3.Капиталдың мәні, капитал туралы әртүрлі көзқарастарға талдау жасау.

Капитал дегеніміз

• Өндіріс факторы;

• Қызметтер мен тауарлар өндірісінде қолданылатын өндіріс құралдары және ақша қорлары;

• Латын сөзінен аударғанда “бас” деген мағына береді, яғни байлық көзін анықтайды;

Капитал теориясының даму кезеңдері:

• Физиократтар мектебінің пікірі бойынша капитал ауыл шаруашылығында қолданылатын өндіріс құралдары;

• Смит теориясы бойынша капитал жеке адамдардың иелігіндегі қорларды тұтыну сипаттамасы және капиталдың басты қасиеті өз иесіне табыс әкелу;

• Маркстік теория бойынша капитал жұмысшылардың жалдамалы еңбегіне негізделген және қоғамның таптық сипатын көрсететін өз-өзінен өсетін құн. Бұл теорияға сәйкес капитал әлеуметтік экономикалық категория және ол үнемі қозғалыста болады.;

• Маршал теориясы бойынша капитал екі жақты қарастырылады:

1. Микроэкономикалық деңгейде капитал табыс табу үшін қолданылады. Жеке тұлғалар байлығының бөлігі.

2. Макроэкономикалық деңгейде капитал материалдық игіліктерді өндіру үшін еңбек және жермен бірге пайдаланылатын өндіріс құралдарының жиынтығы.

• Кеинс теориясы бойынша капитал дегеніміз тиімді пайдалану арқылы көп мөлшерде табыс әкелу қабілеті бар байлық.

Капитал айналымы дегеніміз қозғалыс процесінде әр түрлі қызмет атқарып, бастапқы формасына жоғарылыған көлемде қайтарылатын капитал.

Капиталдың ауыспалы айналымы үш сатыдан тұрады:

1. Ақшаны тауырға айналдыру және өндіріс құрал-жабдықтары мен жұмыс күшін сатып алу.

2. Сатып алған тауарды өндіріс процесінде пайдалану.

3. Өндірілген таурады ақшаға айналдыру.

4.Шағын және орта фирмалардың экономикадағы рөлі, олардың тиімділігі.

Нарықтық экономиканың негізгі экономикалық буыны болып кәсіпорын (фирма) табылады. Кәсіпорын (фирма) дегеніміз - бұл пайда табу мақсатымен өндіріс факторларын қолданып шаруашылықта еркіндік алған экономикалық субъект. Фирма көлеміне байланысты: шағын, орта және ірі бизнес болып бөлінеді. Шағын кәсіпорындар – есеп беру жылы жұмыскерлердің (қосымша істеушілерсіз) тізімдік орташа саны 50 адамнан аспайтын,өз қызметтерін коммерциялық негізде жүзеге асыратын, әділет органдарында тіркелген және статистикалық тіркеуге енгізілген заңды тұлғалар.

Шағын және орта кәсіпкерліктің артықшылықтары:

1.Кез-келген жағдайларда өзгерістерге жеңіл бейімделеді.

2.Тұтыну сұраныстың өзгеруіне тең жауап береді

3.Капитал салымына деген қажеттілігі төмен болады

4.Бәсеке дамуының негізін құрайды.

5.Техникамен қайта жабдықтану жылдам түрде жүзеге асады

Кіші және орта кәсіпкерлік Республиканың әлеуметтік-экономикалық жән саяси дамуының маңызды факторы болып саналады. Кіші және орта бизнестің субъектілерінің дамуы көптеген мәселелерді шешуге ықпалын тигізеді. Атап өтетін болсақ, кедейшілікпен күрес, жаңа жұмыс орындарының пайда болуы, экономиканың көтерілуі, инновациялық технологияларды ынталандыру және тағы басқа. ҚР-ның сауда және индустрия министрлігінің мәліметі бойынша кіші және орта бизнеспен өндірілген өнім 3% -ды құрайды. Ал кіші және орта бизнестің техникамен қамтамасыз етілу деңгейі өте төмен.Сондықтан да кіші және орта бизнестің инновациялық техникалық саладағы жаңалықтарды енгізіп жұмыс істеуі өте маңызды. Шағын инновациялық бизнес ерекше орын алып мемлекеттің экономикалық дамуына көп әсерін тигізеді. Олар бірқатар артықшылықтарға ие: 1) Шағын инновациялық кәсіпкерлік бір салада тоқтап қалмай экономиканың барлық салаларын қамтиды. 2) Ірі өнеркәсіптер қызметі шектелген және ойлаған қызметі жүзеге асқанымен табысының аз болып тәуекел болғандықтан айналыспайтын салаларда өз мүмкіндіктерін қолдану. 3) Ірі фирмалар ғылыми зерттеулермен тәжірибелерді жүргізілуге мүмкіншілігі әлде қайда көп болса да күрделі басқару пирамидалары себебінен инновациялық процесс баяу атқарылады. Сондықтан да ірі фирмалар сыртқы орта әсеріне икемсіз болып келеді. Ал шағын инновациялық фирмалар сыртқы өзгерістерге тез икемделіп, жауап қайтарып процесс бағытын жылдам өзгертуге қабілетті. 4) Шағын фирмалар ірі компанияларға қарағанда ғылыми техникалық зерттеулер нәтижелерін инновацияларды өндіріс пен өнеркәсіпте жылдам енгізеді.