42. Төлем көзінен салық салынатын табыстар

Төлем көзінен ұсталатын табыстарға мыналар:

1) Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғасы, Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлға Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғасына, Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғаға төлейтін ұтыстар;

2) резидент еместердiң тұрақты мекемесімен байланысты емес Қазақстан Республикасындағы көздерден алған табыстары;

2.1 резидент еместiң филиалына, өкiлдiгiне немесе тұрақты мекемесiне төленетiн табыстар;

3) Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғасы, Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлға Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғасына, Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғаға төлейтін сыйақы жатады.

Мыналар:

1) мемлекеттік бағалы қағаздар мен агенттік облигациялар бойынша сыйақы;

2) орналастырылған зейнетақы активтері бойынша жинақтаушы зейнетақы қорларына, өмірді сақтандыру саласында қызметін жүзеге асыратын сақтандыру ұйымдарына, пайлық және акционерлік инвестициялық қорларға және орналастырылған активтер бойынша Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына төленетін инвестициялық табыстар;

3) сыйақы есептелген күні Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс істейтін қор биржасының ресми тізімінде болатын борыштық бағалы қағаздар бойынша сыйақы;

4) қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органның лицензиясы негізінде банктік қарыз операцияларын жүзеге асыратын ұйымдарға төленетін кредиттер (қарыздар) бойынша сыйақы;

5) кредиттік серіктестіктерге төленетін кредиттер (қарыздар) бойынша сыйақы;

6) Қазақстан Республикасының секьюритилендіру туралы заңнамасына сәйкес құрылған арнаулы қаржы компанияларына төленетін кредиттер (қарыздар) бойынша сыйақы;

7) резидент банкке төленетін кредит (қарыз), депозит бойынша сыйақы;

8) резидент лизинг берушіге төленетін қаржы лизингі бойынша сыйақы;

9) репо операциялары бойынша сыйақы;

10) микрокредиттік ұйымдарға төленетін микрокредиттер бойынша сыйақы;

11) мыналарға:

бағалы қағаздар нарығында кәсiби қызметтi жүзеге асыратын ұйымдарға;

бағалы қағаздар нарығында кәсiби қызметтi жүзеге асыратын ұйымдар арқылы заңды тұлғаларға төленетiн борыштық бағалы қағаздар бойынша сыйақы;

12) коммерциялық емес ұйымдарға төленетiн депозиттер бойынша сыйақы төлем көзiнен салық салынуға жатпайды.

43. Салық механизмі: құрамы мен құрылымы ( 7+ 44 сұрақ)

Салық механизмі – салықтар мен бюджетке төленетін тб төлемдердің бюджетке алынуын қамтамасыз ету барысында колданылатын салық салу әдіс тәсіл элемент және қағидалардың жиынтығы.

Салық механизмінің құрылымы:

• Салық элементтері:

• Салық субъектісі немесе салық төлеуші. Ол – салықты және бюджетке басқа да төлемдерді төлеуші тұлға, алайда рыноктық механизм арқылы салық ауыртпалығы басқа тұлғаға – салықты алып жүрушіге қойылуы мүмкін;

• салық объектісі. Салық салу объектілері және салық салуға байланысты объектілер бойынша салық төлеушінің салық міндеттемесі туындайтын мүлік пен іс-әрекеттер болып табылады;

• салық базасы. Ол салық салу объектісі мен салық салуға байланысты объектінің құндық, заттық немесе өзге де сипаттамасын білдіреді. Салықтың негізгі базасы мыналар болып табылады:

- табысқа салынатын салық. Бұған корпоративтік табыс

салығы мен жеке табыс салығы жатады;

- тауарларға салынатын салықтар. Олар қосылған құнға

салынатын салықтарды, кеден баждарын қамтиды;

- капиталға салынатын салық. Оған жер салығы, мүлікке салынатын салық және басқалары жатады;

• салық ставкасы. Салық ставкасы деп салық базасын өлшеу бірлігіне есептеленетін салық мөлшерін атайды. Ол салық базасын өлшеу бірлігіне пайызбен немесе абсолюттік сомада белгіленеді. Салық салу практикасында ставкалардыњ мынадай тџрлерін ажыратады: тұрақты (берік) салық ставкалары. Олар табыс көзіне қарамастан салық салу бірлігіне абсолюттік сомада белгіленеді (мысалы, мұнайдың 1 тоннасына, газдіњ бір текше метріне)

• салық көзі – салық обьектісінің салық салынатын бөлігі

• салық оклады – салық салынатын табыстан төленетін салық сомасы.

