Банк ісі

1Банктер түрлері мен олардың сипаттамалары – Банктің жарғылық қоры қандай көздерден қалыптасқанына қарай банк туралы заңдарда олар мемлекетік, жеке, акционерлік, аралас және шетелдік болып жіктеледі. «Шаруашылық серіктестіктері мен акционерлік қоғамдар туралы» заңға сәйкес біріншіден акционерлік қоғам – бұл заңды тұлға. Онда құрылтайшының меншік құқығы ұлттық банктін лицензиясы негізінде шығарылған акциялармен айғақталады. Акционерлердің үлесі мен банктің табысы сатып алынған акциялардың санына тікелей тәуелді болады. Акционердің жауапкершілігі сатып алынған акцияның сомасымен ғана шектеледі. Банк таратылған жағдайда немесе банкротқа ұшырағанда барлық талапхаттар (претензия) жекелеген акционерлерге емес, банкке ұсынылады, яғни банктен талап етіледі. Екіншіден, акционерлер акцияны басқа тұлғаға бере алады. Бұл арада банк жекелеген акционерлер банкротқа ұшырағанда немесе құзіреттілігін жоғалтқанда немесе қоғамнан бөлініп шыққанда да өз жұмысын жалғастыра береді. Ал қатысушы өзінің үлесін жай формасында басқа қатысушылардың келісімінсіз бере алмайды. Үшіншіден акционерлік банкте оны басқару бойынша қызмет нақты бөлінген, акционерлер басқарманы, басқарма төрағаны, ал ол басқару аппаратын сайлайды. Жалпы банктерді акционерлік формада ұйымдастыру – нарықтық экономикада ең тиімді әрі баламалы жол болып табылады және нарықтық экономикасы дамыған барлық елде банктердің көбісі акционерлік компаниялар немесе корпорация формасында ұйымдастырылған. Өз кезегінде жеке банкке келетін болсақ, жеке банкте қатысушылар оны басқаруға тікелей қатысады әрі олар администраторлар болып табылады және басшылықтын тиімділігі олардың жеке сапасына қарай орын алады. Мемлекеттің қатысуымен және нұсқауымен қызмет атқаратын банк, мемлекеттік банк болып табылады. Шетел мемелекеттерінің ҚР аумағында банктік операцияларды жүзеге асыратын қаржылық институттар шетелдік банктер болып табылады.

2.Банктің инфрақұрылымы мен оның банк қызметіндегі ролі. Банктің инфрақұрылымы мен оның банк қызметіндегі ролі – предприятия, агентства, средства связи и коммуникации, образовательные и научные учреждения, обеспечивающие жизнедеятельность банков, их информационное, методическое, научное, кадровое обеспечение. В условиях рынка банки прежде всего нуждаются в широкой и оперативной информации о состоянии национальной экономики, ее отраслей, групп предприятий и отдельных предприятий, а также частных лиц, обращающихся в банк за кредитом, консультациями и другими услугами. Информация, необходимая банкам, обычно предоставляется специальными агентствами - кредит-бюро; сведения, в которых нуждаются банки, публикуются также в многочисленных справочниках (торговых и промышленных регистрах), журналах, специальных оперативных изданиях, а также накапливаются в центральном банке, где ведется картотека клиентов. Необходимым компонентом банковской инфраструктуры выступает и методическое обеспечение. В силу переходного периода в России пакет унифицированных подзаконных актов и методичных указаний находится в процессе разработки. Российские коммерческие банки нередко осуществляют операции на базе собственных методик и положений. Большую организаторскую роль в создании нормативной документации играют профессиональные организации, например Ассоциация российских банков. Важным блоком банковской инфраструктуры является научное обеспечение. Оно затрагивает функционирование как банковской системы в целом, так и отдельных банков. В России создаются научные центры для координации деятельности научных работников. В структуре отдельных коммерческих банков функционируют аналитические подразделения, осуществляющие исследование рынка банковских услуг, эффективность банковских операций. Для обеспечения банковской системы кадрами финансово-банковского профиля в России развернута сеть специальных высших и средних учебных заведений. Высокий уровень и единая методология обучения обеспечиваются через участие профильных кафедр и вузов в работе учебно-методических объединений при Министерстве образования РФ. В финансово-банковских школах, колледжах преподавание общенаучных дисциплин сочетается с преподаванием основ специальных предметов - финансов, банковского дела, бухгалтерского учета и др. Переподготовка кадров, повышение их квалификации сосредоточены в вузах, а также различных специальных коммерческих школах, учебных центрах, курсах, создаваемых при крупных банках. Увеличение числа субъектов рыночного хозяйства, объем выполняемых банками операций поставили перед банками и задачи перехода на новые каналы связи, более высокого уровня технического обслуживания при совершении банковских операций.

