42. Дискретті кездейсоқ шамалардың үлестірім заңын ұқсастандыру. Ұқсастандыру нәтижесін бағалау.

Анықтама. Кездейсоқ шаманың және оның ықтималдығының арасындағы мүмкін болатын мәндерінің ұқсастығы дискретті кездейсоқ шаманың үлестірім заңы деп аталады.

Үлестірім заңы кесте немесе графика түрінде аналитикалық берілуі мүмкін.Кездейсоқ шаманың және оның ықтималдығының арасындағы мүмкін болатын мәндерінің ұқсастық кестесі үлестіру қатары деп аталады.

Ол мына түрде болады:

Х	х1	х2	х3	...	xn
р	p1	p2	p3	…	pn

Бұл кестеде бірінші қатар – дискретті кездейсоқ шаманың қабылдай алатын мәні.Астыңғы қатар – дискретті кездейсоқ шаманың сәкес қабылдайтын ақтималдығы. Сонымен бірге келесі шарттар орындалады:

1. Х= х1 және басқа жағдайлары әртүрлі болуы мүмкін және қатайланбайды, яғни толық топты құрайды

2. 

Осы кестенің графикалық берілуі үлестіру көпбұрышы деп аталады. Сонымен бірге үлестіру көпбұрышының барлық ординаталарының қосындысы кездейсоқ шаманың барлық мүмкін болатын мәнінің ықтималдығы береді, яғни ол бірге тең.

Анықтама. Дискретті кездейсоқ шаманың мүмкін болатын мәндерінің сәйкес ықтималдықтарына көбейтінділерінің қосындысын оның математикалық күтімі деп атайды.

                                         

Анықтама  берілген дискретті кеңістіктегі кездейсоқ шаманың   математиканың күтімі деп  санын және осы қатардың абсолюттік жинақы болуын   айтады.

43. Компьютермен модельдеуді ұйымдастыру. Компьютермен модельдеуді жоспарлау

Моделдеу – кез келген құбылыстардың, процестердің немесе объект жүйелерінің қасиеттері мен сипаттамаларын зерттеу үшін олардың үлгісін құру және талдау.

Компьютерлік моделдеу –

• Таңдалынған программалық ортаға бейімделген ақпараттық модельді ұсыну формасы;

• Программалық ортаның құралдарымен жасалынатын модель

Компьютерлік моделдеудің мақсаты – экономикалық, әлеуметтік, ұйымдастырушылық, техникалық сипатта шешім дайындап, қабылдауға пайдаланылуы мүмкін мәліметтер алу. Қазіргі кезде ғылыми-практикалық зерттеулерде компьютерлік модельдеу танымның негізгі құралдарының бірі болып табылады. Компьютермен моделдеу технологиясы келесi қызметтерді iске асырады:1. Моделдеу мақсаттарын анықтау. 2. Концептуалды моделді өңдеу. 3. Модель формализациясы. 4. Моделді программалықiске асыру. 5. Модель тəжiрибелерін жоспарлау.6. Тəжiрибе жоспарын iске асыру. 7. Моделдеу нəтижелерiн талдау жəне интерпретациясы.

Компьютерлік модельдеуде келесі сұрақтарға жауап беру керек:

• Біріншіден, зерттеуші тәжірибе жоспарлау барысында модельденетін жүйе қандай классқа жататынын анықтау керек. (статикалық немесе динамикалық, детерминделген немесе стохастикалық жəне т.б);

• Екіншіден, оның жүйесі стационарлық немесе стационарлық жұмыс режимдерінің қайсысы қызықтыратынын анықтап алған жөн.

• Үшіншіден, жүйенің əрекеттерін(жұмыс жасауын) қандай уақыт аралығында бақылау керек екенін білу.

• Төртіншіден, зерттеліп отырған жүйенің сипаттамасын дəл бағалау үшін қанша сынақ қанағаттандыратынын білген жақсы.

Имитациялық экпериментті стратегиялық жоспарлау əдісінің мақсаты– зерттеліп жатқан жүйенің тәжірибесінде максималды көлемде ақпарат алу болып табылады. Басқаша айтқанда, стратегиялық жоспарлау жүйенің əрекеті қай тіркес кезеңінде сыртқы жəне ішкі факторлар толық жəне сенімді болады деген сұраққа жауап береді.Имитационды модельдеудің нəтижесі бойынша зерттеушінің қабылдайтын шешімі тек қана екі негізгі шарт орындалғанда ғана контруктивті болып табылады: 1) алынған нəтижелер талапқа сай дəл жəне анықтылыққа ие болуы керек; 2) зерттеуші алынған нəтижелерді дұрыс түсіндіруге қабілетті жəне олар қалай қолданылу керектігін біледі.

Бірінші шарттың орындалуы модельді өңдеу кезінде жəне біртіндеп тəжірибені жоспарлау сатысында іске асады. Зерттеушінің алынған нəтижелерді дұрыс түсіндіруі жəне сол нəтиже арқылы маңызды шешім қабылдауы модельдің нəтижесінің мақсатының көрсету формасының сəйкестік дəрежесіне тəуелді болады.