22. Өтімділікті камтамасыз етудегы активтер мен пассивтердын сайкестылыгы.

Банк активтер мен пассивтеры арасында мерзым мен сома бойынша сайкестылыгы де банк отымдылыгын аныктайды. Банктын клиенттер алдында мындеттемелерды орындауды инвестицияланатын акша каражтаттары мерзымдеры мен салымшылары берген акша каражаттарынын мерзымдеры сайкес болуын былдыреды.

Өтімділік банктің сенімділігін қамтамасыз ететін, оның қызметінің жалпы сипаттамалардың бірі. Банк өтімділігі бұл салымшылар мен қарыз берушілер алдында банктің өз міндеттемелерін уақытында және шығынсыз орындау қабілеттілігі. Банк активтерінің сапалылығы мынадай төрт критерийлермен анықталады; өтімділік, тәуелділік, табыстылық пен диверсикация. Актиивтер мен пассивтер арасында мерзім мен сома бойынша сәйкестігі де банк өтімділігі анықтайды. Банктің клиенттер алдында міндеттемелерді орындауы инвестицияланатын ақша қаражаттары мерзімдері мен салымшылары берген ақша қаражаттарының мерзімдері сәйкес болуын білдіреді.

23. Банктің өтімділігіне әсер ететін сыртқы және ішкі факторлары. Б.өтімд- бұл салымшылар мен қарыз берушілер алдында банктің өз міндеттемелерін уақытында және шығынсыз орындау қабілеттілігі. Ішкі факторлар: б.капиталының базасы, б.активтерінің сапасы, депозиттердің сапасы, сыртқы қаражат көздеріне орташа тәуелділігі, сауатты менеджмент, бң жоғары дәрежелі билігі.Сыртқы факт: елдегі жалпы саяси және эконом жағдай, бағ.қағаздар нарығының дамуы, банкаралық несие нарығ.дамуы, Орталық банкінің қадағалау қызм.тиімділігі.

24. Банктің өтімділігін бағалау,бағ-у көрсеткіштері мен оларды топтастыру. Отімділік дег/з – салымшылар мен карыз берушілер алдында банктін оз міндеттемелерін уакытында және шыгынсыз орындау кабілеттігі.1) банк капит-н базасы-салымшылар каражаттары мен депозиттерине кепил беретин және олардын мудделерин коргайтын меншикти капиталдын жеткиликти молшерин сипатайды. 2) банк активт-н сапасы- 2 сурак 3) депозит-н сапасы –негизги басты критерий: олардын турактылыгын сипаттайды. 4) сырткы каражат козд-не орт. Таукелд. – ягни банкаралык несиеге деген тауелдилигине байланысты. 5) мерзiм б-ша активтер мен пассивтер саекест-I – бул банктин отимдилигин айкындайды. 6) сауатты баскару менедж.- банктiн оз кызметiн ж/а-да белгiлi зандарды, iшкi саясатты жане ережел-I сактауын дурыс баскырып отыратын менеджмент урдiсi. 7) банктiн жогары дарежелi беделi – банк негурлым беделди болса,согурлым отимдилигиде жогары болады. 1) елдегi жалпы саяси жане экономик-к жагдай- банк операция-нын дам-н ж-е банк жуйес-н саттi жумыс iстеуiнiн алгышарт-н калыпт-ы, банктер кызмет-н эконом-к негiзд-н туракт-н камт-з етедi, банктерге деген сенiмд-тi арттырады. осы аталган жагдайларсыз банк-н туракты депоз-к базаны куруы, активтер-н рентабель-не кол жеткiзуi, оз куралд-ын дамуы, активт-iн сапалар-н жог-у жане баскару жуйесiн жетiлдiру мумкун емес. 2) баг.кагаздар нарыг-н дамуы – отимди каражаттар курыдын онтайлы вариантынкамтамасыз етеди. 3) банкаралык несие нарыры - банкаралык нарыктын дамуы уакытша бос ресурст-ы банктер арасында жылдам тез арада кайта болуге комект-i. банкаралак нарыктан артурлi мерзiмге, сон.катар бiр кунге каражаттарды тартуга болады. 4) кайта каржы-у жуйесiн уйымд-у – орт/к банк комм/к банктерди кайта каржыландыру жуйеси банктин отимди активтерин орт/к банктен алынган несиелер арк. Жабуга мумкиндик береди.5) ОБ кадагалау кызмет-н тиiмд-гi – отимдиликти баскарудагы КБ-мен мемл. Кадагалау органы арасындагы карым катынас дарежесин корсетеді.