3Банктің басқару аппаратының құрылымы мен оларды жетілдіру жолдары – Банктің ұйымдастырылуы құрылымы басты екі әдіспен анықталады – банктің басқарылуы құрылымы және оның функционалдық бөлімшелері мен қызметтерінің құрылымы. Басқару органын тағайындаудың мақсаты – банктің негізгі қызметін іске асыру мақсатында, банктің коммерциялық қызметіне тиімді, үнемді және жедел жетекшілік етуді қамтамасыз ету. Банктің ұйымдастырылуына, ондағы жетекші мен бағыныштыларының қарым – қатынасына оның барлық қызметі тәуелді. Банкті басқарудың құрылымын анықтау, басқару органдарын бөліп қарауды, олардың банк операцияларын жүзеге асырудағы құзіретін, жауапкершілігін және өзара байланысын бекітуді алдын ала қарастырады. Банкті басқарудың жалпы тәсілдері мен құрылымы банктік заңдар арқылы белгіленеді, бірақ, басқару құрылымына қатысты көптеген сұрақтарды коммерциялық банктің дербес түрінде шешуге құқығы бар. Коммерциялық банктің басқару құрылымына оның жарғылық қорының қалай құрылуы (біртұтас, пайлық және акционерлік) немесе оның торабының (филиалды немесе филиалсыз) даму дәрежесі тікелей ықпал етеді. Қазіргі уақытта коммерциялық банктер көбіне акционерлік қоғам формасында құрылатындақтан да, оларды басқаруға акционерлері қатысады. Ондай формадағы банктің ең жоғарғы басқару органы банк акционерлерінің жалпы жиналысы болып табылады. Ол жарғыны, баланс пен есепті бекітеді, банктік саясаттың бағыты мен мақсатын анықтайды, басқарма мүшелері мен төрағасын сайлайды, банктің ревизиялық комиссия мүшелерін сайлайды. Яғни банктің стратегиялық міндеттерін шешеді. Акционерлер жиналысы жылына бір рет, жылдық есепті, жылдағы балансты құрғаннан кейін бір айдан кешікпей шақырылады. Басқарма (банк кеңесі) – банк иелерінің, оның акционерлерінің өкілетті органы және олардың мүддесін қорғайды. Басқарманың ең басты міндеті жұмсалған капиталға қажетті пайда деңгейімен қамтамасыз ету. Сонымен қатар, кеңес клиеттерінің мүддесін қорғау туралы да жұмыс жасауға тиіс. Жетекші орынға адам таңдау. Осы заманғы банк – күрделі және біршама тәуекел кәсіпорын болғандықтан да, оны білгір, білікті мамандар мен жауапкершілігі бар адамдар басқаруы тиіс.

4 1995 жылғы «ҚР ның Ұлттық банкі туралы» заңы мен оның құрылымы – Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк туралы заңы 1995 жылы 30 наурызда № 2155 заңымен бекітілген. Жалпы құрылымына келетін болсақ, заң 13 тараудан 74 баптан тұрады. Заңның тарауларына тоқталатын болсақ: 1) Жалпы ережелер 2) ҚР сы ұлттық банкінің негізгі мақсаттары мен міндеттері, функциялары мен өкілеттігі 3) Қазақстан Ұлттық банкінің капиталы мен резервтері 4) ҚР сы ұлттық банкінің Құрылымы мен органдары, Оларды қалыптастыру тәртібі және құзіреті 5) ҚР сы ұлттық банкінің мемлекеттік өкімет органдарымен өзара іс қимыл 6) Ақша кредит саясаты 7) Ақша айналысы және ақша бірлігі 8) Ақша төлемі мен аударымын ұйымдастыру 9) ҚР сы ұлттық банкінің операциялары 10) ҚР сы ұлттық банкінің сыртқы экономикалық қатынастар саласындағы қызметі. Валюталық құндылықтармен жүргізілетін операциялар 11) ҚР сы ұлттық банкінің бақылау және қадағалау функциялары 12) ҚР сы ұлттық банкінің есеп беруі 13) Қорытынды ережелер

