1.Логистиканың даму тарихы. Логистиканың пайда болу ж/е даму тарихы көне заманнан басталады. Гамбург университетінің профессоры Г.Павеллектің айтуынша, тіпті Рим империясының кезеңінде ''логистер'' н/е ''логистиктер'' деген мәртебесі бар қызметкерлер болған. Олар азық-түлік өнімдерін бөлумен айналысқан. Біздің дәуірдің І мыңжылдығында бірқатар елдердің әскери лексиконында логистиканы қарулы күштерді материалды ресурстармен қамтамасыз ету ж/е олардың қорларын сақтау бойынша қызметпен байланыстырған. Мыс, византийлік патша VІ Леон (б.з. 865-912 ж.ж.) кезінде логистиканың міндеттеріне әскерді қаруландыру, оларды әскери мүлікпен қамтамасыз ету, олардың қажеттіліктерін уақтылы қарайластыру жатады деп есептелген.Үлкен ағылшын-орыс сөздігінде «логистикаға» 3 түрлі түсінік беріп өткен:1.жабдықтау;2.тыл жұмысын ұйымдастыру;3.материалдық техникамен қам/з ету. Философиялық энциклопедияда логистиканың мынадай түсініктемесін табуға болады: “Логистика гректің “logіstіke” сөзінен алынған –, геометриялық есептеу немесе өлшеу өнері. Логистиканың 2 даму бағыты бар:1.Әскери бағыттағы логистика. XІX ғасырдың басындағы француз әскери маманы Джомини логистикаға келесідей анықтама берген: “логистика - әскерлер жұмысын ұйымдастырудың тәжірибелік өнері”. Ол логистикаға тек тасымалдау ғана емес, сондай-ақ жоспарлау, басқару ж/е жабдықтау мәселелері, әскерлерді орналастыру жерлерін анықтау, сонымен қатар көпір, жол ж/е т.б. салу мәселелері жатады деп пайымдаған. Логистика әскери ғылым ретінде тек XІX ғасырдың ортасында ғана қалыптасты. 2.Экономикалық бағыттағы логистика. Американ ғалым зерттеушілері – Пол Конверс, Питер Дракер, Джон Сток.Логистика – корпоративті мақсатқа жету үшін кәсіпорынның материалдық, ақпараттық және қаржылық ағымдарын тиімді басқару процессі.Логистика түсініктеріндегі белгілі бір айырмашылықтарға қарамастан, олардың екеуіде жалпы ж/е айрықша белгілерді:үйлесімдік, рационалдылық ж/е дәл есептеуді бөліп көрсетеді.

2.Логистика эволюциясы.Логистика ғылым ретінде ж/е азаматтық саладағы бизнес құралы ретінде ең алдымен АҚШ – та 1950ж. басында қалыптаса бастады. Логистика эволюциясы дамыған капиталистік елдердегі нарықтық қатынастардың тарихымен, эволюцисымен тығыз байланысты, іскерліктегі «логистика» терминінің өзі тек 70-ші жыл-ң соңында ғана қалыптасып, әлемде жаппай қолданыла бастады.Лог-ның даму эволюциясы:1)1920ж.-1950ж. басына дейінгі кезең – “фрагментализация” кезеңі деп атайды.Бұл кезеңде логистика идеясы жалпы шығындарды төмендету мен бизнестегі материалды ағымдарды басқарудың біріккен құралы ретінде талап етілмеген.Дегенмен,қарастырылып отырған кезең болашақта логистикалық тұжырымдама енгізудің алғышарты қалыптасқандығымен маңызды.Оған мыналарды жатқызуға болады:-тауарлардың өткізуді ұйымдастыру жүйелеріндегі қорлар мен тасымалдау шығындарының өсуі; -әскери логистиканың теориясы мен практикасының дамуы.Яғни, бұл кезеңде логистиканың әдістері қолданылды,бірақ ол жеке ғылым ретінде танылмады.2)1950-ші жылдардың ортасынан бастап 1970 жылдарға дейінгі кезең - “концептуализация” кезеңі деп атайды. Бұл кезең ең алдымен, АҚШ-тағы логистиканың теориясы мен тәжірибесінің тез дамуымен сипатталды.Яғни,бұл кезеңде логистика жеке ғылым ретінде танылды.3)80-90жж. –кезеңін логистика б/ша ең белгілі ғылым мамандардың бірі, АҚШ-тың Мичиган университетінің профессоры Доналдьд Бауэрсонс «логистикалық ренессанс» кезеңі деп атады. Шынында да, осы кезең ішінде логистика теориясы мен тәжірибесі алдыңғы онжылдықта жасалғаннан асып, алға қадам басты.Н/е логистика ғылымы қарқынды дамыған кезең десе де болады.