Банк өтімділігін бағалау тәуекелі. Шетел тәжірибесінде коммерциялық банктің өтімділігі мынадай екі әдіспен есептеледі :

– баланстың өтімділігін көрсететін және баланстар бойынша есептелінетін қаржылық коэффициенттер негізінде;

– сәйкес кезеңдердегі банк балансының активтері мен пассивтері бойынша айналымдардың талдауын ескеріп, өтімді қаражаттарға потенциалды қажеттілігін анықтау негізінде.

Коэффициенттік әдіс баланс баптары арасында белгілі бір сандық қатынастарды бекітуді білдіреді. Бұл әдіс әр түрлі көрсеткіштерді пайдаланады.

Алғашқы тобының екі көрсеткіші өтімді активтер мен депозиттер арасындағы қатынасты көрсетеді:

1. Алғашқы резервтер (касса + Орталық банктегі корреспонденттік шот) / Депозиттер;

2. (Алғашқы резервтер + Екінші реттегі (мемлекеттік бағалы қағаздар) резервтер)/ Депозиттер

Бірінші көрсеткіш деңгейі банктің өтімділігін қамтамасыз ету үшін 5–10 -дан төмен болмау керек, ал екіншінің деңгейі 15–25 -дан, Жапонияда 30 -дан төмен емес болуы міндетті.

АҚШ-та өтімділікті бағалау үшін бірнеше көрсеткіштер қолданылады. Оның бірі - берілген несиелер мен депозиттер сомаларының қатынасы. Олардың арасында мынадай тәуелділік бар: бұл қатынастың мәні неғұрлым 1-ден көп болса, банк өтімділігі соғұрлым төмен болады. Сонымен қатар, несиелердің жалпы активтер сомасындағы үлесі есептелінеді, ол активтердің диверсификациясын көрсетеді. Бұл көрсеткіш 65–70% аралығында болуы керек. Және активтің қолма-қол қаражаттарға тез алмастыру қабілетін бейнелейтін көрсеткіш: өтімді активтердің жалпы активтер сомасына қатынасы арқылы табылады.

Банктің ресурс базасының сапасын сипаттайтын көрсеткіштер тобы да қарастырылады.

Депозиттер тұрақтылық дәрежесін сипаттайтын көрсеткіш негізгі депозиттер (талап ету депозиттері + жинақ шоттар) сомасының жалпы депозиттер мөлшеріне қатынасы немесе тұрақсыз депозиттердің (мерзімді және жинақ салымдары) тартылған ресурстар сомасындағы үлесі түрінде есептелінеді. Егер негізгі депозиттердің үлесі 75 пайыздан жоғары болса, онда банк өтімді болып есептелінеді.

Банктің ресурс базасының сапалығы коммерциялық банктің сыртқы көздеріне банкаралық несиелерге шығу мүмкінділік көрсеткішпен сипатталады, оның формуласы:

Орталық банк және басқа да банктерден алынған қарыздар /Тартылған қаражаттар сомасы

Көптеген елдерде, мысалы Францияда, Ұлыбританияда, Германияда, коммерциялық банктің өтімділік көрсеткіштері мерзім бойынша топтастырылған баланстың активті және пассивті баптардың қатынасы негізінде есептелінеді. Мысалы, 3 ай мерзімге салынған активтер осы мерзімге тартылған талап ету депозиттерге, мерзімді депозиттерге және басқа да ресурстарға қатынасы арқылы өтімділік коэффициенті шығарылады.

Банк өтімділігі динамизм жағдайында болатындығын ескеріп, шетел сарапшыларының пікірлері бойынша, өтімділік деңгейі баланстық қатынастар негізінде есептелген қаржылық коэффициенттерімен толық бағаланбайды. Сондықтан банктің бар активтері мен пассивтері бойынша қолма-қол қаражаттарының ағыны негізінде өтімділікті бағалау тәжірибесі біртіндеп енгізілді.