5 1995 жылғы «Банктер мен банк қызметі туралы» заңы мен оның құрылымы - Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 31 тамыздағы N 2444 Заңы «Банктер мен банк қызметі туралы». Қазақстан Республикасының Жоғарғы кеңесінің жаршысы 1995 ж, №15-16, 106 құжат. Жалпы құрылымына келетін болсақ, заң 2 бөлімнен,10 тараудан, 78 баптан тұрады. Заңның бөлімдеріне тоқталатын болсақ: 1) Банкілерді құрудың және олардың қызметінің негіздемесі мен шарттары 2) Банкілердің құқықтық мәртебесін өзгерту және қызметін тоқтату ерекшеліктерінің шарттары. Заңның тарауларына тоқталатын болсақ: 1) Жалпы ережелер 2) Банк құру және банк қызметін жүзеге асыру 3) Банк қызметі 4) Банкілердің қызметін реттеу және депозиторлардың мүддесін қорғау 5) Есеп және есеп беру 6) Банктерге және олардың аффилиирлендірілген тұлғаларына аудит 7) банктерді ерікті түрде қайта құру 8) Банктерді консервациялау 9) Банктерді тарату және еріксіз қайта құру 10) Қорытынды және өтпелі ережелер.

6. Банк қызметі мен проблемалық дифференциациялардың түрлері. Банк өз қызметтерін халыққа ұсыну алдында нарыққа толық зерттеу жүргізеді және мынадай көрсеткіштерді талдайды: 1. нарық көлемі 2. бар өсу темпі 3. болжамды өсу темпі 4. жалпы клиент саны 5. нарықтағы қызмет дифф.-ың деңгейі – бұл өте маңызды көрсеткіш болып келеді, ол қызмет ұсынысын сипаттайды. Егер де дифф. қызмет деңгейі үлкен болса, нарық тартымды көрінеді. Себебі, дифф. баға бәсекелестігіне кері пропорционалды болып келеді. Банк қызметінің дифф. экономикалық артықшылғы – банк басқарушыларына баға қою тұтқаларын ұсынады. Егер де банк опрациялары бір-біріне ұқсас болса, онда бұл банк өз бағасын өзгертпейді. Егер де банк өз қызметін өзгешелендіре алатын болса және дифф. жүргізсе, онда ол бәсекелестерінен жоғарғы баға қоя алады. Қазірде банктер өзінің қызметін көрсетуде оның құндылығында талдайды, себебі осы жаңа қызмет операциясының шығындарын оны қолданытын клиенттер арқасында жабуын көздейді. Яғни банк клиенттерінің жеке шотындағы ақша қаражатын қарастырады. Яғни бәсекеге жарамды дифф. қыметтер - әрдайым маркетингтік тексеру жүргізіп ортыру, алгебралық есептеулер жүргізу керек. Тұтынушыларға бағыттай отырп, банк әр өзінің продукциясын банк қызметімен толтырып, оны тұтынатын қоғам таптарына бағыттау керек, яғни қоғамның әр табына дифф. қызмет түрін жеткізу. Банк қызметі оның өз бағасына сай болуы керек. Сон. қатар қызмет дифф. банктің клиентке шынайлылығында күмән тудырмау керек. Яғни гер клиент бай болса, оған сәйкесінше қызмет көрсету, қызмет шарттары да сәйкес болу керек, ал егер де ақшасы аз болса, онда оны да бар қараж-а сәйкес қызмет көрсетіп, банк клиенті қатарына енгізу. Банк қызметінің дифф. болу үшін, банк өзі төлем жүйесіне, өзінің процессорына және жабдықтаушысына жауапты болып, техникалық жағын дұрыстай отырып, үлкен мақсаттарға көздей отыру.