3.Логистика түсінігінің анықтамасы. Отандық ж/е шетел э/қ әдебиеттерінде логистика түсінігінің көптеген анықтамаларын көруге болады.Логистиканы басқару объектісі – материалдық,қаржылық ж/е ақпараттық ағымдар б.т/ды. Логистиканың мақсаты:1. Уақытты тиімді пайдалану; 2. Қорларды болдырмау немесе төмендету; 3. Шығындарды азайту. Материалдық ағымдарды басқару,басқа кез келген объектілерді басқару сияқты, екі бөлімнен тұрады:1.Шешім қабылдау; 2. Қабылданған шешімді жүзеге асыру. Сонымен,ғылым ретінде логистика мынадай міндеттер атқарады:-сұранысты болжау ж/е соның негізінде қорларды жоспарлау;-өндіріс пен көліктің қажетті қуаттылығын анықтау;-материалдық ағымдардыоңтайлы басқару негізінде дайын өнімді бөлудің ғылыми қағидаларын құру;-өндіріс орнында ж/е тұтынушылардағы тиеу үрдістерін ж/е тасымалдау-қоймалау операцияларын басқарудың ғылыми негіздерін жасау;-логистикалық жүйелердің іс әрекет етуінің түрлі математикалық үлгілерінің варианттарын құру;-дайын өнімдерді бірлесіп жоспарлаудың,жабдықтаудың,өндірудің,қоймалаудың,өткізудің ж/е тасымалдаудың әдістерін жасау ж/е т.б.бірқатар мәселелер.Логистиканың 6 ережесі бар:1.жүк н/е тауар – қажетті тауарды;2.сапа – қажетті сапада;3.саны – қажетті мөлшерде;4.уақыт – қажетті уақытта;5.орын – қажетті орынға;6.шығын –минималды шығынмен жеткізу.Логстиканың функционалдық салалары:1.сатып алу логистикасы;2.өндірістік л/ка;3.өткізу л/сы;4.тасымалдау л/сы;5.ақпараттық л/ка.Енді, Америка,Франция,Германия,Ресейдің ғалымдары мен тәжірибешілері қалыптастырған логистиканың бірқатар анықтамаларын келтіріп өтуге болады.Логистика – бұл шикізатты сатып алу орнынан соңғы тұтыну орнына дейін материалды ж/е сонымен байланысты ақпараттық ағымдардың қозғалысын қамтамасыз ететін, тасымалдау ж/е қоймалау б/ша барлық қызметтерді жоспарлау, ұйымдастыру ж/е бақылау.Логистика - өнімге қажеттілік туған жерде, алдын ала бекітілген орында, бекітілген уақытта қажетті өнім көлемін алуға бағытталған түрлі қызмет түрлерінің жиынтығы туралы ғылым.Логистика– шығындар тұрғысынан тиімді ж/е үнемді материалдарды, жартылай фабрикаттарды ж/е дайын өнімдерді сақтау ж/е тасымалдау операцияларын, сондай-ақ солармен байланысты клиенттердің талаптарына сәйкес, өндіріс орнынан тұтыну орнына тауарларды жеткізу жөніндегі ақпараттарды жоспарлау, жүзеге асыру ж/е бақылау туралы ғылым.Логистика – уақыт пен кеңістіктегі өнімді жеке тарату үрдісі туралы ғылым.Логистика – жабдықтаудың,өткізу мен тасымалдаудың, өзара байланыстары мен өзара әрекеті жөніндегі ғылым.