• Салық жеңілдігі :

- салықтан толық босату

- жартылый (ішінара) босату

- салық төлеу мерзімін ұзарту

- Аванстық төлем түріндегі жеңілдік.

• Салықтық жазалау:

- әкімшілік

- құқықтық

• Салық өлшем бірлігі – 2002жылға дейін басқа валютамен алына беретін, қазір тек теңге түрінде қабылданады.

• Салық агенті – салықтың бюджетке аударылуын жүзеге асыратын тұлға.

• Салық құпиясы – салыққа қатысты мәліметтердің 3-ші тұлғаға ашылмауы, жария боолмауы.

• салық салу тәсілдері:

• төлем көзінен

• деклорация бойынша

• патент бойынша

• кадастрлық

• салық есебінің әдістері:

• кассалық

• есептеу

• салық салу қағидалары:

• айқындылық

• жариялылық

• әділеттілік

• біртұтастылық

• міндеттілік

• салықтық жоспарлау және болжау – жалпы мемлекеттік және жергілікті деңгейде салық қызметі органдарының жүзеге асыратын іс-шаралары.

44. Қазақстаннын салык жүйесі:калыптасу кезендері жэне казіргі кездегі жағдайынын сипаттамасы.

Қазақстан Республикасынын салык жүйесі: калыптасуы жзне дамуы

Салыкжүйесі-салыктүрлері, салык механизм? жэне салык кызметі органдарының жиынтыгынан тұрад*»¹' ҚР-ң салык жүйесінің даму кезендерін былай жіктеуте болады:

1.25 желтоксан, 1991 ж,- 24 сэ\ ір. 1995 ж.

I. 1 ші.лде. І995ж-1 каңтар 1*997 ж.

кер койнауын пайдаланушы роядтиді ҚР-нын аумагында өндірілетін пайдалы казбалардын эр түрі бойынша. онын сатып алушыларга өткізілгеніне немесе өз кажетіне пайдёЗЛнылғанына карамастан жеке төлейді.

функций. За счет налогов финансируются также расходы по социальному обеспечению, которые изменяют распределение доходов. Система налогового обложения определяет конечное распределение доходов между людьми.

Салықтар дегеніміз - занды жэне жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде, мерзімде мемлекеттік бюджетке төленетін міндетті төлем.

Салықтың экономикалық категория ретіндегі анықтамасы былай тұжырымдалады:

Салыктар дегеніміз - үлттык табысты жинактап, шогырландырып, қайта бөлудің каржылык катынастарын сипаттайтын, сондай-ак шжс-мен азаиаттардың мемлектпен екі арадагы каржы көзін күрута байланысты туындайтын қаржылық катынастардың жиынтығын сипаттайытын экономикалық категория. Салык жүйесін мемлекет пен занды жэне жеке тұлғалар арасындағы каржы катынастары жзне осы катынасть: іныктайтын салыктар. салык механизмі ягни. салык салу эдістері мен тэсілдері. жолдары. салык заңдары мен ;апыкка катысты кесі.мдердің, салык кызметі органдарьшың жиынтыгы кұрайды.Салык жүйесі мемлекет саржы көздерін жасаудын ең негізгі кұралы болуымен катар, ел экономикасын кайта құруға. өндірістіг ^лгайып дамуына жэне саяси элеуметтік шаралардын толыгымен іске асуына мүмкіндік туғызады. Еліміздіт ;алык жүйесінің дамуын 4 кезенге бөліп карастырута болады:

1 кезен (1992-1995жж) -жана сачык жүйесі базисініц, салық кезеңінін өңделуі жэне іске косылуы - 2кезен (1996-1998жж) - нарыктык экономика татаптарына сай келетін салык жүйесін құруды аяктау

12 желт., 1997ж.- 1 шілде2000ж. _t " "

12 маүсым 2001 ж,- 12 желт.. 2006ж.

2007 ж. 1 кантардан бастап. казіргі кезге дейін.

1-кезен. 1991ж. 25 желт.-да «КР-н салык жүйесі тур.» тұкгыш зан кабылданды. Осы зан нәтижесінде 1992 ж. I кант. Бастап К.Р аумагында 43 гүрлі салыктар жұмыс жасай бастады:

жалпы мемлекеттік салыктар

жергілікті салыктар

жалпыға міндетті салыктар мен алымдар. І-кезен артықшыяықтары:

Тәуелсіз елдін тұңғыш салык жуйесі тур. Заңы кабылданды

ҚР аумагында мемлекеттік салык кызметі кұрылды

• Салык механизмі іске косылды. І-кезең кемшіліктері:

Салык салудың классикалык теориядары сакталмадьі(салык. Көп түрлілігі, олардын есептеудің накты механизмінін жоктыгы. салыктан жалтару жолдарының орын алуы)

Салык жеңілдіктерінін көп турлілігі

Жер койнауын пайдаланушыларга салык салынған жок

2-кезең. 1995 ж. 24 сэуірде ҚР тұнгыш Салык Кодексі кабылданды. Бұл кезеңде салык реформасының басты максаты салык ауыртпалыгын жеңілдету. садык түрлерін нактылау, салыктын фискалдык кызметінін маңызын арттыру болды. 2-кезең артыкшылыкпшры.

