25.Экономикалық жүйе: түсінігі мен типтері, бір түріне талдау жасау.

Экономикалық жүйе өзара байл шаруаш қатын мен белгілі бір тәртіпке келтірілген экономика элем\ің жиынт тұрады ж/е эк ұйымдастырудың нысаны б.т. Басты міндеті – шектеулі өндірістік ресурстарды тиімді пайдалану жолдары мен әдістерін табу. Эк жүйе өміршеңдігінің басты себ – ресурстарың салыстырмалы түрде шектеулі болуы. Яғни, барлық қоғамға тән бұл мәселе тиімді шаруаш жүргізудің әдіс-тәсіліне негізделген эк жүйе арқ өз шешімін табады. Эк жүйенің тиімділігі қойылған мақсаттарға жету деңгейімен анықталады. Эк жүйенің мақсаты – халықтың әл-ауқатын арттыру, оларды материалдық, рухани, әлеуметтік, ұлттық ж/е басқа да құндылықтармен қамтамасыз етудің тиімді жолдарын енгізу. Сондықтан эк-ның тиімділігін арттыру үшін эк жүйе бір тұрпаттан екінші тұрпатқа өзгереді. Эк жүйенің қасиеттері: оның біртұтастылығы, жүйелілігі, тұрақтылығы, орнықтылығы, өзгергіштігі, қозғалғыштығы, қарама-қайшылығы. Басты қайшылықтар: өндіру мен тұтыну, материалдық ж/е рухани қажеттіліктердің өсуі мен оларды қанағаттандыру мүмкіншіліктері, жинақтау мен тұтыну, т.б. Қоғамның эк дамуын тежеуші басты қайшылық – рыноктық ж/е мемлекеттік өндірістің сипаты ж/е өндіріс нәтижелерін иемдену. Эк/қ жүйе мынадай белгілеріне байланысты жіктеледі: 1) меншік нысаны мен эк әрекетті басқару, бағдарлау тәсіліне б-ты: дәстүрлі, орталықтан басқарылатын жоспарлы, рыноктық, аралас эк жүйелер. 2) өркениет типтерінің даму нәтижелері ретінде: дәстүрлі – қоғамдағы эк/қ қатынастар, әдет-ғұрыптарға негізделеді, либералды – қоғамның дамуы үшін тиімділікке жетуге ұмтылыс басым ж/е жеке тұлғаның бастамашылығына ешқандай кедергілер жоқ., аралс – бірінші ж/е екінші типтердің элементтерінен құралады. 3) сыртқы эк байл\ың сипатына байл\ты: жабық, ашық эк жүйелер.Меншік қатынастарының формалары бойынша:1.Дәстүрлі жүйе – ұрпақтан ұрпаққа жалғасып отырған дәстүр мен салт бойынша қатынастар қалыптасады.2. Әкімшілік - әміршілік эконом орт жоспарлау арқылы барлық ресурстар мен өндіріс факторлары мемлекеттің қолында болып, мемл меншіктің үстемділігі жүргізіледі.3. Нар экономика - меншікке, бәсекеге негізделеді.4. Аралас экономика – мемлекет пен нарық механизмдерінің араласуы арқылы экономиканы реттеу жүзеге асады.Әкімшілік - әміршілік экон жүйенің сипаттамасы:Әкімшілдік-әміршілдік жүйеге бұрынғы советтер одағы шығыс Европа елдері мен бірқатар мемл жатады. Бұл жүйенің ерекшелігі барлық эк ресур және өндірілген өнімдерге қоғамдық, шын мәнінде мемлекеттік меншіктін болуы.Экономиканың жоғарыдан басқарылуы, яғни эк монополиялануы мен әкімшілік түрде ұйымдастырылуы, халық шаруашылығының орталықтан жоспарлануы. Ерекшелік нақты төмендегідей бөлуге болады. 1.Өндіріс құралдарына мемлекет меншік.2.Экономикада орталықтанған жоспарлау.3.Өндірушілердің монополист ретінде көрінуі.

4.Орталықтал ресурс қоры. 5.Өндіріс нәтиж әрбір өндіріске қатысушының жеке ынталығының болмауы.

26. Нарықтық инфрақұрылым: мақсаты және негізгі түрлері.

Нарықтық инфрақұрылым дегеніміз нарық қатынастарының тиімді қызмет жасауын қамтамасыз ететін коммерциялық және мемлекеттік мекемелердің жиынтығы.

Нарықтық инфрақұрылымның мақсаты – нарықтың дамуын реттеу және қызмет көрсету.

Нарықтық инфрақұрылымның негізгі түрлері:

• Тауар нарығы: делдал фирмалар, жәрменкелер, аукциондар, тауар биржасы.

• Қаржы нарығы: банктер, сақтандыру компаниялар, валюта нарығы, қор биржалары.

• Еңбек нарығы: еңбекпен қамту қызметі, кәсіби мамандар дайындау, жұмыс күшінің миграциясын реттеу, еңбек биржасы.