9. Амортизациялық аударымдарды есептеу әдістерінің сипаттамасы.

Амортизация мөлшерін есептеуге келесі факторлар ықпал етеді: қызмет ету мерзімі, Бастапқы (тарихи) қүн - негізгі қүралдарды сатып алуға, салуға жэне жасап шығуға кеткен нақтылы шығындардың жэне сатып алу барысында төленген, т.с.с. негізгі қүралдарды нақтылы жұмыс істеу жағдайына жеткізген тиісгі шығындардан түратын қүны.Баланстық қүны - бүл бухгалтерлік және қаржылық есептерде керсетілетін тозу сомасын алып тастағанга дейінгі негізгі құралдардың жинақталған бастанқы немесе ағымдағы қүны. Сатылу (өткізу) қүны - бір-бірін білетін, мәмілеге сэйкес дайын тэуелсіз жақтардың негізгі қүралдарды сатуға (әткізуге) келісілген құны. Жойылу құны - тиімді қызмет ету мерзімі біткен негізгі құралдарды жою кезінде пайда болатын қосалқы бөлшектердің болжамды қүны. Тозу құны - негізгі құралдардың бастапқы жэне жойылу құндарының арасындағы айырмашылығы, яғни амортизациялық жолмен есептеліп, өндіріске немесе айналымға жатқызылған шығындары. Қалдық кұны - бүл өндірілген өнімге, орындалған жүмысқа жэне көрсетілген қызметке әлі аударылмаған құн. Оны анықтау үшін бастапқы құннан негізгі қүралдардың тозу құнын алып тастайды. Амортизацияны есептеу әдістері: • тура жолды әдіс, ол 2ге бөлінеді: -қызмет ету мерзімі арқылы. ∑А=ПС-ЛС, ПС-бастапқы құны, ЛС-жойылу құны. ∑Ажылдық=∑А\Қызмет ету мерзімі.-амортизацияның шекті нормасын қолдану, ол шекті норманы ҚР Салық Кодексінде көрсетілген. Сср.=С1+С2-С3. С2=Свв.*Км\12. С3=Свыв.*(12-Км)\12. ∑А=Сср.*NA\100. Сср.- жек аморт.топ бой.НҚ орташа жылдық құны. С1-жоспарлы жыл басыңдағы құны. С2-жоспарлы жылы пайдалануға енгізілген НҚ орташа жылдық құны. Свв.-жоспарлы жылы пайдалануға енгізілген НҚ құны. Км –айлар саны. Свыв.-жоспарлы жылы есептен шығарылған НҚ құны. С3-жоспарлы жылы пайдаланудан шығарылған НҚ орташа жылдық құны.• өндірістік әдіс- амортизациялық аударымдар обьектіні пайдаланған кезде ғана есептелінеді, яғни атқарылған жұмыс көлеміне сәйкес есептен шығару. Қызмет ету мерзімін анықтау қажет емес, өндірістік қуат, пайдаланған сағаты, шығарылған өнім даналары арқылы сипатталады.NA=ПС-ЛС\өндіріс көлемі.•Жедел әдістің 2 түрі бар:-кумулятивтік латын тілінен аударғанда- өсу, жиналу деген мағнаны білдіреді, яғни сандарды қосу бойынша тозуды есептеу тәсілі. Кумулятивтік сан S=N*(N+1)\2. N-қызмет ету мерзімі. ∑А пайдалану кезеңдерінде әртүрлі болып табылады. Мысалы, 5 жыл болса, 1жылы ∑А=(ПС-ЛС)*5/S. –қалдықтарды кему әдісі, аморт. нормасы(NA) 2 есленген тікелей әдістегі қолд. норма мөлшерінде қарастырылады, бірақ ҚР Салық Кодексіндегі шекті мөлшерден аспауға тиіс. Мысалы, 1 жылы=ПС*2 еселенген NA, ОС₁=ПС-1 жылы. 2 жылы=ОС₁*2 еселенген NA, ОС₂=ОС-2 жылы. ∑А=ОС-ЛС.

10.Материалдық емес активтер, олардың көздері мен амортизациясы.