4.Логистиканы пайдаланудың экономикалық әсері.Шикізаттың бірінші көзінен өндірістік, тасымалдау ж/е делдалдық звено тізбегі арқылы соңғы тұтынушыға жылжи отырып, материалды ағымдардың құны өсіп отырады. Ұлыбританияда жүргізілген зерттеулер көрсеткендей, соңғы тұтынушыға жеткен өнім құнының 70%-дан астамы сақтаумен, тасымалдаумен, ораумен ж/е материалды ағымдардың қозғалысын қамтамасыз ететін басқа да операциялармен байланысты шығындар құрайды. Материалды ағымдарды басқаруда логистикалық тәсілді қолданудың экономикалық әсерінің басты қосылғыштарын қарастырып өтейік. Өндіріс ж/е айналым салаларында логистиканы қолдану келесідей мүмкіндіктер береді:•материалды ағымдар қозғалысының бүкіл жолындағы қорларды төмендету;•логистикалық тізбек бойындағы тауарлар қозғалысының уақытын қысқарту;•тасымалдау шығындарын төмендету;•қол еңбегінің шығындарын ж/е жүк операцияларының сәйкес шығындарын қысқарту. Э/қ әсердің көп бөлігі материалды ағымдар қозғалысының бүкіл жолындағы қорларды қысқарту есебінен ж.а. Европалық өнеркәсіп ассоциациясының мәліметтері б/а, материалды ағымдардың іштей бақылануы материалды қорлардың 30-70%-ға қысқаруын қамтамасыз етеді. Қорларды оңтайландырудың жоғары маңыздылығы келесімен түсіндіріледі:•логистикаға кететін шығындардың жалпы құрылымында қорларды ұстауға кететін шығындар 50%-ды құрайды, оның ішіне басқару аппаратына кететін шығындар, сондай-ақ тауарлардың бұзылуынан н/е ұрлануынан болған жоғалтулар кіреді;•кәсіпорынның айналым капиталының көп бөлігі қорларға бөлінеді (кәсіпорынның барлық активтерінің 10-нан 50%-ға дейін);•қорларды құруға кететін өндірістегі шығындар, жалпы шығындар көлемінің 25-30%-на дейін құрайды.Логистиканы пайдаланудың экономикалық әсерінің келесі құраушысы тауардың лог/қтізбек бойында қозғалу уақытының қысқаруы есебінен құралады. Бүгінгі таңда қоймалауға, өндірістік операцияларға ж/е жеткізуге кететін уақыт шығындарының үлесі орташа 2-ден 5%-ға дейін құрайды. Логистиканы қолданудың экономикалық әсері, сондай-ақ тасымалдау шығындарын төмендетуден де пайда болады. Көліктің қозғалу маршруттары оңтайландырылады, тәртіптері келісіледі, бос қозғалыстар қысқарады, көлікті пайдаланудың басқа көрсеткіштері жақсарады. Логистиканы пайдаланғандағы э/қ әсер жиынтығы аталған көрсеткіштерді жақсартудан алынатын әсердің сомасынан асады. Бұл лог/қ ұйымдастырылған жүйелердің интегративті қасиеттерінің пайда болуымен түсіндіріледі, яғни жалпы жүйеге тән, бірақ оның элементтеріне жеке-жеке тән емес қасиеттер. Логистикалық жүйелердің интегративті қасиеттері бұл жүйелердің “логистиканың алты ережесі” деп аталатын соңғы мақсатты жүзеге асыру қабілеттілігін білдіреді. Логистиканың алты ережесі:•ЖҮК– керекті тауар;•САПА-қажетті сапада;•САНЫ-қажетті көлемде;•УАҚЫТ - қажетті уақытта жеткізілуі тиіс;•ОРЫН – керекті орынға;•ШЫҒЫНДАР – минималды шығындармен.

