Қоғамдық бірлестіктердегі қошаған ортаны қорғау облысындағы азамат құқығы мен міндеттері.

1.Әрбір азаматтық және ҚР-ң аумағында тұратыназаматтығы жоқ адамдардың сондай-ақ шетелдіктердің өз өмірі мен денсаулығына қолайлы қоршаған орта,оның жай-күйітуралы дұрыс ақпарат алуға,қоршаған ортаны қорғау туралы заңдардың бұзылуы салдарынан өз денсаулығы мен мүлкіне келтіретін залалдың өтеуін алуға құқығы бар.2.Азаматтардың белгіленген тәртіппен табиғи ресурстарды пайдалануға,оларды қорғауға және молықтыру жөніндегі шараларды жүзеге асыруға,қоршаған ортаны қорғау мен сауықтыруға қатысуға.Қоршаған ортаны қорғайтын қоғамдық бірлестіктер мен қоғамдық қорлар құруға,қоршаған ортаны қорғау жөніндегі жиналыстарға митингілерге,пикеттерге,шерулер мен демонстрацияларға,референдумдарға қатысуға.Қоршаған орта мәселелері бойынша мемлекеттік органдар мен ұйымдарға хаттар,шағымдар,арыздар мен ұсыныстар беруге және оларды талап етуге міндетті.Қоғамдық экологиялық сараптама өткізу туралы ұсыныс жасап оған қатысуға,кәсіпорындарды құрылыстар мен экологиялық жағынан зиянды өзге де обьектілерді орналастыру,салу,қайта құру және пайдалануға беру туралы және жеке тұлғалардың қоршаған орта мен адам денсаулығына теріс ықпал ететін шаруашылық қызметін шектеу,тоқтату туралы шешімдердің әкімшілік немесе сот тәртібі үшін жоюға талап ету.Айыпты ұйымдарды лауазымды адамдар мен азаматтарды жауапқа тарту туралы мәселелерді қою.3.Әрбір азамат қоршаған ортаны қорғауға және табиғи ресурстарға ұқыпты қарау,қоршаған ортаны қорғау туралы заңдары орындау141.КОРШАГАН ОРТА-табиги обектилердин сонын ишинде озара карым-катынасты,ауаны,суды,топыракты,жер койнауын,осимдиктер мен жануарлар дуниесин,климатты коса алгандагы табиги ресурстардын жанды жане жансыз жиынтыгы. Коршаган ортаны коргау нысандары:жер,жер койнауы,жер усти жане жер асты сулары,ауа,орман,осимдиктер мен жануарлар,тири агзалардын емдик коры,табиги экожуйе климаты,жердин озон кабаты,осыган коса ерекше коргауга алатын аймактар мен мемлекеттик табиги корыктар

Қоршаған ортаны инженерлік қорғау. Табиғатты қорғау шараларының жіктелуі. Өсімдіктен мен жануарлар әлеміне антропогендік әсер ету.Қоғамның әлеуметтік гүлденуіне ықпал ететін ғылыми техникалық прогрес, өндіргіш күштердің бұрын соңды болмаған ауқымды дамуы адамның табиғатқа араласуын күшейтті. Соңғы онжылдықтарда өндіріс пен ауыл шаруашылығының өқарқынды дамуына, қалалардың жедел бой көтеруіне байланысты табиғи кешендердің өзгеруі өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің азаюына, олардың өспи кеміп қалуына әкеліп соктыруда. Жаңа елді мекендер мен ірі қалалардың, мұнай мен газ өткізу жолдарының, электр тасымалдау жолдарының автомагистральдар мен теміржолдардың тез қарқынмен салынып, бой көтеруі, өзендер а,ысын артық реттеу, тың және тыңайған жерлерді игеру табиги шоп өсетін өнірдің азая түсуіне жол ашты.

Қазіргі қалалардың экологиялық мәселері.

Қала қоршаған ортамен энергия және заттармен белсене алмасып отырады. Ол отын және электр энергиясының әртүрлi түрлерi, шикiзатты қолданады және өз кәсiпорындары үшiн шикiзаттар, қосалқы материалдар,үшiн тұрғын, жабдық үшiн азық-түлiк және халық тұтынатын тауарлар өнеркәсiп, көлiктер, шаруашылықтың тұрмыстық-коммуналдығымен. Қолдана және қала өнiмдi бұның барлығы қайта өңдей шығарады, қызметте болады және қалдықтардың үлкен массасына қоршаған ортаға қатты, газ және сұйық түр сияқты лақтырып тастайды. Ауаға шығатын улы заттардың концентрациясы (ауыр металдар, шаң-тозаң, күкірт тотығы, көмірқышқыл газы және т.б.) белгіленген мөлшерден он есе артық. Ең ауыр жағдай Тараз, Теміртау, Алматы, Шымкент, Балқаш, Риддер, Өскемен және басқа да қалаларда қалыптасқан. Осы қалаларда лас заттардың концентрациясы жыл бойынша белгіленген мөлшерден 5-10 есе артады. Ауа кеңістігінің ластануы пайдалы қазбалар өндіретін аудандарда да байқалады. Атмосфераның ластануы Байқоңыр космодромында ғарыш кемелерін ұшыру кезінде де байқалады. Өнеркәсіпті аудандарда ауа кеңістігінің ластануымен катар ластану сол жердегі су көздерін қамтиды. Сырдария өзені ағысының 35-40%-ы өндіріс орындарының қалдық суларынан түрады. Өзен суында дизентерия, паратиф, гепатит, сүзек ауруы қоздырғыштары мен өте қатерлі гексахлоран ДДТ кездеседі. Өнеркәсіп орындарының ластаушы заттарына жер игеру нотижесінде пайда болған масштабы химиялық ластанудың көлемдері ұлғаюда. Өсімдік жамылғысын қорғайтын әр түрлі химиялық заттар, дефолианттар, пестицидтер, мөлшерден артық қолданған тыңайтқыштар, тек қана қоршаған ортаны емес, тамақ өнімдерін де ластауда.Сонымен қатар Урбанизация процесінің дамуына байланысты қалалық ортаның көптеген проблемалары (урбанистикалық, құрылыс- архитектуралық, технологиялық, әлеуметтік, экологиялық) пайда болды. Қалалардың демографиялык, және экономикалық тұрғыдан өсуі әсерінен экожүйеге техногенді әсердің артуы тек қала маңында ғана емес, олардан біршама қашықтықтарда да біліне бастады. Осыған байланысты қаланың экологиялық жағдайы көптеген өнеркәсіпті қалаларда нашарлап кетті.Физикалық факторларға

Литосфера биосфера элементі. Топырак – жер кыртысынын жогаргы кунарлы кабаты. Коршаган ортанын баска нысандарымен салыстырганда топырактын озiне тан ерекшелiктерi болады. Атмосфералык ауага немесе жер устi суларына караганда топырак бiршама аз козгалады жане осыган байланысты шын манiнде баска затпен араласуы секiлдi озге ортага тан табиги турде озiн озi тазалайтын куатты факторы мундай болмайды. Топыракка тускен зат трансформацияланады. Топырак катты, суйык жане газ тарiздi фазалардан турады. Адам ушин топырактын манызды касиетi онын кунарлыгы. Кунарлылык топырактын турiне, су режимiне, онда болатын минералдык жане орг заттарга байланысты. Адам ушiн топырактын негiзгi ролi осiрiлетiн азык тулiк онiмдерiн осiру.