7. Банктік ресурстар мен олардың құрлымы. Банк ресурстары бұл банктің пассифтік операциялары негізінде қалыптасқан және барлық активтік операциялар бойынша банк өтімділігін қамтамасыз ету және пайда табу мақсатында орналастыруға бағытталатын банктің меншікті және тартылған қаражаттарының жиынтығы.Нарықтық қатынастарға өту барысында банктік ресурстарының құрлымыеда біршама өзгерістер болуда. Меншікті қаражаттар қатарына, резервтік қоры, сол сияқты қосымша қорлар кіреді. Тартылған қаражаттардың жаңа түріне: Ұлттық банктен және басқа да несиелік мекемелерден алатын несиелер, басқа банктердің, корреспонденттік шоттағы, депозиттік шоттардағы қаражаттары, облигацияларды сатудан түскен қаражаттар, лизингтік операцияларды жүзеге асырғаны үшін алынған тауарлы материалды құндылықтар жатады. Коммерциялық банктердің ресурстарының құрлымы олардың мамандануы, әмбебаптығы және қызметінің ерекшеліктеріне қарай ерекшеленеді. Банк ресурстарының құрылымына мыналар жатады: 1.Банктің меншікті капиталы; 2. Банктің зайымдық және тартылған қаражаттары.

8. Банктің меншік қаражаттары мен олардың қалыптасу көздері және құрылу әдістері. Банктің меншікті капиталы банктің тұрақтылығын қамтамасыз етуде маңызды. Банктің бастапқы құрылуы барысында меншікті капитал көмегімен банк қызметіне байланысты алғашқы шығындар: жер, ғимарат, құрал жабдық, жалақыға жұмсалатын және т.б. шығындар жабылады. Себебі, меншікті капиталсыз банктің қызметін бастау мүмкін емес. Осы меншікті капитал есебінен банкте қажетті резервтер құрылады. Сонымен қатар, банктің меншікті капиталы ұзақ мерзімді активтерге жұмсалымдардың басты көзі.

Банктің меншікті капиталы – банктің қаржылық тұрақтылығын, коммерциялық және шаруашылық қызметін қамтамасыз ету үшін құрылған банктің әр түрлі қорлары мен сол сияқты ағымдағы қызметінің нәтижесіне байланысты және өткен жылдардағы бөлінбеген пайдасы.

9. Банктің мен. капиталы, оның ерекшеліктері мен қолдану бағыттары. 10 сұрақ.

10. меншікті капитал қызметтері мен ерекшеліктері. Американдық ғалымдар мен. капитал қыметін үшке бөледі: 1. қорғаушылық 2. оперативтік 3. реттеуші . Қорғаушылық. – банктің капиталы көбісі тарт. қаражаттан тұрады, яғни 85 пайызы салымшылар жинағы. Сонд. мен. капитал салымшылар жинақтарын қорғау керек. Банк капиталы оны тәуекелден де қорғайды. Қорғаушылық . банк клиенттерінің жинақтарының қайтарылуына кепіл болады және банктік төлем қабілеттілігі арнайы құрылған резервтермен қамт. етеді. Оперативті . – банк өз ісін ж/а үшін оған ғимарат, құрал-жабдықпен қамт. ету. Қосымша шығындарды жабуға арналған резервтер құру. Реттеуші . – қоғам мүддесін қорғауда қадағалау органдарының банктің тұрақтылығы мен сенімділігін тексереді. Бұл пруденцияалдық нормативтердің толық, әрдайым орындалып отырылуы.

Банктік мен. капиталының өзіндік ерекшелігі: 1. банкроттықтан сақтандыру үшін керекті ақша қаражаты 2. банктік қызметін ж/а асыру үшін қажетті құрал 3. капитал банк клиенттерінің сенімділігін тудырады. 4. капитал бантік жаңа қызметтерін шығаруға қаржыландыру 5. банк өсуін реттейді . 6. банктің тұтыну және нарықтық бағасын білуге болады. 7. банк әрекетінің көлемін анықтауға болады 8. банк дамуын қамт. етеді. 9. кәсіпкерлік тәуекел деңгейін анықтайды 10. банк бизнесінің рентабельділігін анықтайды.

