41.Бәсеке: мәні, артықшылықтары мен кемшіліктері. Бәсекелік күрестің түрлері.

Бәсеке - (Состязание; contention) — ортақ ресурсты пайдаланудағы жүйелердің немесе программалардың өзара таласушылығы; қандай жұмыс бекетінің арнаға қатынас құра алатынын анықтауға мүмкіндік беретін үстаным. Жұмыс бекетінің өрқайсысы (өзіне қажетіне қарай) есептеу желісіне қатынас құруға тырысады. Егер арна бос болмаса, онда ол қайта әрекет жасар алдында біраз күтуге тиісті 2. Монополиялық бағалар жағдайындағы нарықтық тепе-теңдік механизмі. Нарықтық тепе-теңдіктің механизмінің монополдық баға жағдайында қалыптасуына мынадай алғышарттар ықпал етеді: • әр түрлі себептерге байланысты, тауарлар нарығында фирма-монополист түрінде жалғыз өндіруші, немесе бір-бірімен өзара келісім шарт жасау арқылы бірнеше фирма-монополистердің бірлестігі пайда болып және солардың біртұтас фирма болып әрекет етуінің нәтижесінде монополия пайда болады; нарықта осы тауардың көп тұтынушылары болады, ал олардың әр біреуі жекеленіп нарықтық бағалардың қалыптасуына елеулі әсер ете алмайды; өндіріс жағдайына байланысты фирма — монополистің үлес шығындары елеулі көлемде төмен болады, ал өндірісінің көлемі жоғары болады. Осының арқасында фирма бәсекелестерін нарықтан ығыстырып шығарады және осы нарықты өзіне толық қаратады; • жекелеген тұтынушылардың нарықтық бағаға әсер етуге мүмкіндігі болмайды. Сондықтан олар монополистер ұсынған бағаға жүгінуге мәжбүр болады. Өз жағынан монополист барынша жоғары пайдамен толық өтетін өнімдер көлемін және оның бағасын таңдап белгілейді. Осылардан мынадай методологиялық, қорытынды жасауға болады: монополдық нарыққа талдау жүргізгенде тек нарықтағы фирма-монополистің нақты іс- әрекетімен айналысу керек Монополдық ситуацияға мемлекеттік органдар жағынан антимонополдық әдістермен әсер ету жүріп отырады. Әкімшілдік-құқықтық әсер ету түрлері — шаралардың бірінші тобы белгілі бір шаруашылық саласында монополияның болуына жол бермеу;: бар монополиялық бірлестіктерді тарату; монополияларды бірнеше жеке дербес шаруашылықтарға бөлу.

. Кәміл бәсекеге көпшілік фирмалар бір текті өнім өндіріп жататын нарықтық құрылым тән. Салаға ену жжәне шығу шектелмеген. Әр фирма саланың жалпы өнім көлемінің азғантай бөлігін шығарады. Мұндай жағдайда бірде бір фирма өнім бағасына әсер ететіндей нарықтың бөлігіне ие емес. Бәсеке түрлері: Ішкі салалық–бір салалық кәсіпорындар арасындағы ең үлкен табыс үшін күрес салааралық–түрлі салалық кәсіпорындар арасындағы капитал салудың ең пайдалы жағдайы үшін күрес Бағалық бәсеке–тауарлар мен қызметтерді бәсекелестің бағасына қарағанда төмен бағамен сатуға негізделген. Бағалық емес бәсеке–техникалық артықшылықтардың арасында жететін тауарлардың жоғарғы сапасымен және икемділігіменсатуға негізделген. Бәсекелестік әдістемелері: –баға бәсекесі–өндіріс шығындарын азайтып, ассортиментті мен сапасын өзгертпей тауар бағасын төмедету негізінде қосымша табыс алу үшін күрес –күрестің нарықтан тыс нысандарын пайдалану–қаржылық қулық-сұмдықтар, құнды қағаздармен алып –сатарлық жасау, өнекәсіптік тыңшылық, мемлекеттік органдар арқылы қысым жасау, бәсекелестің көзін жою; –бағадан тыс бәсеке–тауар қасиетінің өзгеруі және оған сапалы жаңа ерекшеліктерін берілу субститут–тауарлардың құрылуы, сатудан кейінгі техникалық қызмет,жарнама.Бәсекеле нысандары: 1.кәміл бәсеке–еркін бәсеке нарығы,нарықтың классикалық үлгісі; 2.жетілдірілмеген бәсеке–нарықтың қазіргі үлгілері; 3.монополия–тауардың бағасына ыұпал ететін, өндірістің көп бөлігін бақылайтын бір ғана сатушының билігі; 4.олигополия–бірнеше ірі фирмалар билейтін нарық; 5.монополистік бәсеке–біртекті емес, бірақ ұқсас тауар ұсынатын сатушылар саны көп нарық; 6.жасанды; 7.кездейсоқ; 8.табиғи. Бәсеке–нарықтық қатынастардың негізгі категориясы, әр түрлі формада болады, әр түрлі жолдармен іске асырылады.