Материалдық емес активтер деп өнім өндіруде (қызмет көрсетуде) немесе ұйымның қажеттіліктері үшін 12 айдан артық пайдаланатын сатып алынған немесе интеллектуалдық қызмет нәтижесінде жасалған және басқа интеллектуалдық меншік нысандары (оларға ерекше құқық). Сонымен бірге материалдық емес активтер экономикалық пайда әкеліп, тиісті рәсімделген құжаттары мен интеллектуалдық қызмет нәтижесіне ерекше құқығы болуы керек. Материалдық емес активтерге жататындар:– патент иесінің шығармашылық, өнеркәсіптік үлгі, пайдалы модельге ерекше құқығы;– ЭЕМ, мәліметтер базасы үшін бағдарламаларға ерекше авторлық құқық;– тауарлық және қызмет көрсету белгісі, тауардың шығу орнының атауына ерекше құқық.Материалдық емес активтерге іскерлік репутация және ұйымдастыру шығындары да жатады. Материалдық емес активтің (МЕА) тозуы к\о-ң негізгі құрал жабдығын ұдайы жаңғыруды қаржыландыруға арналған менш қаражат көзінің бірі б.т. МЕА к\о-ға мына жол б\ша келіп түседі:-төлем үшін сатып алғанда;-жарғылық кап-ға жарна ретінде;-тегін алғанда. МЕА-ң ерекше белгілеріне:-материалдық-мүліктік құрылымның болмауы;-ұзақ пайдалану;пайда әкелуқабілеті;-әкелетінпайда мөлшеріне қатысты белгісіздік жатады.Өндірістік-шар-қ қызмет процесінде матер-қ емес активтер моральдық тозуға ұшырайды. Есесптелген тозудың мақсаты-пайдаланудың белгіленген мерзімі ішінде тозуды өндіріс пен айналымның шығындарына қосу есебінен олардың құнын өтеу үшін көздерді қалыптастыру. Мат-қ емес активтер б\ша амортизация бастапқы құннан есептелген нормалар ж\е МЕА болжамды ұтымды пайдалану мерзімі б\ша ай сайын есептейді. Амортизация нормасының мерзімін анықтау мүмкін емес. МЕА б\ша 10 жылға, бірақ субъектінің жарғыда белгіленеген қызметінен аспайтындай болып есептеледі.МЕА оларды пайдалану мерзімі ішінде к\о-ға белгілі бір табыс әкелуге тиіс. Амортизацияны есептеу МЕА құны толық өтелгеннен кейін немесе актив табыс әкелуді тоқтатқан сәттен басстап тоқтатылады. МЕА ұтымды пайдалану мерзімнің дұрыс есептелуіне олардың амортизациясын өндіріс н\е айналым шығындарына қосу тәуелді, демек оған субъект қызметінің шынайы қаржы нәтижесіне де тәуелді болмақ. Тозудың нақты сомасы к\о-ның есеп айырысу шотына өнім (жұмыс, қызмет) сатудан түсетін түсіммен бірге келіп түседі.

11. Корпорациялардың инвестициялық қызметін жүзеге асырудың сипаттамасы.

Инвестиция үғымы ол латын тілінен шыққан «қаржы салу немесе қаржыландыру, қаржы тартуды» білдіреді. Басты мақсаты - экономиканың нақты салаларына қаржы салу арқылы пайда табу. Инвестиция қүрамына: мүліктер, байлықтар, материалдық және интеллектуалдық күндылықтар кіреді. Отандық жэне шетелдік тэжірибеде инвестицияның жіктелуі келесідей: 1) қаржыландыру көздеріне байланысты: - мемлекеттік; - салалық;- жекеменшік;- аралас немесе бірлескен;- меншікті;- қарызға немесе несиеге алынган. 2) инвестицияның қолдануына байланысты:- материалдық өндіріс салалары; - қоржынды (портфельді);- интеллектуалды. 3) инвестициялардың негізгі бағыттарына байланысты:- өндірістік;- элеуметтік;