Осы әдістің қиыншылығы – кейбір қаржылық құралдары бойынша төлем мерзімдері талап етілгенге дейінгі депозиттер қарастырылмаған, ал екінші қиыншылығы – бөлек қарыздарды өтеу перспективасын дұрыс бағалауда жатыр. Сол себептен осы әдістің қолданылуы мынаны білдіреді :

- Активтер мен пассивтер бойынша төлем мерзімдері туралы ақпараттың жоғары сапалылығы мен уақтысында алынуы.

- Банктің қарыздар мен депозиттер жағдайының өткен және болашақтағы тенденцияларын талдаудың жоғары сапалылығы.

Осы әдіс Жапония, АҚШ және басқа да еуропа елдерінде кеңінен пайдаланылады.

Біздің тәжірибемізде пруденциалық нормативтер қатарындағы өтімділік коэффициенті көмегімен активтер мен міндеттемелерді өзара салыстыру арқылы банк өтімділігіне баға беріледі.

25. Өтімділікті бағалау бойынша дүниежүзілік тәжірибе. .Өтімділік көрсеткіштерін анықтау. Шетел тәж-де КБ-ң өтімділігі мынадай екі әд.есептеледі; -Баланстың өтімділігін көрсететін және баланстар бойынша есептелінетін қаржылық коэффициенттер негізінде; -сәйкес кезендердегі Банк балансының активтері мен пасивтері бойынша айнымалдардың талдауын ескеріп, өтімді қаражаттарға потенциалды қажеттілігін анықтау негізінде.

Өтімд. Бағалау үшін бірнеше көрсеткіштер қолданылады.оның бірі- берілген несиелер мен депозиттер сомаларының қатынасы. Олардың арасында мынадай тәуелділіктер бар; бұл қатынастың мәні неғұрлым 1-ден көп болса, банк өтімділігі соғұрлым төмен болады. Сонымен қатар, несиелеудің жалпы активтер сомасындағы үлесі есептелінеді, ол активтердің диверсификациясын көрсетеді.бұл көрсеткіш 65-70%аралығында болу керек.

26.Өтімділікті анықтаудың отандық тәжірибесі, өтімд-ң пруден.нормативі. Жалпы отандық тәжірибеде Жапония,АҚШ және басқа да еуропа елдерінде мынадай әд.қолданылады; -Активтер мен пассивтер бойынша төлем мерзімдері туралы ақпараттың жоғары сапалылығы мен уақытысында алынуы.Банктің қарыздар мен депозиттер жағдайының өткен және болашақтағы тенденцияларын талдаудың жоғары сапалылығы. Біздің тәж де пруденц.нормативтер қатарындағы өтімд.коэффициенті көмегімен активтер мен міндеттемелерді өзара салыстыру арқылы банк өтімд. Баға беріледі.

27. Тәуекел деңгейі бойынша активтерді топтастыру. Өтімділігне қарай банк активтері төмендегідей топтарға бөлінеді:1.жоғары өтімді активтер 2.өтімді активтер 3.ұзақ мерзімді өтімді активтер. Жоғары өтімді активтерге мыналар жатады: -касcадағы қолма –қол ақшалар; - ОБ -гі корршоттағы қаражаттар; -Мемлекеттің қарыздық міндеттемелер. Классификация активов по степени ликвидности:

1) Наиболее ликвидные активы : касса; р/с; валют счет; прочие ден средства; краткосрочные финансовые вложения. 2) Быстро реализуемые активы: это расчеты с дебеторами за товары, работы и услуги, срок оплаты которых не наступил; за товары, работы и услуги, не оплаченные в срок; по векселям полученным; с бюджетом; сперсоналом по другим операциям; по авансам выданным; с дочерними предприятиями; с другими дебеторами; прочие оборотные активы. 3) Медленно реализуемые активы: производственные запасы; животные на выращивании и откорме; МБП: остаточная стоимость; незавершенное производство; расходы будущих периодов; готовая продукция; товары: закупочная стоимость; 4) Трудно реализуемые активы:основные средства: остаточная стоимость; нематериальные активы: остаточная стоимость; незавершенные капитальные вложения; оборудование; долгосрочные финансовые вложения; расчеты с участниками; другие внеоборотные активы.

