9.Ақпараттық құқық ғылым, оқу пәні, құқық саласы ретінде

Ақпарат (лат. informatio — түсіндіру, мазмүндау) ұғымы күнделікті өмірден бастап техникалық салада пайдаланылатын көп мағыналы ұғым. Жалпы алғанда бұл ұғым шектеу, байланыс, бақылау, форма, инструкция, білiм, мағына, құрылым, бейнелеу, сезіну тағы басқа ұғымдармен тығыз байланысты. Көп адам бұл жайлы Білім дәуірі немесе білім қоғамы тудырғын Ақпарат дәуірі туралы айта бастады; ақпараттық қоғам, ақпараттық технологиялар, тіпті информатика, ақпарат ғылымы және компьютер ғылымы назарға көп түсуде, ал “ақпарат” сөзі білдіре бастаған мағыналары ұқыпсыз пайдаланылуда.

10.Ақпараттық құқықтық қатынастың түсінігі, мазмұны, құрылымы

Ақпаратпен алмасу және ақпаратпен күрес гасырында актуалдык сұрақ болып Ақпараттық меншік, субъектiлердiн Ақпараттық қатнастардагы құқықтык

жағдайы, колданушылар мен провайдерлердiн Интернет жүйесiнде алатын орны болып табылады. Бұл сұрақтын барлыгы Ақпараттық құқықтык

нормалармен реттеледi. Казiргi уакытта республикада Ақпараттық заң шыгару процессi жүруде,

бірақ бiз кӛптеген мемлекеттерден артта калып отырмыз. Онын iшiнде Интернет жүйесiнде Ақпараттық қатнастардың құқықтык реттелуi мен Ақпараттық кауiпсiздiк туралы сұрақ бойынша .

Ақпараттық нормаларды реттейтiн қатнастары бойынша мыналарга болуге болады азаматтардын Ақпараттық құқығы, Ақпараттық компьютерлiк нормалар, телекоммуникациялык нормалар тағы сол сияқты және бұл нормалар акiмшiлiк, азаматтык құқық, қылмыстық құқық тағы бақа нормаларга жатады, бірақ объектiлердiн спецификасы бойынша ерекшеленедi.

Ақпараттық қатнасатардын субъектiлерi болып курушылар, ақпаратты колданушылар, провайдерлер, сайттардын иеленушiлерi, жүрналисттер,

ақпаратшылар тағы бақалар табылады. Олардын құқықтык жағдай КР азаматтык кодексімен, БАҚ, байланыс т.б. нормативтiк актiлермен реттеледi.

Ақпараттық құқықтык кайнар кӛздерiне мыналар: Ақпараттық құқықтык катнсатарды және оны бұзғаны үшін жауапкершiлктi реттейтiн нормативтiк

кукытык актiлер; ғылыми кайнар кӛздер; материалды кайнар кӛздер, онын iшiнде шынайы оқиғалар мен фактiлер және де ғылыми және нормативтык

қайнар кӛздердiн жетлдiруге итермелейтiн, ақпараттық техникалар мен саяси оқиғалардын бұл ӛмірде каркынды дамуы жатады.

11. Ақпараттық құқықтық қатынастардың классификациясы

Ақпараттық құқытық қатынастар бүтіндей объектті зерттеу көзқарасынан, сонымен қатар бөлек құрылыстық құраушылар көзқарасынан да классификациялануы мүмкін. Әдетте ақпараттық құқықтық қатынастар классификациясына кіретіндер: ақпараттың материалды тасығыш типі, ақпаратты техниканың даму деңгейі, адамның интеллектуалды қызметінің автоматтандыру мәртебесі және де т.б. Осындай әдістеме сәйкестлігімен ақпараттық технологиялардың келесі түрлерін белгілеуге болады: жаратылысты-табиғи, қағазды-механизацияланған, автоматтандырылған. Мәлiметтер қорын басқару жүйесi (МҚБЖ) мәлiметтер құрылымы типтерiнiң бiрiне бағытталады. Олар: иерархиялық МҚБЖ, желiлiк МҚБЖ, реляциялық МҚБЖ болып үшке бөлiнедi. МҚБЖ – бағдарламалық жабдық, оның көмегiмен МҚ (мәлiметтер қоры) құрылады, соның негiзiнде ақпаратты iздеу жүйесi (АIЖ) құрылады және жұмыс iстейдi. Ақпаратты iздеу жүйесi дегенiмiз – мәлiметтер қорының жиынтығы және оларға қызмет көрсетушi бағдарламалар. Кез-келген мәліметтер қоры деректердің реляционды моделіне негізделеді. Мәліметтердің реляционды моделінің негізінде қатынастар (relation - ағылшын тілінде қатынас) ұғымы жатыр. Егер белгілі шарттарды орындасақ, қатынасты екі өлшемді кесте түрінде берген ыңғайлы болады. Кесте көрнекті, әрі адамға түсінікті бейнелеу болып табылады. Реляционды мәліметтер қоры – бұл өзара байланысқан қатынастар жиыны. Әрбір қатынас (кесте) компьютерде файл түрінде беріледі. Қатынастарға қолданылатын негізгі амалдарға: • Жиындарға қолданылатын амалдар: қиылысу, айырма, декарттық көбейту, бөлу, біріктіру; • Арнайы реляционды амалдар: проекциялау, біріктіру, таңдау (селекция, шектеулер) жатады. Мәліметтер қорын басқару жүйесінің деңгейі осы айтылған амалдарды орындауда қолданылатын құралдардың бар болуымен және олардың қолайлылығымен өлшенеді. Қатынастарда, реляционды мәліметтер қорында бұл амалдарды орындауда қолданатын тілдерді екі класқа бөлуге болады: • Реляционды алгебра тілдері; • Реляционды есептеулер тілдері. Реляционды алгебра тілдері реляционды алгебраға негізделген. Қатынастарға қолданылатын амалдарды тізбектей белгілі ретпен жазып, қажетті нәтиже аламыз. Сондықтан реляционды алгебра тілдері процедуралық тіл болып, ал мәліметтер қорын басқару жүйелері тілдерінің көбі процедуралық программалау тілдері болып табылады. Бұтақ тәрізді объектілердің кестесі иерархиялық құрылым болады. Бұндай құрылым үшін төменгі деңгейдегі объекті жоғарғы деңгейдегі объектіге бағынышты. Мәліметтер құрылымының үшінші түрі – желілік МҚБЖ. Керектi ақпараттарды жинау ғана емес, оларды жақсылап құрылымдау да маңызды. Кез-келген ақпараттық құрылым келешекте қажеттi ақпаратты алу үшiн құрылады. Сондықтан да ол мәлiметтердiң құрылымын жасау мына әдiстерге сүйену арқылы жасалады: 1) объектiнiң сипаттамаларын анықтау; 2) осы объектiлердiң атрибуттарын (атрибут – қатынас бағандары) анықтау; 3) объектiлердiң арасындағы байланысты көрсететiн құрылым типтерiн таңдау (кесте, иерархиялық, желiлiк). 4) ақпараттық құрылымның дәл экземплярын құру.