75. Қазақстан Республикасында экономикалық қауіпзіздікті қамтамасыз ету (эссе).

Жалпы мағынада, экономикалық қауіпсіздік дегеніміз- оның тұрақты дамуын, қауіпсіздігін, қоғамдық және мемлекеттік дамуы үшін әлеуметтік – экономикалық жағдайының адекватты деңгейін қамтамасыз ететін экономикалық жүйенің күйі.

Экономикалық қауіпсіздік терминдерінде жиі қауіп – қатер факторлары қолданылаы.. Қазақстанның экономикалық қауіпсіздік дамуының аса мүмкін қауіп қатерлеріне жататын Қазақстанның экономкикалық даму әркелкілігінің жоғарлау қауіптері. Қауіп – қатерлеріне жататын Қазақстан аймақтарының әлеуметтік – экономикалық даму әркелкілігінің жоғарлау қауіптері. Қауіп қатерлердіің маңызды факторлары:

-аймақтар дамуының әлеуметтік – экономикалық деңгейінде объективті бар айырмашылықтар, өнеркәсіп өндірісіндегі құрылымдық өзгерістер фонында экономикалық қатынастарда депрессиялық, дағдарысты, артта қалған аудандардың болуы:

- Қазақстанның жеке қалаларының кәсіпорындары арасында өндірістік- техникалық байланыстардың бұзылуы;

- ҚР жеке аймақтарының арасында жан басына шаққандағы ұлттық табысты өндіру деңгейінде алшақтықтың үлкейюі;

- Ал егер қазіргі кезде Қазақстан экономикасының өсуіне байланысты жағдай кішкене өзгерген болса, аудандар дамуындағы диспропорция сақталуда.

Экономикалық қауіпсіздік қауіп – қатерінің басқа факторы – ол экономиканың, ұлттық экономиканың теңгерімсіздігін шақыртатын екі әлсіз байланысқан секторға жіктелуі, экспорттық және ішке бағытталған салалардың поляризациясы. Осы қатынаста ең жақсы жағдайда отын – энергетикалық сектордың кәсіпорындары болып қалды, оларда кепілді өткізу нарықтары болды және шетел капиталмен жекешелендірудің объектілері болды.

Экономикалық қауіпсіздік қауіп – қатерінің негізгі факторы – халық өмірінің төмен деңгейі, табыстары саралаудың жоғарлылығы.

Елдің әлеуметтік тұрақтылығы мен тіршілігіне, оның экономикалық қауіпсіздігіне ең үлкен қауіп төндіретін:

-халықтың әр түрлі топтарының арасындағы табыс пен тұтынудыжоғары саралау;

- жұмыссыздықтың жоғары деңгейі;

- азық – түліктің құнды түрлерін орташа нормамен тұтынудыңқысқаруы үшін тамақтанудың балансталмаған құрылымы;

- инфляция деңгейінің жоғарлауы, оған халықтың сатып алу қабілетіне байланысты, жәнекедейлік аймағының ұлғаюы.

Экономикалық қауіпсіздік (ЭҚ) ұлттық экономиканың қоғамдық қажеттіліктерді отандық және халықаралық деңгейде тиімді қанағаттандыруды қамтамасыз етуге қабілеттілігін көрсетеді. Басқаша айтқанда, экономикалық қауіпсіздік – ұлттық экономиканың тиімді, динамикалық өсуіне қолайлы әсер ететін ішкі және сыртқы жағдайлардың жиынтығы, оның қоғам, мемлекет, индивид қажеттіліктерін қанағаттандыру, сыртқы және ішкі нарықтағы әр түрлі қауіп-қатер мен шығындарға кепіл беретін бәсекеге қабілеттілікті қамтамасыз ету мүмкіншілігі.

Экономикалық жүйе тұрақты болған сайын, экономика өмірге икемдірек болады, яғни оның қауіпсіздігін бағалау жоғарлайды.

. Экономикалық қауіпсіздіктің шектік мәндері маңызды – бұл шекті шамалар, бұларды сақтамау экономиканың және мемлкеттің әлеуметтік саласының жөнді дамуына кедергі, экономикалық қауіпсіздік аймағында жағымсыз, күйрететін тенденцияның қалыптасуына алып келеді.

• Бірақ осы шектік мәндер қандай болу керке деген сұраққа бірмағыналы жауап жоқ. Әлемдік тәжірибекөрсеткендей, шектік мәндерді нағыз сақтамауда да, кейбір елдердің экономикасы бірқалыпты дамып жатыр және қарқыны, осы шектік мәндерді қатаң сақтайтын мемлекеттерге қарағанда, асқан. Барлық осы критериялар мен көрсеткіштер бір-бірімен үйлесу керек. ҚР экономикалық қауіпсіздік міндеттері мемлекеттік органдардың, меншік формаларына тәуелсіз ұйымдардың, лауазымды тұлғалардың және азаматтардың шешімдері мен әрекеттері арқылы құрылады және іске асады.

