5.1 IV классты нивелирлеу

IV класстың нивелирлеу жүйелерін жоғары класстардың полигондарының ішінен жүргізеді. IV класстың нивелирлеу желісі жоғары класстардың нивелирлеу пункттарына байланысып және IV класстың аралық реперларына сүйенуі керек.

Нивелирлеу жүрістерін бір бағытта жүргізеді. Пункттерде бақылауды бағдарлама бойынша орындайды: Артқы рейка, алдыңғы рейка. Рейкаларды деңгей бойынша орнатады.

IV классты нивелирлеуде ұзындығы 1км болғанда 6мм ден артық болмайтын жүрісте деңгейлік асудың орташа квадраттық кездейсоқ қателігімен сипатталатын дәлдікпен орындалады, ал бекеттердегі өсімшелер – 3мм сәйкес болады.

5.2 Нивелирлеуде қолданылатын аспаптар

МЕСТ бойынша «Нивелирлердің» 3 тобын қарастырады:

1. Н05 түрі (I және II классты нивелирлеу үшін);

2. Н3 түрі ( I және II классты нивелирлеу үшін);

3. Н10 түрі (техникалық нивелирлеу үшін).

Н05 нивелирі Н2 нивелир базасында құрастырылған.

Қазіргі уақытта кластық нивелирлеуді орындау үшін өндірістерде НБ, НА-1, Н1 және шетелдің ГДР-да дайындалған «Цейс» фирмасының Ni 007 нивелирлері қолданылады.

5.3 Н05 нивелирі

Осы нивелирмен орта квадраттық қателіктің бекеттегі +0,2 мм асыруын анықтау және I және II класс нивелирлеуі 1км жүрістегі +1мм орта квадраттық қателігі нивелирлеуін орындау үшін қолданылады. Нивелирдің жалпы түрі 5.1-суретте бейнеленген. Нивелирдің астыңғы қозғалмайтын бөлігі тұғырдың 1 (5.1-суреті) 3 көтергіш бұрандасы және қондырғыш пластинкасы 2 бар.

5.1-сурет - Н-05 нивелирі

Тұғырдың үстіңгі бөлігінде төлке орнатылған, оның ішіне нивелир дүрбінің цилиндірлік айналу осі 3 кіреді.

Нивелирдің үстіңгі қозғалатын бөлігі – көру дүрбісі 5 және цилиндрлік деңгей 7. Көру дүрбісінің ішкі фокустауы 40 шақты үлкейтілген. Объектив-тің бос диаметрі 52 мм, дальномер коэффициенті 100.

5.2-сурет - Н-05 нивелир құрылысы

Кримальера 11 арқылы (5.2 сурет) дүрбіні фокустау 2м - ден шексіздікке дейін аралықта орындалады. Керек кезде фокустау 1 ден 2м – ге дейін. Дүрбінің қысқыш 14 және нысаналау 15 бұрандалары бар. Жазық параллельді пластинаның еңістеу механизмі және пластиналардың еңістігін өлшейтін есеп шкаласы деңгей қорабымен 6 жабдықталған.Есеп шкаласының 110бөлігі бар. Бөліктер бағасы 0,05мм-ді құрайды. Есеп шкаланың бейнесі призмалар жүйесінен дүрбінің көру окуляр алаңына беріледі. Цилиндрлік түйісу деңгейінің бөліктер бағасы10”/2мм.

Призмалар жүйесі окулярдің көру алаңына деңгейдің көпіршігі беіненің соңың береді. Деңгейлердің көпіршік соңыларын сәйкестену элевациондық бұрандамен 10 іске асады. Деңгейдің ампуласында бөліктер бағасв 4” шкаласы бар.Ол шкала нысаналау тәсілімен нивелирлеу көпіршіктің соңыларын есептеу үшін қолданылады. Нивелирдің алдын ала жұмыс қалпына келтіру үшін дөңгелек деңгейі 8, бөлік бағасы5’/2мм бар. Нивелирдің үстіңгі және төменгі бөліктері вкладышпен 4 бекітілген.

5.3-сурет - Н-05 нивелирдің оптикалық схемасы