28. Қарыз алушының несие қабілет.бағалау мен оны анықтау және қабіл-нің критерийлері. Қарыз алушының неск қабілеті бұл қарыз алушының өзінің қарыздық міндеттемелері бойынша толық және уақытылы есеп айырысу қабілеті. Әлемдік және отандық банктік тәжірибе қарыз алушының несиелік қабілетінің мынадай критерийлерін бөліп қарайды;қарыз алушының мінездемесі, қаражатты қарызға алу қабілеті, ағымдағы қызметі барысында қарызды өтеу үшін қаражатты табу қабілеті,капиталы, несиенің қамтамасыз етілуі, несиелік мәміле жасалатын жағдай,бақылау

29. Қарыз алушының несие қабілет. Бағалаудың қаржылық коэффициенті, таңдау мен анықтау әдістері. Қарыз алушының несиелік қабілетін бағалау оның қаржылық жағдайына баға беруді сипаттайды.Қаржылық жағдайына баға беруде клиенттің қаржылық құжаттары қолданылады.Қарыз алуш ң қаржылық жағдайы оның мынадай төлем қабілетінен байланысты;1.шаруашылық шарттарына сәйкес төлем талаптарын уақытылы қанағаттандыру, 2.несиені қайтару3.жұмыскерлер мен қызметкерлерге жалақы төлеу 4.бюджетке төлемдерді және салықтарды төлеу. Қаржылық жағдайы жақсы болса, ол барлық міндеттемелер бойынша есеп айырылыса алады. Қаржы тұтқа коэффициенті =заемдық қаражаттар /меншікті қаражаттар

30. Қарыз алушының ақша ағымын талдау мен оның несие қабілет.бағалау. Анализ денежного потока – способ оценки кредитоспособности клиента коммерческого банка, в основе которого лежит

использование фактических показателей, характеризующих оборот средств у клиента в отчетном периоде. Этим метод ана-

лиза денежного потока принципиально отличается от метода оценки кредитоспособности клиента на основе системы финан-

совых коэффициентов, расчет которых строится на сальдовых отчетных показателях.

Показатели: I. Средства, полученные от прибыльных операций: 1. Прибыль от производственной деятельности; 2. Амортизация; 3. Резерв на покрытие предстоящих расходов и платежей (резервы будущих расходов); 4. Валовой операционный денежный поток;

II. Поступления (расходы) по текущим операциям: 5. Увеличение (–) или уменьшение (+) дебиторской задолженности по сравнению с предшествующим периодом; 6. Увеличение (–) или уменьшение (+) запасов и затрат по сравнению с предшествующим периодом; 7. Увеличение (–) или уменьшение (+) кредиторской задолженности по сравнению с предшествующим периодом; 8. Чистый операционный поток.

III. Финансовые обязательства: 9. Затраты из спец. фондов в счет прибыли данного периода; 10. Расходы по уплате процентов; 11. Дивиденды; 12. Денежные средства после уплаты долга и дивидендов.

31. Кәсіби тәуекелді талдау факторлары, сатылары. профессиональных рисков - одной из разновидностей техногенных рисков, особенно актуально. В первую очередь это связано со становлением страховых механизмов обязательного социального страхования от несчастных случаев на производстве и профессиональных заболеваний, формированием обязательных профессиональных пенсионных систем. С другими видами (сегментами) социального страхования данные страховые институты объединяет общность целей, принципов организации, методов работы и выполнение важнейших функций по социальной защите: замещения утраченного заработка (в форме пенсий и пособий), предоставления медицинской помощи, восстановления (по мере возможности) поврежденного здоровья и утраченной трудоспособности, а также проведения профилактических мероприятий по снижению уровней профессиональных рисков. Создание предпосылок для становления и эффективного функционирования указанных страховых институтов предполагает решение ряда сложных проблем.

Во-первых, необходимо разработать качественно новую для нашей страны систему анализа профессиональных рисков (научный инструментарий оценки рисков, страховые механизмы их выявления, федеральные и региональные центры оценки и учета рисков, соответствующую научную и информационную инфраструктуру). Во-вторых, требуется сформировать систему взаимосвязанных организационных, медико-социальных, финансовых и правовых механизмов управления профессиональным риском. Столь широкое распространение профессиональных рисков объясняется высоким уровнем развития индустриального труда, когда активное применение техники и технологии, химических и биологических веществ, различных видов энергии и проникающего излучения приводит к тому, что практически все сферы жизнедеятельности людей (в том числе и непроизводственные) буквально пронизаны рисками. Многие ученые говорят о том, что полностью избежать рисковых ситуаций в процессе труда в сфере материального производства сегодня уже невозможно.