5.Логистика мен маркетингтің өзара байланысы.Маркетинг тауарлардың тиімді сатылуын қамтамасыз ету үшін өндірісті нарық талаптарына сай икемдеуге мүмкіндік беретін басқару жүйесін білдіреді. Маркетинг логистикаға қарағанда тарихи ертерек пайда болды, себебі сол кездегі тауарларды өткізу қиындықтарына байланысты тәжірибе жүзінде қажет болған. Бүгінгі жағдайларда тек қана маркетингті пайдалану негізінде алға шығу мүмкін емес. Маркетинг бойынша анықталған сұраныс уақтылы, тез ж/е дәл жеткізілуі арқылы қанағаттандырылуы тиіс. Пайда болған сұранысқа бұл «тез жауап» тек бір қалыпқа түскен логистика жүйесінде ғана мүмкін болады. Маркетинг пайда болған сұранысты анықтайды ж/е бақылайды, сонымен қатар төмендегі сұрақтарға жауап береді:қандай тауар, қандай сапада, қандай көлемде қашан және қайда қажет? Логистика қажет болған тауар массасының тұтынушыға физикалық жылжуын қамтамасыз етеді. Лог/қ интеграция талап етілген тауардың қажетті жерге, қажетті уақытта, минималды шығындармен жеткізілуіне мүмкіндік береді. Маркетинг тауар қозғалысын ұйымдастыруға жүйелі тәсіл міндеттерін қояды. Тауар қозғалысы үрдісінің барлық қатысушыларының техникалық-технологиялық интеграциясының әдістері маркетингтің емес, логистиканың негізгі зерттеу пәні болып табылады. Маркетинг пен логистика арасындағы негізгі ерекшеліктер:

Маркетинг	Логистика
Компанияның өндірістік өткізу стратегиялары және тактикасы бойынша ұсыныстар: нені, қай көлемде, қай нарықтарға және қандай мерзімде өндіру керек. Қандай қорытындыла болуы мүмкін.	Логистиканың маұсатына жауап беретін жүйелер жобалары: қажетті тауар, керекті орында, қажетті көлемде, керекті сапада, қажетті уақытта минималды шығындармен.

6.Логистиканың концепцияларымен принциптері. Тұжырымдама(концепция)- көзқарастар жүйесі, құбылыстар мен үрдістерді ұғу, түрлі қызмет түрлерінің конструкциялық қағидасы.Қағида – кез-келген теорияның, негізгі бастапқы жағдайы. Логистиканың тұжырымдамасы – материалды ағымдарды оңтайландыру арқ. шаруашылық қызметтерді жетілдіруге тиісті көзқарастар жүйесі болып табылады. Логистика принциптері: •жүйелілік- ол бірыңғай үрдісі ретінде сатып алуларды жүргізу,ұйымдастыру,сақтау,өндіріс,өткізу ж/е тасымалдауды білдіреді. •кешендік:- нақты жағдайларда ағымдардың қозғалысын жүргізу үшін барлық қамтамасыз ету түрлерін қалыптастыру;-ресурстар мен өнімдер қозғалысының тікелей ж/е оқшауланған қатысушылардың іс-әрекеттерін үйлестіру;-фирмалардың логистикалық құрылымының алдында тұрған мәселелердің орындалуына орталықтан бақылауды жүргізу;•ғылымилық:-ағымды басқарудың барлық сатыларында, жоспарлаудан талдауға дейін, есептік бастаманы күшейту, ағымдар қозғалысының траекториясының барлық параметрлерінің толық есебін жүргізу;-білікті кадрлардың мәртебесін фирманың логистикалық құрылымының ең маңызды ресурсы деп тану•нақтылық:-техникалық, э/қ. т.