- қоршаған ортаны қорғау.4) инвестицияның пайдалану мерзіміне байланысты:- қысқа мерзімді;- орта мерзімді;- үзақ мерзімді. Корпорацияның инвестиция қызметі дегеніміз - сол инвестицияны белгілі мақсаттар мен салаларға пайдалану. Инвестицияның объектілеріне мыналар жатады:- өндірістік, өндірістік емес қорлар;- бағалы қағаздар (акция, облигация);- заңды жэне жеке тұлғалардың банктердегі мақсатты салымдары;- ғылыми техникалық өнімдер (интеллектуалды байлықтар);- табиғи ресурстар: жер, су, орман т.б. Қазақстан Республикасының тиісті заңына сэйкес шетелдік заңды және жеке түлғаларда инвестиция сала алады. Олар: бірлескен компаниялар, шетелдік компаниялардың бөлімшелері. Инвестицияның субъектілеріне мыналар жатады:- инвесторлар (қаржыгерлер);- мердігерлер (орындаушылар);- қүрал-жабдықгар, тағы басқа материалдық күндылықтармен жабдықтаушылар;- қаржы институттары, коммерциялық банктер, сақтандыру компаниялары, инвестициялык қорлар, қор биржалары т.б.- шетелдік заңды жэне жеке тұлғалар жэне халықаралық ұйымдар, дүниежүзілік банктер. Инвестицияның негізгі түрлері:1) Нақты (тікелей) инвестиция зкономиканың негізгі өндірістік салаларына бағытталады. Ол өндіріс құралдарымен материалдық байлықтарды жэне құндылықтарды молайтуға жүмсалынады.2) Қаржылық инвестиция түрлі қүнды қағаздар мен қаржы қүралдарын жасауға қолданылады. Қаржылық инвестицияның түрлері:- қоржынды (портфельдік);- венчурлық (тәуекелдік);- аннуитет. Қоржынды (портфельді) инвестиция - кэсіпорынның портфеліндегі (қоржынында) түрлі бағалы қагаздар жиынтығы.Венчурлық (тэуекелдік) кэсіпорынның өзінің акциясын жэне қаржыларын жаңадан ашылатын өндіріске салады, яғни жаңа бағытқа инвестиция салады, өйткені жаңа өнімдерге сүраныс көп болады. Аннуитет дегеніміз - түрлі инвестициялық қорларға, сақтандыру қорлары, зейнетақы корлары т.б. қорларға салу арқылы салушының белгілі бір кезеңнен кейін алатын табысы. 3) Адам капиталына салынатын инвестиция. 4) Мемлекетгік инвестиция.

12. Тікелей инвестициялар, оларды жоспарлау мен қаржыландыру.

Тікелей инвестициялар - өндіріске және өнімнің нақты түрін өткізуге тікелей салынатын, акциялардың бақылау пакетіне иелік жасауды қамтамасыз ететін инвестициялар. Тікелей инвестицияларды жоспарлаудың мәні жер учаскелеріне, өндірістік құрал жабдықтарға, ғимараттарға, табиғат ресурстарына, бағалы қағаздар мен басқа да активтерге салынған салымдардың тиімділігін қамтамасыз ету. Тікелей инвестициялар бойынша жоспарлау мынадай ақпарат көздерден жиналады: 1) тікелей инвестициялардың қорлар және ағындар бойынша кәсіпорындардың тоқсандық статистикалық есебі; 2) коммерциялық банктер ұсынатын тоқсандық есептер; 3) мемлекеттік кәсіпорындардың жарғылық капиталына резидент еместердің қатысуы туралы ҚР Қаржы министрлігінің ақпараты; 4) Орталық депозитарий листингілік немесе тіркеу компанияларының мәмілелері мен бағалы қағаздары бойынша деректерді ұсынады; 5) капитал қозғалысына байланысты валюталық операцияларды лицензиялау және тіркеу шеңберінде кәсіпорындар ұсынатын деректер. Тікелей инвестиция зкономиканың негізгі өндірістік салаларына бағытталады. Ол өндіріс құралдарымен материалдық байлықтарды жэне құндылықтарды молайтуға жүмсалынады. Тікелей инвестициялаудың негізгі көздері мыналар:1) Меншікті каржы ресурстары және ішкі шаруашылық резервтері (мүліктері) таза пайда, амортизациялық төлемдер.2) Қарыз қаражат көздері, ягни банктердің несиесі, займдар т.б. тартылатын қаржы ресурстары.3) Жеке жэне заңды түлғалардың үлестік жарналары, яғни кәсіпорынның жарғылық капиталына қосқан үлес жарналары.4) Орталықтан берілетін ақша қаражатгары.5) Мемлекеттік бюджеттен берілетін қайтарылатын жэне қайтарылмайтын қаражаттар.Мемлекеттік бюджеттен қаражаттар нақгы экономиканың салаларын (мүнай, газ, түсті металлургия, ауыл шаруашылығы) инвестициялау.