Еңбек нарығының сипаттамасы, жұмыссыздықтың түрлері және себептері. Жұмыссыздықтың табиғи деңгейі.
Белгілі бір елдегі экономика жағдайы осы елдегі ресурстардың қаншалықты тиімді қолданылып жүргеніне байланысты. Экономиканың негізгі ресурстары болып жұмыс күші болып табылғандықтан, жұмысбастылықты оңтайлы ұстап тұру экономикалық саясаттың маңызды мақсаты. Жұмыссыздық деңгейі жұмыс істегісі келетіндердің жалпы санындағы жұмысы жоқ адамдардың үлесін анықтайтын көрсеткіш. Жұмыссыздық термині негізгі өндіріс факторы жұмыс күшінің толық қолданылмауы немесе тиімсіз қолданылуын білдіреді. Жалпы халықты үш топқа бөліп көрсетуге болады: жұмыс істеп жүргендер, жұмыссыздар, жұмыс күшіне енбейтіндер. Осы жұмыссыздардың өзін былай жіктей аламыз: заң жүзінде жұмысы жоқтар, жұмыс істей алатындар, жұмыс істей алатын, бірақ жұмыс іздеп жүргендер( еңбек биржасында тіркелген болса)
Жұмыссыздықтың түрлері: фрикциондық, циклдық, құрылымдық.
Жұмыссыздықтың есептеу формуласы:
Фрикциондық – бұл адамдардың жұмыс орнын ауыстыруымен немесе жаңа жұмыс орнын іздеумен байланысты болатын жұмыссыздық.
Құрылымдық бұл еңбекке деген сұраныс құрылымының еңбек ұсынысына сай келмеуінен пайда болатын жұмыссыздық түрі.
Циклдік дағдарысқа байланысты пайда болатын жұмыссыздық.
Жұмысқа тартылғандар (Е) мен жұмыссыздар (U) қосындысы елдің жұмыс күшін көрсетеді (L): L=E+U
Жұмыссыздық деңгейі жұмыссыздар мөлшерінің жұмысшы күшін көрсетуші адамдар қатынасымен есептелінеді, ол пайыздық түрде сипатталады: u= (U\L)*100%
Бірге
алынған фрикциондық және құрылымдық
жұмыссыздық жұмыссыздықтың табиғи
деңгейі немесе жұмыссыздықтың тепе
теңдік деңгейі деп аталады, u*=
F* фрикциондық және құрылымдық жұмыссыздар саны R экономикалық белсенді халық.
u* ға әсер ететін факторлар: демографиялық, еңбекақының төменгі деңгейі, кәсіподақ әрекеттері.
Ашық экономикадағы ұлттық табысты есептеу. Төлем балансы.
Ашық экономика дегеніміз – елдердің өздері шығаратын тауарлары мен көрсететін қызметтерінің айтарлықтай үлесін экспорттауы және импорттауы, әлемдік қаржы нарығында несие беруі және алуы. Ашық экономикада шығарылатын өнімнің басым бөлігі шетелге экспортталады. Ашық экономика қызметіне талдау жасау, шетелдік сектормен өзара байланыс, негізгі микроэкономикалық айнымалылар арасындағы өзара байланысты күрделендіреді, ұлттық экономика жағдаятын анықтаушы қосымша факторлар есепшотын талап етеді. ашық экономикадағы ұлттық табысты балай есептейміз:
Ύ = C + I + G + NX (1) Мұндағы: C+ I + G – отандық тауарлар мен қызмет көрсетулерге жұмсалған ішкі шығындар шамасын көрсетеді; NX – экспорт пен импорт айырмасы, яғни таза экспорт. У – ЖҰӨ. Егер Y C+I+G →артық өнім бар, тауар экспорттай аламыз. (Ex>Im) +Nx, Y< C+I+G → тауар тапшылығы байқалады. Жетіспеген тауарды импорттаймыз. (Ex<Im) –Nx
Төлем балансы бір жыл ішінде шетелдермен жасалған экономикалық мәмілелердің тіркелуі. Онда әрбір операция екі рет тіркеледі, бірінші рет қаражат түскенде, екінші рет көздері көрсетілгенде. Төлем балансының құрамы: ағымдағы операциялар шоты (Nx), капитал қозғалыс шоты (I-S), ресми резервтердің өзгеруі. Nx және (S-I) қосындысы ресми резервтердің өзгеруіне тең. Y = C+I+G+Nx; Y-C-G=I+Nx; S=I+Nx → (I-S)+Nx=0
r S
I(r)
I,S