29. Экономикалық қатынастардың келісім-шарттық табиғаты

Адам өз әрекетін әр түрлі ойын шарттарымен қалайша үйлестіруі мүмкін?Мысалы, келісімге қатысу тұрғысынан қарағанда ол, нарық-қ келісім жағдайында парасатты тұтынушы рөлін, индустриалдық келісім жағдайын да білікті маман ролін ,тіпті қарапайым азамат н/е үлгілі отағасы рольдерін атқаруы мүмкін. Көптеген әрекет аясы сан-алуан келісімдер тоғысында жатыр. Мысалы, кез келген фирма кемдегенде 2 келісім шеңберінде әрекеттенеді:

-нарықтық(өнімді сату, баға саясаты,т.б.)

-индустриалдық(өзінің өндірістік қызметі).

Таза эк-қ тұрғыдан қарағанда нақ осы келісімдер-ң тоғысқан тұсында белгісіздік п.б. Көп жағдайда, өз әрекетіне қойылатын біріне бірі қайшы талаптарды үйлестіруде ж/е өздері-ң контрагенттері-ң әрекеттеріне қатысты дұрыс болжам құрауда адамдар дәрменсіздік танытып, абдырап қалады екен. Қарастырып отырған көзқарас шеңберінде келісімдер ара қатынасы-ң келесі нұсқалары болады:

-экспансия-бұған дейін өзге келісім мөлшерлемесі үстемдік жүргізген аялар шеңберінде басқа келісімдер-ң бірінің мөлшерлемесі негізінде ортақ әрекет ұйымдастырылуы орын алатын келісімдер ара қатынасы. Мысалы, саяси ая саися нарыққа айналдырылуы мүмкін., бұл жағдайда азамат-қ келісім мөлшерлемелерін нарық-қ мөлшерлемелер ығыстырып тастайды.

Нарықтық келісімдер экс-сы өте қауіпті, себебі қоғам дамуының тұрақтылығын бұзу арқылы дәулей бөлінісіндегі ұшқары теңсіздікке ж/е оны ,яғни байлық көзін ,саяси билік факторы ретінде пайдалануға алып келеді.

-жанасу-бір ортақ әрекет бірін бірі жоққа шығарушы мөлшер-ң негізінде жүзеге асырылуы мүмкін болар келісімдер ара қатынасы. Бұған класс.мысал қан тапсыру. Бұл көзқараста зерттеу жүргізген К.Эрроу.

30. Активтердің ерекшеліктері және келісім –шарт үлгілері

Жалпы келісімшарт д/з-2 н/е одан да көп эк-қ агенттер-ң арасындағы айырбас кеңістіктегі ж/е уақыт бірлігіндегі құрылымдаушы ереже жиынтығы. Келісімшарттарды оптималды түрде таңдауға елеулі әсер етуші факторлар келесілер: 1)активтердің спецификалылығы;2)жақтардың тәуекелдікке көзқарасы;3)келісімнің күрделілігі;4)заңға қол жетімділігі. О. Уильямсон контрактілі қатынастардың келесі түрлерін қарастырады: рыноктык, үш жақты, екі жақты және бір жакты. Классикалық контрактіні жүзеге асыруда рыноктық басқару тиімдірек. Себебі, бүл контрактінің типінде ерекше активке қаржы салынбайды, яғни "тансакция тек жалпы активке непзделеді және оппортунизм орын алған жағдайда карым-қатынас жедел бұзылады немесе заң жүзінде санкциялар қолданылады.Үшжақты келісімшарт ерекше активті қолданумен байланысты, бір мезгілдік сипаттағы трансакцияларды жүзеге асыруда қажет. Ерекше актив өз кезегінде қарым - қатынастың үздіксіздігін сақтауға ынталандырады. Сондыктан, оппортунистік мінез-кұлыктың алдын алудың басқа балама жолдары қарастырылады. Оның үстіне үзақ мерзімді, күрделі сипаттағы контрактіні бекітуде оппортунизм қаупін күшейтеді. Демек, сот арқылы конфликтіні шешу маңызды қарым-қатынастьщ бүзылуына әкелуі мүмкін, сол себепті тараптар үшінші жақтың қызметіне жүгінеді. Аталған жағдай неоклассикалық контрактілік күкықка тән.

Ерекше активтерді инвестициялау қажеттігі жоғары, үнемі қайталанушы трансакцияларға негізделетін қарым-қатынастык контрактіде екіжақты және біржаідпы (унитарлы, бірлескен) бақару тиімдірек. Екіжақты кел-шартта тараптардың дербестігі сақталады, бір жақтыда трансакциялар рыноктық сигналдар арлылы емес, фирма ішінде әкімшілік шешімдер негізінде жүзеге асады. Бір тарап ресурсты пайдалану күқығьн, болашақтағы өзінін іс-әрекеттерін таңдау күкығын келесі тарапқа белгілі бір шарттар негізінде ерікті түрде өткізеді.

29. Экономикалық қатынастардың келісім-шарттық табиғаты

40. Экономика субектілерінің институттарды таңдауы

44. Экономикалық институттарды импорттау мәселесі