7.Жиынтық ұсыныс қисығын құру және as-қа әсер ететін факторлар. Жиынтық ұсыныстың кейнсиандық, классикалық тәсілдемелері. Графикалық түсіндірілімі.
Жиынтық ұсыныс фирмалар мен үй шаруашылықтарының таңдаған жиынтық өнім көлемінің экономикадағы қалыптасқан бағалар мен жалақы құрылымынан тәуелділігін көрсетеді.
Шығарылым өндіріс факторларының шығындарымен анықталады:
Q = F(K, L),
мұндағы К – жиынтық капитал көлемі, L – еңбек шығындары. Бәсекелік фирманың пайдасын максимизациялау шартынан еңбекке сұраныстың тәуелділігін шығаруға болады:
,
мұндағы w – атаулы жалақы мөлшерлемесі, Р – бағалар деңгейі, w/P - нақты жалақы. Еңбекке сұраныстың тәуелділігі капиталдан тікелей, ал нақты жалақыдан кері болады. Неғұрлым нақты жалақы жоғары болса, соғұрлым фирмалар еңбекке сұранысын азайтады. Жиынтық ұсыныстың классикалық тәсілдемесі шартында жалақы абсолютті икемді болып, еңбек нарығында тепе-теңдікті ұстап қалу үшін жылдам өзгереді. Бұның арқасында, бағалар деңгейі өзгергенде, еңбек ұсынысы өзгеріссіз қалады. Сондықтан классикалық жағдайда жиынтық ұсыныс қисығы тігінен орналасқан сызық болады немесе оны ұзақ мерзімді ұсыныс болып табылады. Осы кезе бағалар тұрақты болады.(2.1 сурет).
У
Сурет. Классикалық жағдайдағы жиынтық ұсыныс
Кейнстің тәсілдемесі бойынша жалақының белгілі қатаңдығы байқалады. Ол еңбек нарығындағы тепе-теңдікті лезде орнына қайтару үшін жылдам өзгере алмайды. Егер бағалар деңгейі төмендесе, онда нақты жалақы артады. Нәтижеде фирмалар еңбекке шығындарын азайта бастайды да, шығарылым көлемін қысқартады. Сондықтан кейнстің жағдайында жиынтық ұсыныс қисығы оң көлбеулі болады (2.2 сурет).
2.2 Сурет. Кейнстің қалыпты жағдайындағы жиынтық ұсыныс
Кейнстің шектік жағдайындағы үлгі қысқа мерзімді кезеңді сипаттайды. Қысқа мерзімді кезеңде кейбір тауарларға баға икемсі болады және олар сұраныстың өзгеруіне бейімделмеген. Яғни жалақы абсолютті икемсіз, еңбек нарығындағы тепе-теңдікті ұстап қалу үшін баяу өзгереді немесе мүлдем өзгермейді. Яғни баға діңгейі өзгермейді, ал өндіретін өнім көлемі өзгереді. Бұл кезеңде ұсыныс қисығы көлденең сызық болады.
Р
AS
Y
AS қисығына бағалық және бағалық емес факторлар әсер етеді. Баға факторы әсер еткенде AS қисығы қисық бойымен өзгереді. Ал бағалық емес факторлар әсер етсе, қисық оңға немесе солға жылжиды. Бағалық емес факторларға мыналар жатады:
Ресурстар бағасының өзгеруі:
А) қолда бар ішкі ресурстардың
Б) импорттық ресурстардың
В) нарықтағы
2. Өнімділіктің өзгеруі:
3. Заңдық нормалардың өзгеруі:
А)салықтар және дотация
Б) мемлекеттік реттеу.
М
ысалы,
мемлекет фирмаларға салықтарды көбейтсе,
онда фирмалардың ұсынатын тауарлары
азаяды, яғни AS азайып, солға жоғары
қозғалады.
P AS’
AS
Y