Қазақстан Республикасының экономикалық қауіпсіздік стратегиясы – республиканың экономикалық қауіпсіздігіне бағытталған мемлекеттік саясаттың құрама бөлігі және басты мақсаты – экономикалық егемендік пен мемлекеттің тәуелсіздігін қамтамасыз ету.

76.Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік қорғау жүйесіне талдау жасау және негізгі проблемалар.ҚР халықтың әлеуметтік осал жіктерінің құқықтарын қамтамасыз етудің сол немесе өзге аспектілерімен айналысатын мемлекеттік органдардың жүйесін ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі, ҚР Денсаулық сақтау министрлігі, ҚР Білім және ғылым министрлігі мен жергілікті атқарушы органдар құрайды. ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің пікірі бойынша "ҚР мүгедектердің әлеуметтік қорғалуы туралы" ҚазССР Заңы нұсқамаларының жеткіліксіз дәрежеде орындалуының негізгі себебі мүгедектер құқықтарының іске асырылуы үшін жағдайлардың жасалуына бақылау жасауды жүзеге асыратын бірыңғай жауапты органның жоқтығы болып таылады.ҚР үкіметінің 2001 жылғы 20 шілдедегі қаулысымен бекітілген ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі туралы ережеге сай министрлікке әлеуметтік қорғау жүйесін жетілдіру жөнінде ұсыныстар әзірлеу және шаралар қабылдау, әлеуметтік қорғау туралы заңнаманың сақталуына мемлекеттік бақылау жасауды қамтамасыз ету, мүгедектер мен олардың отбасы мүшелерін қолдау жөнінде шаралар әзірлеу және іске асыру, мүгедектігі бойынша мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылар төлемдерін тағайындау, медициналық-әлеуметтік комиссиялардың қызметін үйлестіру, тікелей және жергілікті атқарушы органдар арқылы медициналық-әлеуметтік сараптамаға және мүгедектерді оңалтуға әдістемелік басшылық жасау, еліміз бойынша мүгедектіктің жай-күйіне ақпараттық-статистикалық талдау жасау жүктелген.ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің қызметімен мүгедектерді медициналық қамтамасыз ету және оңалту мәселелері қамтылады. Дегенмен, денсаулық сақтау саласында барлық мүгедектер медициналық қызмет көрсетумен қамтылмаған. Ауылдық жерлердегі мүгедектер өздерінің денсаулық сақтау құқығын барлық уақытта толық іске асыра алмайды. ҚР Білім және ғылым министрлігі бойынша Мүгедек балалар мен кемтар балаларды оқыту, тәрбиелеу және түзеу, оларды оқыту мәселелері ҚР Білім және ғылым министрлігінің қарауында орналасқан.Еліміздің экономикалық дамуының өте жоғары деңгейі, оған сәйкес келетін мемлекеттік-құқықтық және демократиялық қайта құрулар әлеуметтік саланы жақсартудың және қазіргі заманға сай етудің қажеттігін тудыруда.ƏЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ ЖҮЙЕСІН ДАМЫТУ

Əлеуметтік қолдау мəселелерінде мына проблемаларды шешу жөніндегі жұмысты жалғастыруға тура келеді :

- тұрмысы төмен халыққа атаулы əлеуметтік көмек пен əлеуметтік қолдау көрсетудің стандарттарының жетілмегені;

- жеткіліксіз көлем жəне арнайы əлеуметтік қызмет түрлерін көрсетудің жеткіліксіз көлемі мен сапасыеның төмендігі.

Əлеуметтік жəрдемақылар көлемінің ұдайы ұлғайып отыруына, оның ішінде Қазақстан Республикасына сіңірген айрықша еңбегі үшін арнайы мемлекеттік жəрдемақы мөлшерін тұрақты арттыруға қол жеткізуге Арнайы мемлекеттік жəрдемақылар (бұдан əрі – АМЖ) бұған дейін берілген жеңілдіктердің орнына төленеді, оны азаматтардың 17 санаты алатын болады, олардың ішінде мүгедектер, соғысқа қатысқандар мен оларға теңестірілгендер, қаза тапқан əскери қызметшілердің отбасы, мүгедектер жəне т.б.

Əрбір облыста халықаралық стандарттарға сай келетін, аймақтық Мүгедектер мен мүгедек балаларды сауықтыру орталығын құруға қол жеткізуге Қазіргі уақытта мүгедектер үшін 10 оңалту орталығы (Алматы, Атырау, Жамбыл, Қостанай, Павлодар, Солтүстік Қазақстан жəне Оңтүстік Қазақстан облыстарында ) жұмыс істейді.

Ұлы Отан соғысы ардагерлері мен тылда еңбек еткендерді, жергілікті соғыстар мен жанжалдарға, Чернобыль атом электр станциясындағы апаттың зардаптарын жоюға қатысушыларды, қарулы күштер мен құқық қорғау органдарының ардагерлерін əлеуметтік қолдау жүйесін дамытуға 2009 жылдан бастап мемлекеттік əлеуметтік жəрдемақылар мен арнайы мемлекеттік жəрдемақылардың мөлшерін орта есеппен жыл сайын 9 % өсіру көзделген.