11 түрлі салык колданыска енгізілді (жалпы мемлекеттік және жергілікті салыктар)

Салык төлеушілердің кұкыктары мен міндеттері нактыланды

• Салык кызметІ оргзндарының өкілеттілігі белгіленді жэне т.б. 2-кезец к&миііліктері:

Бизнеспен айналысатын занды жэне жеке тұлгадарга бірдей салык салынды

Салык ауыртпалыгын төмендетудің механизмі жұмыс жасамады

Бюджет звенолары арасында салыктарды бөлу механизмі жүргізілмеді

3-кезен, Салык кодексіне енгізілген 500 астам озгерт>лер мен толыктыр>ларға сэйкес бұл кезен косылды 3-кезең артыкшылыцтары:

• Жер койнауын папдаланушылар жіктелді жэне оларга салык салу тәртібі енгізілді

- 4 кез. еі(20р1-2002жж) - Жаңа Салык Кодексі қабылданып . іске косылды. ҚР 1991 жЗЫдьш 25 желтоксанында кабылданган ҚР-дағы Салык жүйесі туралы Заң тэуілсіз салык жұйесін ОДудың енс ілгшкы бастамасы болып табылады. Осы кезендерде заң бойынша лғш рет КР 42 салык түрі ^ызмет етті 5йне олар 3 топка бөлінді: жалпы мемлекеттік салыктар-10

міндетгі түрде төленетін жергілікті салыктар мен алымдар жергі Дггі салыктар мен алымдардың 18 түрі. президеИінің 24.04.95ж. кабылдаған Салык жэне бюджетке төленетін баска да міндетті төлемдер туралы Jan күші баржарлыгы табылады. Ол 1995ж 1-ші шілдесінен бастап іске косылды, нэтижесінде бұрын кызмет еткен 42 са_пиқ түрінің орнына 11 салыктарн мен алымдар кызмет еетін болды. Бүл Салыктар Заңдылығы Зойынша еяікіздін салык жүйесі нарықтык катынастар талбына біршама бейімделіп, халыкарачык тэжірибеге лейдінше жааіндаылды. 1999 ж. Саіык жүйесі 5 рет күрделі өзгерістерге үшырады. Осыған орай 2000 жылы 1 сацтарынан бістап ҚР 17 түрлі сатықтар мен алымдар кызмет етті. U-кезеңде ягні 2001 жылдыц 12 маусымында Жаңа Салык Кодексі кдбылданып. 2002 ж. 1-ші кантарынан • застап іске кссылды. Сатык Кодексінде ҚР клданылатьш салыктар мен бюджетке төленетін баска да міндетті I гөлемдер, атаіайтканда 9 салыкЛЗ атым. 9 төлем. 1 мемлекеттік баж. 4 кедендік алым белгіленген. I э. Салык катынастарын құқықтық реттеудсгі Салык кодексі.

I Ж"аңа Салык Юдексі 2002 жылдың 1-ші кантарьшдағы ҚР-да мынадай салыктар енгізген: і корпорацияліік табыс салыгы і жеке табыс садығы ! -косылған кунсалыгы; акциздер; жер койнауьп пайдаланушылардың салыктары мен арнаы төлемдері элеуметтік салық; жер салығы; көлік кұралдары апыгы; мүлік салыгы. Алымдар: занды тұлғалгрды мемлекеттк тіркегені үшн алым жее кэсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін; жылжымайтьш мүлікке кұкыктарды жэне олармен жасалған мэмілелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым; радиоэлектрондык құралдары және жиілігі жоғары күрылғыларды мемлекеттік тіркелгені үшін алым; емханалык көлік кұралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым •азаматтык эуеемелерін мемлекеттік тіркегені үшін алым; дэрі-дэрмек кідзалдарын мемлекеттік тіркегшені үшін алым; автокөлік кұралдарынын ҚР-ның аумағы аркылы жүру алымы; аукциндардан алынатын алым; елтаңбалык алым; жекелеген кызмет түрлерімен айналасу кұкыгы үшін лицензиялык алымы; телевизия жэне радио хбарларын тарату ұйымдарын радиожілік спектрін пайдалануға рұксат беру үшін алым. төлемакылар: жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемақы; жер бетіндегі көздердіқ су ресурстарын пайдаланганы үшін төлемакы; коршаған ортангы ластаганы ушін төлемақы;жануарлар дүниесін пайдатанганы үшін төлемақы орманды пайдаланганы үшш төлемақы; ерекше коргалатын табиғи аймактарды пайдаланганы үшін төлемакы; радиожиілік спектрін пайдаланаганы үшін төлемакы; кеме жүреін су жолдарын пайдаланганы үшін төлемакы; сырткы жарнаманы орналастырганы үшін төлемақы.

