3.6 Сурет қолмен салыңдар
П
айыз
мөлшерлемесі өскенде табыстың қалай
өзгеретінін анықтау үшін біз инвестиция
функциясы мен Кейнс кресі графигін
қолдана аламыз. Пайыз ммөлшерлемесі
өзгермелі деп алайық, r1 r2 дейін пайыз
мөлшерлемесінің өсуі жоспарланған
инвестицияларды I(r1) I(r2) дейін азайтады.
Кейнс кресі бейнеленген. I(r1) I(r2) дейін
жоспарланған инвестицияның азаюы
табысты Y1 Y2 дейін қысқартады, жоспарланған
шығындар арқылы. IS қисығы бейнеленген.
Ол пайыз мөлшерлемесі мен табыс арасындағы
қарым қатынасты анықтайды: пайыз
мөлшерлемесі өскен сайын табыс деңгейі
төмендей береді. Жалпы өзгерістердің
алгоритмі: r1 r2 I1 I2 E1 E2
Y1 Y2
Инфляциялық, рейессиондық үзілістер.
Рецессиялық үзіліс – тепе теңдік ЖҰӨді толық жұмысбастылық инфляциялық емес деңгейіне дейін көтеру үшін жиынтық сұраныстың (жиынтық шығындардың) өсуіне қажетті көлем. Егер іс жүзінде өнім шығару тепе теңдік көлемі Yo әлеуетті Y* көлемінен төмен болса, бұл онда жиынтық сұраныс тиімсіз екенін білдіреді, яғни жиынтық шығындар AD=AS тепе теңдікте болғанымен ресурстрадың толық жұмсалуын қамтамасыз етуге жеткііліксіздігі экономикаға күйзелісті әсерін тигізеді. Рецессиялық үзілісті жеңіп шығу үшін және ресурстардың толық жұмсалуын қамтамасыз ету үшін, жиынтық сұранысты ынталандыру және тепе теңдік А нүкттесінен В нүктесіне «ығыстыру» қажет. Сонымен қатар, тепе теңдік жиынтық табыс өсімі У құрайды.
Инфляциялық үзіліс – ЖҰӨді толық жұмысбастылықтың инфляциялық емес деңгейіне төмендету ұшін қажетті жиынтық сұраныс кему көлемі. Егер іс жүзінде шығарылымның тепе теңдік деңгейі Yo әлеуетті Y*тан үлкен болса, онда бұл жиынтық шығындар артық екенін білдіреді. Жиынтық сұраныс артықшылығы экономикада инфляциялық үрдіс тудырады: баға деңгейі өседі, өйткені фирмалар өндірісті өсіп жатқан жиынтық сұранысқа баламалы түрде кеңейте алмайды, өйткені барлық ресурстар жұмсалып отыр. Инфляциялық үзілісті жеңу жиынтық сұраныстың ұсталып тұруын және тепе теңдіктің А нүктесінен В нүктесіне «ауысуын» болжайды. Сонымен қатар жиынтық табыс У қысқаруын құрайды.
20. Бюджет-салық саясатының тепе-теңдікті табыс деңгейіне әсерінің салдарын анықтау (кейнс кресі)
IS қисығының әрбір нүктесі берілген пайыздық мөлшерлеме кезінде табыстың деңгейін көрсетеді. Кейнс кресі моделінен байқағанымыздай табыс деңгейі бюджет-салық саясатымен де тығыз байланысты.
Фискалды саясат – инфляция жоқтығы және экономиканың толық жұмысбастылығы жағдайында бюджеттің шығыстары мен кірістерін макроэкономикалық тепе теңдікке жету мақсатында мемлекеттік бюджетті бақылау және реттеуді меңзейтін мемлекеттік экономикалық саясат түрі.
Дискреционды бюджет салық саясаты – инфляция жлқтығы және экономиканың толық жұмысбастылығы жағдайында макроэкономикалық тепе теңдікке қол жеткізу мақсатында үкімет шешімімен шығыстар мен кірістерді өзгерту саясаты.
Дискреционды бюджет салық саясатының негізгі құралдары:
1)тауарлар мен қызметтерді мемлекеттік сатып алулар (G) көлемдерініңм өзгерісі;
2)салық салулар (T) сомаларының өзгерісі.
G мен T тұрақты деп алсақ, бюджет салық саясатының өзгеруі IS қисығын жылжытады.
3
.7
суретте
өзгерісі IS қисығының қалай өзгеретінін
көру үшін Кейнс кресі бейнеленген, бұл
жағдайда r пайыз тұрақты
деп алынған. Кейнс кресі бюджет саясатының
өзгеруі жоспарланған шығындарды
өзгертетінін көрсетеді. Ол табыс деңгейін
дейін өсіреді. Сол себептен G IS
қисығын оңға жылжытады.
С алықтардың азаюы, мемлекеттік шығындардың өсуі табысты өсіреді, ол IS қисығын оңға жылжытады. Салықтардың өсуі, мемлекеттік шығындардың азаюы табысты азайтып, IS қисығын солға қарай жылжытады.
T немесе G E Y IS
T немесе G E Y IS
Тауралар мен қызметтерге сұранысты өсіретін бюджет салық саясатының өзгерісі IS қисығын оңға жылжытады. Ал сұранысты кемітетін бюджет салық саясатының өзгересі IS қисығын солға жылжытады.