б талаптарға сәйкес, ағымдар қозғалысының мақсаты ретінде нақты нәтижені дәл анықтау;-қозғалысты барлық ресурстардың ең аз шығындарымен жүргізу;-жұмыс нәтижесі алынған пайдамен есептелетін, құрылымдық органдар тарапынан логистиканы басқару.•конструктивтілік:-ағымдыдиспечеризациялау, ағым объектісінің қозғалысын ж/е өзгерісін үзіліссіз бақылап отыру ж/е оның қозғалысын тез арада дұрыстап отыру; тауарлардың тасымалдануының ж/е материалды-техникалық қамсыздануының барлық операцияларының бөлшектерін анықтау.•сенімділік:-қозғалысты басқарудың ж/е қозғалудың қазіргі техникалық құралдарын кеңінен пайдалану; ақпарат келудің жоғары жылдамдығы мен сапасы ж/е оны өңдеудің жоғарғы технологиялары.•варианттылығы: -фирманың сұраныс ауытқуларына ж/е басқа да сыртқы ортаның әсеріне икемді бейімделу мүмкіндігі;-резервтік қуаттарды мақсатты құру, ол фирманың алдын ала жасалған резервтік жоспарына сәйкес жүзеге асырылады.Логистика концепциясы: •бүкіл логистикалық тізбек бойында логистикалық шығындарды есептеу;•технологиялық үрдістерді гуманизациялау, қазіргі еңбек жағдайларын құру;• логистикалық қызметті дамыту.

7.Материалды ағым түсінігі.М.а. түсінігі логистикада негізгі түсінік б.т/ды.М.а.- шикізаттың алғашқы көзінен бастапсоңғы тұтынушыға дейін шикізаттарды,жартылай фабрикаттарды ж/е дайын өнімдерді тасымалдау,қоймалау ж/т.б.материалдық операциялар нәтижесінде п.б/ды.М.а.д/з - логистикалық опер-ды жүргізу барысында қарастырылатын жүктер,бөлшек,тауарлы материалды құндылықтар жиынтығы.Оның өлшемі бөлшек түрінде беріледі:алымында жүктің өлшем бірлігі (дана,тонна),бөлімінде уақыттық өлшем бірлігі(тәулік,ай,жыл) көрсетіледі.Логистиканың басқару объкетісі-м.а.М.а. 8 белгісі б-ша топтастырылады.1)лог.жүйеге(кәсіпорын)қатысы б-ша:-сыртқы м.а.кәсіпорын үшін сыртқы ортада жүреді;-ішкі м.а. лог.жүйенің ішінде кез келген жүкпен лог.опера-р жүргізу нәтижесінде п.б.;- кіруші м.а. лог.жүйеге сыртқы ортадан кіреді;-шығушы м.а. лог.жүйеден сыртқы ортаға шығады.2)натуралдық-заттай құрамы б-ша:-бір ассортиментті;-көп ассортиментті.3)сандық белгісі б-ша:-ірі(жаппай)-бірнеше вагондар,автомашиналар тізбегімен тасым-н м.а.;-орта-жүк көлігінің жүк көтерімділігі толық қолданылады;-шағын-жүк көлігінің жүк көтерімділігі толық қолданылмайды.4)Үлес салмағы б-ша:-ауыр салмақты (салмағы 1т-н жоғары);-жеңіл салмақты (салмағы 1 т-ға дейін).5)Жүктердің үйлесімділік дәрежесі б-ша:-үйлесетін;-үйлеспейтін.6)Жүктердің құрамы б-ша:•себілетін жүктер-ыдыссыз тасымалданады(м/ы,астық),басты қасиеті-себілетіндігі; •тиелетін жүктер(тұз,көмір,кен,құм)-минералдар тектес,ыдыссыз тасымалданады,кейбіреулері мұздалуы,нығыздалуы,бірігулері мүмкін; •ыдысты-даналық жүктер-контейнер,жәшік,қаптардағы жүктер,ыдыссыз жүктер,ұзын өлшемді ж/е шексіз жүктер болуы мүмкін; •құйылатын жүктер-цистерна,танкерлерде тасым-н жүктер.7)Ағым параметрлерінің дәрежесі б-ша: •анықталған м.