Азаматык кодекске енгізілген өзгертулер мен толыктыруларга сәкес ірі, орта жэне шағын бизнес ұғымы енгІзілді жэне оларга салык салу тәртібі енг.: 1 жолгы талон, патент бойынша салык салу тәртібі енг. 3-кезең кемшіліктері: Занды түлгалардын. табысынан алынатын салык бойынша жылдык жиынтык табыстың кұрамы заң бойынша нактыланады; Меншікке салынатын салыктар бойынша салык женілдіктерінін көп турлігі сакталды т.б. 4-кезең артыцшылыктары: элеуметтік салык колданыска енгізілді.

Арнайы салык режимі колд. енг.; Эспортталатын шпкі мұнайға рента сал.енг.;

4-кезең кемшіліктері:Корпоративтік табыс салыгы б/ша Декларация толтырудын күрделілігі сакталды; ҚҚС б/ша есептеудін әдісінін. екІ жактылыгы сакталды т.о. 5- кезең, 2001 ж. 12 ма\'сымда кабылданган. Салык Кодексіне негізілген өзгерістер мен толыктыруларга сэйкес казіргі кезде салык ауыртпалыгын минимизациялауга багытталган Салык Кодексі жұмыс жасауда.

- карамагындагы жумыскерлердің 51% мүгедектер ж\е оларга жүмсадған шығындар енбекакы корынын 51% астамын кураса.

Мемлекеттік баж: мемлекеттік баж

Кеден төлемдері:-кеден бажьқкеден алымдары:төлемакы;алымдар.

45. Салықтық әкімшіліктендірудің экономикалық мәні, мақсаттары, міндеттері. Салықтық әкімшіліктендіру-салық қызметі органының мемлекеттік бюджетке салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің дұрыс есептеліп, аударылуын салық міндеттерінің дұрыс орындалуын міндетті зейнетақы жарналарының және мемлекеттік, әлеуметтік аударымдардың дер кезінде және толық көлемде аударылуын қамтамасыз ету. Және ҚР заңнамалық актілерінде белгілеген салыққа қатысты жүргізетін іс әрекеттердің жиынтығы. Салықтық әкімшіліктендіру мәні шаруашылық жүргізуші субьектімен азаматтардың салық міндеттемесін толық көлемде және уақытылы орындауын қадағалаумен сипатталады. Салықтық әкімшіліктендірудің басты субьектісі мемлекет. Жүзеге асыратын жауапты өкілетті орган ретінде ҚР қаржы министрлігінін қарамағындағы салық қызметі огргандары танылады. Мемлекет атынан жауапты тұлға ретінде өкілетті орган (салық қызметі органы) салықтық әкімшіліктендіруді жүзеге асыруға жауапты орган. С ә мақсаты: мемлекеттік бюджет кірісін қамтамасыз ету; ҚР нормативті актілерінде салық міндеттемесіне қатысты көзделген іс әрекетті қамтамасыз ету. Міндеттері: салық түсімдерін жоспарлау және болжау; талдауға алынатын нақты нақты кезеңдер аралығында салық түсімдері көлеміндегі ауытқу факторларының себептері мен салдарын анықтау; салықтан жалтару фактілерін болдырмау; салық салуға тиісті обьекеті салық есебін қамту; салық салу обьектісі бар тұлғаларды салық қызметі органдарына тіркеуге алу; фискалды жады бар бақылау касса машиналарын қолдану ережесінің сақталуын қадағалау; міндетті зейнет ақы жарналары мен мемлекеттік әлеуметтік аударымдардың дұрыс есептеліп аударылуын бақылау; ҚР үкіметі белгілеген тәртіпке сай ірі салық төлеушілерге мониторинг ұйымдастыру және жүргізу; салық тексеруін ұйымдастыру және жүргізу; салық міндеттемелерінің орындалуын қамтамасыз ету мақсатында өзге өкілетті мемлекеттік огандарға бақылау уйымдастыру және т.б