Тұтыну функциясы, инвестициялық функция. Графикалық түсіндірілімі.
Тұтыну функциясы:
ЖІӨ құрамында тұтыну үлесі оның үлкен бөлігін (2/3) құрайды. Тұтынушылық шығыстарға тамақ өнімдеріне, киімге, ұзақ мерзім пайдаланылатын тауарларға, ойын-сауыққа кеткен шығыстар енеді. Әр түрлі тұтыну теориялары бар. Дж.М. Кейнстің айтуынша тұтынудың көлемімен құрылымын анықтайтын бас фактор болып қолдағы жеке табыс DI табылады. Мұнда қолдағы жеке табыс У – T тең болып қабылданады, яғни шығарылым минус таза салықтар.
Кейнсиандық тұтыну функциясы келесі түрде жазылады:
C = C(У – T), тұтыну көлемі қолдағы бар табысқа тура тәуелді.
Бұл теңдеу мынаны көрсетеді: тұтыну қолдағы бар табыстың функциясы болып табылады. Тұтыну көлемі мен қолдағы бар табыстың арасындағы тәуелділік қарапайым тұтыну функциясы деп аталады.
ал сызықтық түрде:
С = С0 + c. (У– T), 0 < c < 1.
с
коэффициенті қолдағы табыс бір бірлікке
артқанда тұтыну қандай шамаға өсетінін
көрсетеді. Бұл шама тұтынуға шектік
бейімділікке (МРС) тең және 2.2. суретінде
тұтыну қисығының көлбеуіне сәйкес
келеді. MPC=
MPC
С=с(У-Т)
3.2 Сурет. Тұтыну қисығы
Жинақтауға шектік бейімділік MPS = 1 – MPC, ал С0 шамасы автономды тұтынуды білдіреді. Салықтардың Т өсуі тұтыну қисығын төмен жылжытады, ал азаюы – жоғары.
Сонымен қатар, тұтыну мен жинақтауға орташа бейімділік сияқты көрсеткіштер кездеседі. Тұтынуға орташа бейімділік – бұл қолдағы бар табыстың бірлігіне келетін тұтыну көлеміні шамасы:
APC
=
Инвестициялық функция.
Фирмалар да, үй шаруашылықтары да инвестициялық тауарлырады қолданады. Фирмалар инвестициялық тауарларды капитал қорын көбейту үшін және капитал шығарылымынң шамасы бойынша бар капиталдың орнын басу үшін сатып алады. Сұранысқа ие болатын инвестициялық тауарлардың саны пайыз мөлшерлемесінің шамасына тәуелді. Инвестициялық жобаны тиімді ету үшін табыс шығындардан жоғары болуы тиіс. Пайыз мөлшерлемесі инвестициялық жобаларды қаржыландыру құнын өлшейтіндіктен, пайыз мөлшерлемесінің жоғарылауы тиімді инвестициялық жобалардың санын азайтады, яғни инвестициялық тауарларға сқранысты қысқартады. Экономистер атаулы және нақты пайыз мөлшерлемесін ажыратады. Атаулы пайыз мөлшерлемесі бұл инвесторлардың ақша займы үшін төлнейтін пайыз мөлшерлемесі. Нақты пайыз мөлшерлемесі бұл инфляцияның ықпалына түзетілген атаулы пайыз мөлшерлемесі. r - нақты пайыз мөлшерлемесі болсын, ол қазіргі күндегі жинақтардың сомасына болашақта сатып алынатын тауарлар көлемінің терминдерінде есептелетін жинақтардан түсетін табысты өлшейді.
Атаулы пайыз мөлшерлемесі і қазіргі күндегі жинақтардың сомасына болашақта алынатын ақша сомасының терминдеріндегі табысты білдіреді.
I инвестициялар көлемімен r нақты пайыз мөлшерлемесі арасында кері тәуелділік бар. r пайыз мөлшерлемесінің төмендеуі көптеген инвестициялық жобаларды пайдалы етуі мүмкін.
r
I(r)