а.-параметрлері толығымен белгілі м.а.; •стохастикалық м.а.-параметрлердің 1-і белгісіз м.а.8)Үзіліссіздікдбелгісіб-ша:-үзіліссіз м.а;-дискретті м.а

8.Логистикалық операциялар.Лог.опер-р-материалдақ ж/е ақпараттық ағымды қайта құруға бағытталған іс-әрекеттер жиынтығы.М.а-мен жасайтын лог.операцияларға тиеу,тас-у,түсіру,жинақтау,қайталау,орау,т.б. опер-ды жатқызуға болады.Ақпараттық ағыммен жасалатын лог.опер.- м.а-ға сәйкес ақпараттарды жинау,өңдеу,хабарлау.Ақпараттық ағымдармен жасалатын лог.опер-ға кететін шығындар лог.шығындардың маңызды бөлігін құрайды.Лог.жүйеге түсетін н/е одан шығатын м.а-мен жасалған лог.опер-рлог.жүйе ішінде жасалған опер-дан ерекшеленеді.Бұл меншік құқығының тауарға аусыуымен ж/е сақтандыру тәуекелінің бір заңды тұлғадан екінші тұлғаға ауысуымен түсіндіріледі.Осы белгі б-ша лог.опер-р бір жақты,екі жақты болып бөлінеді. Кейбір лог.опер-ртехнологиялық-өндірістік үрдістің жалғасы б.т,м/ы,өлшеу,орау.Бұл опер-р тауардың тұтынушылық қасиеттерін өзгертеді ж/е ол өндірістік,айналыс саласында жүргізілуі мүмкін,м/ы,көтерме сауда кәсіпорнының орау цехында.Лог.опер-рлог.жүйеге қатысы б-ша ішкі ж/е сыртқы болып бөлінеді.-Ішкі-лог.жүйенің ішінде орындалатын лог.опер-р;-Сыртқы-кәсіпорынды жабдықтау үрдісінде н/е дайын өнімді өткізу үрдісінде орындалатын,яғни «лог.жүйенің сыртқы әлеммен байланысу» үрдісінде орындалатын лог.опер-р.Қоршаған ортаның анықсыздығы ең алдымен сыртқы логистикалық операциялардың орындалу сипатында көрінеді.

9.Логистикалық жүйенің түсінігі.Жүйе грек тілінен аударғанда «байланыс,бөліктерден құралған біртұтас»дегенді білдіреді.Жүйе-бір-бірімен өзара б/ты,тығыз қарым-қатынаста болатын,белгілі-бір тұтастықты,бірлікті құрайтын көптеген элементтер жиынтығы.Кез келген объект жүйе болу үшін оның 4 қасиеті болуы қажет:1)тұтастық ж/е мүшелік.Элементтер тек жүйеде ғана болады,жүйеден тыс-бұл тек әлеуетті қабілеттілігі бар.2) байланыс. Жүйе элем-і арасында белгілі бір байланыс бар,олар осы жүйенің интегретивті сапасын заңды қажеттілікпен анықтайды.Жүйенің ішіндегі эл-р арасындағы байл-р,жеке элем-ң сыртқы ортамен байланысына қарағанда күшті болуы тиіс,әйтпесе,кері жағдайда жүйе қалыптаса алмайды. 3)ұйымдастыру.Жүйе элементтерінде жүйе құрушы факторлардың болуы тек оның құрылу мүмкіндігін ғана жасайды.Жүйенің п.б.үшін реттелген байл-р қалыптастыру қажет,яғни жүйенің белгілі бір құрылымы,ұйымдастырылуы.4)интегративті қасиеттер. Жүйенің интегративті қасиеттерінің болуы,яғни жалпы жүйеге тән,бірақ оның элем-не тән емес. Яғни жүйенің әрбір эл-ң өзіне тән ерекшеліктерінің болуын айтамыз.