11. Меншікті капиталдың жеткіліктілік түсінігі және оны бағалау. Б.м.капит-ң жеткіліктілігі ұзақ уақыт бойы ғылыми-зерттеу затына және банктер мен оны реттеуші ұйымдар арасындағы пікірталасқа айналып келеді. Банктер өздер-ң активтерін арттыру үшін капит-ң төменгі мөлшерде болғанын қалайды. Ал банкті бақылаушыла, банк-ң банкроттықтан аулақ болуы үшін капит-ң жеткілікті мөлешрде болуын талап етеді. Б. банкроттығы ондағы басқарудың нашарлығынан болуы мүмкін., себебі банкті жақсы басқарса, ол төменгі капитал номасында жұмыс жасай алады. «Капитал.жеткіліг.» термині банктің жалпы тұрақтылығын және оның тәуекелге бау дәрежесін көрсетеді.Капитал жеткілігі бұл банк капит-ң мөлшер-ң тәуекел дәреже-ің ескерілген банк активтеріне сәйкес болуға тиіс. Сондай-ақ, коммерц. банктер өз жүмыстарында банк капиталын шамадан тыс ұлғайтуды теріс санайды. Өйткені, ол банктің қызметіне кері әсер етуі мүмкін. Банк-ң көбі акция шығара отырып, қаражат тартуға ынтасыз б/к. Сондықтан банк жетекшілері бір жағынан, қадағалау және бақылау ұйымдары, екінші жағынан, банк капиталы мен коммерц. банк-ң басқа да қызметіндегі параметрлер арасындағы қолайлы қатынасты табуға тырысады. Банк мен. капиталын ұлғайтуға негіз болатын төмендегідей факторларды ескеру қажет: 1. банк-ң дивидендетрі өнеркәсіптік к/о активтеріне қарағанда, пайыз мөлшерлеме-ң өзгеруіне, қарыз алушының несиелік қабілетінің нашарлауына байл-ы, олардың нарықтық құндары өзгеріп отырады. 2. банк көбіне тұрақсыз қысқа мерз. қарыз көздеріне көңіл бөледі, бірақ олардың көбі талап етуге байл-ы қайтарылып алынуы мүмкін.

12. Банктің жеткілікілік капиталын бағалау б-ша Базель ұсыныстары мен олардың мәні. Банк капиталын бағалау әдістемесі туралы сұрақ 80-ші ж.ж. ІІ жарт-а х/а қаржы ұйымдарында үлкен пікір талас туғызған болатын.сөйтіп, 1988ж. Базель комитеті келісім-ң шешімімен «х/а біртұтас капитал есебі және капитал стандарты тур кел.шарт» нег. «Кук коэфф.» д/а капитал ж. нормативі іс жүзінде енгізілді. 1993ж бұл коэфф. көптеген елд-ң ОБ-нде, ҚР ҰБ-депруденциалдық норматив қатарына енгізілді. Кук коэфф. банк капиталы мен оның баланстан тыс активтері арасындағы ең төменгі шекті қатынасын бейнелейді. Онда мен. капиталдың екі элементі қам-ы: нег. және қосымша капитал. Базель келісімен сәйкес банк капиталы екі деңгейге бөлінеді: І дең. капитал және ІІ дең. капитал. І – қарапайым акция, бөлінбеген пайда, ІІ – ссудалар б-ша зиянды жабуға арналған резервтер, мерзімсіз артықшылғы бар акицялар мен екінші дәрежелі қарыздар.

13. Банктің тартылған қаражаттары, банктің ресуратарды тарту б-ша әлемдік тәжірибесі. Банк ресустарының құрылымында тартылған қаражаттар үлесі мен. қараж-н салыстырғанда өте жоғ. олардың есебінен банктің активтік операциял-ың басым бөлігі ж/а. Нарықтық қатын-ың дамуына бай-ы, сондай-ақ ескі банктік жүйе үшін уақытша бос ақшалай қараж-ды тартудың дәстүрлі емес тәселдерінің болуы, тарт-н қараж-р құрылымын толығымен өзгертті. Банк тәжірибеде барлық тартылған қараж-ы жинақтау тәсілдерін үлкен екі топқа бөлді: 1. депозиттік қараж. 2. депоз. емес қараж.

Тарт. қараж. ішінде ең көп бөлігін депозиттер құрайды. Депозиттер, банк үшін бірден-бір арзан ресурс көзі б/т. Депозит – бұл клиенттердің банктегі белгілі бір шотқа салған және өздерінің пайдалана алатын қараж-ы. Деп. емес тарт. қараж. – бұл банктің алған қарыздары түрінде н-се өздер-ң мен. бағалы қағаз-н сату жолымен тартылатын қараж-р. Деп. емес ресурстар мен депоз-р өзара ажыратылады: 1. персоналдық емес, яғни банктің нақты клиенттің атынан тартылмайды. 2. мұндай қараж. тарту инициятивасы банктің өзінен туындайды.

