для спасения соболя от полного уничтожения и организации заповедников были организованы экспедиции на Байкал, Камчатку и Саяны. По результатам обследования в числе других (Саянский и др.) был спроектирован Баргузинский заповедник.

Площадь Баргузинского заповедника – 374,4 тысячи гектаров. Расположен на северо-восточном побережье озера Байкал на центральной части западных склонов Баргузинского хребта. Наивысшая точка - 2,472 метра.

Уссурийский государственный природный заповедник расположен в Уссурийском и Шкотовском районах Приморского края, в бассейнах рек Комаровки и Артемовки. База заповедника находится в поселке Каменушка Уссурийского района, в 125 километрах на северо-запад от Владивостока и в 40 километрах от города Уссурийска.

Заповедник носит имя академика Владимира Леонтьевича Комарова – крупнейшего отечественного ботаника, исследователя флоры Восточной Азии. Он первым дал описание этой территории, посетив ее в 1913 году. Вопрос о том, что лесной массив верховий реки Супутинки (сегодня Комаровки) заслуживает специальной охраны, был поставлен Владимиром Комаровым еще в дореволюционные годы.

Большой Арктический государственный природный заповедник - крупнейший заповедник России и всей Евразии – был создан 11 мая 1993 года.

Заповедник расположен на полуострове Таймыр и островах Северного Ледовитого океана на территории Таймырского автономного округа. Это самый большой заповедник России и третий по площади в мире.

Основная цель создания заповедника – охрана гнездовых местообитаний птиц, мигрирующих северо-атлантическим путем.

Государственный природный заповедник "Столбы" был создан 30 июня 1925 года постановлением Енисейского губернского исполнительного комитета. Заповедник находится на правом берегу Енисея около юго-западной окраины Красноярска.

Целью создания заповедника является охрана природных комплексов живописного скального массива урочища Столбы

Алтайский государственный природный заповедник – уникальная экосистема с богатым растительным и животным миром, многие виды которых занесены в Красную книгу.

Основан в 1932 году. Располагается в юго-восточной части Горного Алтая в верховье и правобережье реки Чулышман и Телецкого озера на территории Улаганского и Турочакского районов Республики Алтай. Площадь заповедника составляет 863861 гектар.

Заповедник создан для охраны природы тайги и высокогорной тундры.

Национальный парк "Беловежская пуща" – наиболее крупный остаток реликтового первобытного равнинного леса, который в доисторические времена произрастал на территории Европы.

Государственный национальный парк "Беловежская пуща", расположенный на территории Белоруссии, представляет собой единый природный комплекс с Беловежским национальным парком Республики Польша. Площадь национального парка составляет c белорусской стороны 87 363 гектара; с польской – 10 501 гектар.

Иссык-кульский заповедник – первая особо охраняемая природная территория в Кыргызстане, сегодня считается крупнейшим биосферным заповедником Кыргызстана.

Расположен в Иссык-Кульской области, в восточной части Тянь-Шаня, на берегах высокогорного (1607 м над уровнем моря) озера Иссык-Куль. Заповедник основан в 1948 году, в современных границах существует с 1976 года. Заповедник был создан с целью защиты уникальных видов животных и птиц, зимующих у берегов озера Иссык-Куль.

Наурызым қорығы

1934 жылы ұйымдастырылған. Бұл Қостанай облысының Наурызым ауданында орналасқан. Мұның аумағы 191,4 мың гектар жерді алып жатыр. Қорықта көптеген көлдер бар, бетегелі тың дала корғауға алынып зерттелуде, бұл көлдердің жағасында бұрыннан шоқ-шоқ карағай сақталып келген. Қорық көлеміне Наурызымдағы Қарағай мен Тірсек орманы да кіреді. Ең оңтүстіктегі cop топырақта қарағай сирек өскен. Қорықтағы cop топырақта алуан түрлі кайың ағаштар, тек Қиыр Шығыста ғана кездесетін малиус боката алмасының жабайы түрлері өседі. Табиғат жағдайының әртүрлілігіне байланысты, таяу жатқан аз ғана үлескінің өсімдігі мен жануарлар дүниесі әр алуан келеді. Мұнда даланы, орманды және суаттарды мекендейтін жануарлар кездеседі. Поляр фауналары мен флораларының өкілдері жылылықты сүйетін өсімдіктер және жануарлар сияқта жерсініп кеткен. Онда түяқтылардан қабан, елік, кеміргіштерден суырлар, ақ қояндар және жыртқыштардан қарсақ, түлкі, борсық, күзен, ақкіс кездеседі. Қорықта сүткоректілердің 42 түрі, құстардың 60-тан астам түрі, балықтың 6 түрі, 687-ге жуық өсімдік түрі кездеседі. Аппак қардай аққулар, шағалалар, бірқазандар мен үйректер қаптап жүреді