5.Корпорациялардың қаржылық қызметтері және олардың функциялары.

Корпорация қаржылары олардың шаруашылық қызметінің процесінде туындайтын және капиталды, кіріс пен шығыс қорын қалыптастыру әрі оны пайдалану үшін қажет ақша қатынастарының жүйесі. Басты функция – ШЖС қорларының жеке ауыспалы айналу процесінде ақша қатынастарының пайда болуына себеп болады. Нарықтық шаруашылық жағдайында корп.қаржының мына үш функциясы заңды түрде танылған: Капитал,кіріс және ақша қорын қалыптастыру ұдайы өндіріс процесінің үздіксіздігін қамт.ету үшін қажет. Тауар сатудан алынған түсімді бастапқы бөлу есебінен кәсіпорындар мен корпорациялардың қаржы жоспарында көрсетілетін арнайы қоры пайд. Сонымен, бұл функция келесі шаруашылық операциялар атқарады:АҚ жарғылық және резервті капиталын құру және толықтыру; Қор нарығынан даму мақсаттары үшін қаржыландыру көзін тарту; Несие капиталы нарығынан кредит пен қарызды жұмылдыру; Тауар сату түсімі құрамында п.б ақша қорын шоғырландыру; Бөлінбеген пайданы қалыпт. Арнайы мақсатты қаражатты қалыптастыру.Капитал, кіріс және ақша қорын пайдалану функциясы кірісті пайдалану процесінде: Бөлінеді(бастапқыда c+v+m құрамдас элементтерге бөлу); Қайта бөлінеді – мемлекеттің бюджет жүйесінде КТС-ті төлегенде; Таза пайда есебінен п.б ақша қорын нақты жұмсау, ал сол кезде оған тауарлық нысандағы құн қарсы қозғалыс жасайды( Д-Т және Т-Д). Ол келесі экон.процестерді атқарады: 1) капиталды айналымнан тыс және айналым активтеріне салуды оңтайландыру.2) салық төлемін қамт.ету; 3) бос ақша қаражатын ең өтімді активке салу; 4) кірісті тұтыну даму және резерв құру мақсатында салу; 4) капиталды,кіріс, ақша қорын пайдаланудың есебін жүргізу және талдау. Нәтижесінде корп.капиталының құны барынша жоғары шамаға жетеді. Үшінші функция қаржы кәсіпорын мен мемлекетте кірістің п.б орай, пайдаланылған кезде оның құндық және материалдық мүліктік үйлесімнің сақталуын бақылау үшін қолд. Бақылау ф-cы іс жүзінде барынша толық немесе одан аз кем іске асырылуы мүмкін. Х-ш-да төмендегідей жүзеге асырылады: Кәсіпорындардың қаржы және бухг.қызметі жеткізушілер материалдық құндылық пен жүк шотын төлегенде өндіріс, айналыс және өнімді тиеу шығынын; д.б өндірілуін және кредиторлық берешектің өтелуін бақылайды; Банкілер - өз клиентін кредиттеу процесінде және оның кассалық тәртіпті сақтауын және салық органы – заңды және жеке тұлға бюджет жүйесіне салық пен жиын төлегенде т.б.

6. Корпорациялардың қаржылық ресурстары.

Корпоративтік ресурстарының кұрылымына мыналар жатады: 1) Корпорацияның меншікті капиталы. 2) Корпорацияның заемдық жэне тартылган қаражаттары. Корпорацияның меншікті капиталы - корпорацияның қаржылық тұрақтылыгын, коммерциялық және шаруашылық қызметін қамтамасыз ету үшін құрылган корпорацияның эр түрлі қорлары мен сол сияқты агымдагы қызметінің нәтижесіне байланысты және өткен жылдардагы бөлінбеген пайдасы. Сонымен, казіргі корпорацияның меншікті капиталы мынадай баптар құрайды: • жарғылық капитал; . • резервтік капитал; • қосымша капиталдар; • корпорацияның операциялары бойынша тәуекелдерді төмендету мақсатында құрылган қорлар (резервтер); • бөлінбеген корпорацияның пайдасы. Корпорацияның жарғылық капиталы корпорацияның заңды түлға ретінде міндетті түрде күрылуын жэне өмір сүруінің экономикалык негізін қүрайды. Жарғылық капиталдың төменгі мөлшері Қазақстан Ұлттық банктердің пруденциялық нормативтерімен реттеліп отырады. Корпорацияның жарғылық капиталы, оның күрылтайшыларының қосқан жарналары немесе пайлары сомасынан тұрады. Қазақстанда корпорацияның төмендегідей екі ұйымдык формаларда құрыла алады: • акционерлік банк формасында; • пай қосу арқылы, яғни жауапкершілігі шектеулі серіктестік формасында; Резервтік қор - корпорацияның қызметінде пайда болуы мүмкін зияндардың орнын жабу мақсатында кұрылған қаражат қоры. Сондай-ақ, резервтік қор банктің тұрақты қызмет етуін қамтамасыз етеді. Резервтік кордың шамасы заңды түрде жарғылық капиталға белгілі бір пайыз мөлшерінде, айталық, 25% мөлшерінде құрылатын болса, оның мөлшері жарғылық қормен теңескен жағдайда жарғылық капиталға толығымен аударылады. Резервтік кордың құралуының негізгі көзіне корпорацияның пайдасы жатады. Кейде, корпорацияда пайда болмаған жағдайда резервтік қор есебінен банктің артықшылығы бар акциялары бойынша пайыздар төленеді. Қосымша капиталдар - негізгі кұралдардың тозуына байланысты аударылған аударымдар есебінен және белгілі мақсатқа бағытталатын пайданы бөлу нәтижесінде құрылатын қаражаттар. Арнайы қорлар - негізгі қорларды қайта бағалау негізінде, валюталық қаражаттарды қайта бағалау коры, яғни ұлттык валюта мен шетел валюталары арасындағы айырма нэтижесінде курылады. Валюталык каражаттарды қайта бағалау қоры шетел валютасында жарғылық капиталды калыптастыру барысында маңызды. Келесі қорға жекелеген банктік операциялар бойынша тәуекелді төмендету мақсатында құрылатын арнайы резервтер жатады. Мұндай резервтерге: несиелік тэуекелді жабуға жэне бағалы кағаздардың құнсыздануына байланысты құрылған резервтер жатады. Бөлінбеген пайда - акциялар бойынша дивидентті төлегеннен кейін жэне резервтік корға аударғаннан қалған пайданың бөлігін білдіреді. Корпорацияның меншікті капиталын ұлғайту жолдарына мыналар жатады: - корпорация пайдасы; - акциялар шығару; - құрылтайшылар жэне пай косушылар санын арттыру.