14. Депозиттер, олардың түрлері, топтастырылуы, айырмалықтары. Депозит – бұл клиенттердің банктегі белгілі бір шотқа слаған және өздерінің пайдалана алатын қараж-ы. Экономикалық мазмұнына қарай д: талап етуге дейінгі; мерз.; жинақ салымдары; бағалы қағаз.. Сондай-ақ келесідей белгілеріне қарай жіктеуге болады: мерзіміне қарай; салым иелерінің категорияларына қарай; қаражат-ы салу және қайтарып алу шартына қарай; пайыз төлеу тәсіліне қарай; банктің активтік операц-ы б-ша жеңілдіктер алуына қарай. Салым иелер-ің категорияларына бай-ы: жеке тұлғалар; к/о және АҚ; жерг. билік ұйымдары; шетелдің азаматтар. Талап етуге дейінгі депоз – бұл салым иелерінің бастапқы талап етуне байл-ы әр түрлі төлем құжаттар арқылы қолма-қол ақшаларын алатын әр түрлі шоттардағы қаражаттар. Олар: мемл., АҚ ағымдық шоттары; қорлар қараж.; есеп-айырысу қараж.; жерг. бюджет қараж.; басқа банкт-ң корр. шот-ы қаражаттар.

Мерз. депозит – бұл банктерде белгілі бір мерз. және пайыз төлеу шартында орналыст-н клиенттердің уақытша бос ақша қараж.

Жинақ салымдары – белгіленген мерз. жоқ қаражатты алуды ескетуін талап етпейді, салымның жоғ. шегі шектелген, ақшаны салу және алу кезінде жинақ кітапшасын көрсетуі қажет. Олар: мерх. ж.с.; қосымша жарна қосатын мерз. ж.с.; ұтыс салымдары; ақшалай-заттай ұтыс; мақсатты және ағымдық с.; алдын ала алуын хабарлайтын с.; валюталық с.

15. Жинақ салымдар түрлері, айырмалықтары. Жинақ салымдары – белгіленген мерз. жоқ қаражатты алуды ескетуін талап етпейді, салымның жоғ. шегі шектелген, ақшаны салу және алу кезінде жинақ кітапшасын көрсетуі қажет. Олар: мерх. ж.с.; қосымша жарна қосатын мерз. ж.с.; ұтыс салымдары; ақшалай-заттай ұтыс; мақсатты және ағымдық с.; алдын ала алуын хабарлайтын с.; валюталық с. Ерекшеліктері: 1. ақшалай қараж.сақтауда тұрақты мерзім болмайды. 2. шоттағы қаражатты алдын ала алу барысында ешқандай ескерту талап етілмейді. 3. ақшаны шотқа саларда н-се шоттан аларда міндетті түрде ақшалай қараж. қозғалысы көрсет. жинақ кітапшасының болуы талап етіледі.

Мерз. ж.с. – тұрақты мерз. белгіленетін және сол мерз. өткенше алуға мүмкін емес салымдар жатады. Мерз. жинақ салымдары басқа салымдарға қарағанда жоғ пайыз төленеді. Қосымша жарна қосатын с. – бұл шоттағы қаражатқа алдын ала келісілген уәде б-ша өздіксіз ақашалай соманы қосып отыруға болатын салымды білдіреді. Бұл шотта жинақт. соманы тлығымен бір күнде төленеді. Депозиттік және жинақ сертиф. – бұл салым иесіне белгілі мерз. өткен соң, тиісті қаражатты және оған есепт-н пайызды алуға құқық беретін және оның шотындағы ақшалай қараж-ң барлығын куәлан-ын банк-эмитентінің жазбаша куәлігі. Оның екі түрі бар: атаулы сертификат; мәлімдеуші серт. Атаулы – салым иелер-ң атына толтырылады. Ал мәлімдеуші, иеленген адам, сол қаражат иесі болады. Депоз. сертиф. екі түрі бар: аударылатын – басқа бір тұлғаларға екінші нарықта сатып алу-сату арқылы өтеді; аударылмайтын – салым иелер-ң қолдарында болады, уақыты өткен соң банкке ұсынылады. Жинақ сертификаты тек жеке тұлғаларға 1-3 жылға беріледі.

16. Ресурстарды тартудың депозиттік көзері мен олардың ерекшеліктері. 13-15 сұрақтар.

Банк ресурстарынын курылымында тартылган каражаттар улесі меншікті каражаттармен салыстырганда өте жоғары, олардын есебінен банктын активтік операцияларынын басым бөлігі жүзеге асырылады. Нарыктык катынастардын дамуына байланысты, тартылган каражаттар кұрылымы толыгымен озгерді десе де болады. Банктік тәжірибеде барлык тартылган каражаттарды жинактау тәсілдеріне байланысты үлкен екі топка бөледі:

-депозиттік қаражаттар;

-депозиттік емес тартылган каражаттар

Тартылган каражаттар ішінде ен көп бөлігін депозиттер кұрайды. Депозиттер, банк үшін бірден-бір арзан ресурс көзі болып табылады. Депозит – ол клиенттердін, ягни жеке және занды тұлғалардын банктегі белгілі бір шотқа салган және өздері пайдалана алатын каражаттары. Депозиттік емес банктер ресурс коздері мен депозиттер озара ажыратылады. Біріншіден, олар персаналдык емес, яғни банктін накты клиенттын атынан тартылмайды, екіншіден, мұндай қаражаттарды тарту инициативасы банктін озінен туындайды.

Депозиттык операциялар активты жане пассивты болып болынеды. Активты депозиттык операциялар – банктын уакытша бос акша каражаттарын баска корреспондент-банктердегы шоттарда орналастырумен байланысты операциялар. Олар банктын өтімді активтері ретінде, ягни жалпы активтердін өте аз бөлігін алады. Пассивтік депозиттік операциялар – бұл клиенттедін уақытша бос акша каражаттарын белгілі уакытка және пайыз төлеу шартымен тартуымен байланысты операциялар. Экономикалык мазмұнына қарай депозиттерді мынандай топтарга бөледі:

талап етуіне дейынғы депозиттер – бұл салым иелерынін бастапкы талап етуіне байланысты әр түрлі төлем кұжаттар аркылы колма-кол акшаларын алатын әр турлі шоттардагы каражаттар;

- мерзімді депозиттер – бул банктердегі белгілі бір мерзімге және пайыз толеу шартында орналастырылган клиеттердын уакытша бос акша каражаттары;

• жинак салымдар – олардын белгіленген мерзімі жок, каражаттарды алуда ескертуін талап етпейді, салымнын жогаргы шегі шектелген, акшаны салу жане алу кезінде жинак кытапшасын корсету кажет;

• багалы кагаздар.

17. Банктын активты операциялары жане олардын курылымы.

Банктын активтеры – пайда табу максатындагы банктік операцияларды турлі активтер бойынша орналастырылган каражаттары. Банк активтерінін кұрылымы баланстын актив жагында көрсетілетін сапасына карай болінген баптардін баланс нәтижесіне катынасын сипаттайды. Активтердін сапасы активты операцияларды турлендірілуіне, тауекелді активтердін көлеміне, толық құны жок активтердін көлеміне және активтердін озгеріске ұшырау белгілеріне карай аныкталады. Комерциялык банктін активтерін төмендегідей 4 топка болуге болады: 1. касса және оган тенесетін акшалай каражаттар; 2.заемдар; 3. багалы кагаздарга жумсалган инвестициялар: 4. банктін гимараттары мен жабдыктары. Активтердін сапасы, олардін өтімділігіне, тәуекел активтердін көлеміне, толык багалы емес активтердін үлес салмагына, активтердін көлеміне, табыс әкелуіне карай аныкталады. Банк озінін міндеттемелерін күнделікті орындап отыруын камтамасыз ету үшін активтердін кұрылымы өтімділіктін қоятын талаптарына сәйкес келуге тиыс. Осы максатта банк озінін активтерін, олардын отелу мерзімдеріне байланысты және өтімділік дәрежесіне карай жіктейді. Өтімділігіне карай банк активтері төмендегідей топтарга болінеді: 1.жогары отімді активтер; 2. өтімді активтер; 3. ұзак мерзімді өтімді активтер.