Лог.жүйеде осы 4 қасиетке қосымша 3 қасиет қосылады:1)Күрделілігі-әр түрлі сыртқы ж/е ішкі орта факторларын ескере отырып,фирманың көптеген бөлімдерін,филиалдарын,цехтарын басқару күрделілігі;2)Бейімделу-сыртқы орта өзгерістеріне б/ты лог/қ жүйе жұмысын бейімдеу;3)Синергиялық эффект-барлық элементтер қамтамасыз ететін жалпы өзгеріс.Лог.жүйе-лог.қызметтерді атқаратын,кері б-сы бар бейімделгіш жүйе.Оның мақсаты-тауарлар мен бұйымдарды керекті жерге,қажетті мөлшерде ж/е ассортиментте,шығындардың белгілі деңгейінде өндірістік ж/е жеке тұтынуға дайндығынмаксималды дәрежеде жеткізу.+Лог.жүйелер макро ж/е микролог/қ жүйе болып бөлінеді.Макрологистикалық жүйе-елдің түрлі аймақтарында н/е түрлі елдерде орналасқан,түрлі ведомстволардың өнеркәсіптік,делдалдық,сауда,тас-у ұйымдары мен кәсіпорындарды қамтитын м.а.-ды басқаратын ірі жүйе. Микролог.жүйе-макролог.жүйенің құрамдас бөлігі.Оларға түрлі өндірістік ж/е сауда кәсіпорындары,территориалдық-өндірістік кешендер жатады. Өткізу процесінде лог/қ жүйенің 3 түрін бөліп қарастырамыз:1)Тікелей бай-ы бар лог.жүйелер.Мұнда материалдық ағым өнім өндірушіден тұтынушыға ешқандай делдалдардың көмегінсіз өтеді.2)Тізбектелген лог.жүйе.Мұндай жүйелерде мат.ағым өнім өндірушіден тұтынушыға өту жолында кем дегенде 1 делдал бар.3)Икемді лог.жүйелер.Мұнда мат.ағымның өнім өндірушіден тұтынушыға қозғалысы тікелей,сондай-ақ делдалдар арқылы жүруі мүмкін.

10.Логистикалық жүйелердің түрлері. Жүйе грек тілінен аударғанда «байланыс,бөліктерден құралған біртұтас»дегенді білдіреді.Жүйе-бір-бірімен өзара б/ты,тығыз қарым-қатынаста болатын,белгілі-бір тұтастықты,бірлікті құрайтын көптеген элементтер жиынтығы. Кез келген объект жүйе болу үшін оның 4 қасиеті болуы қажет:1)тұтастық; 2)байланыс;3)ұйымдастыру;4)интегративті қасиеттер.Лог.жүйеде осы 4 қасиетке қосымша 3 қасиет қосылады:1)Күрделілігі; 2)Бейімделу; 3)Синергиялық эффект. Лог.жүйелер макро ж/е микролог/қ жүйе болып бөлінеді.Макрологистикалық жүйе-елдің түрлі аймақтарында н/е түрлі елдерде орналасқан,түрлі ведомстволардың өнеркәсіптік,делдалдық,сауда,тас-у ұйымдары мен кәсіпорындарды қамтитын м.а.-ды басқаратын ірі жүйе.Макролог.жүйе аймақ,елдердің н/е елдер тобы экон-ң белгілі бір инфрақұрылымын білдіреді.Микролог.жүйе-макролог.жүйенің құрамдас бөлігі.Оларға түрлі өндірістік ж/е сауда кәсіпорындары,территориалдық-өндірістік кешендер жатады.Микролог.жүйелер өндіріс ішіндегі лог.жүйелер тобына жатады,олардың құрамына біртұтас инфрақұрылыммен біріккен,технологиялық байланысқан өндірістер кіреді.Өткізу процесінде лог/қ жүйенің 3 түрін бөліп қарастырамыз:1)Тікелей бай-ы бар лог.жүйелер.Мұнда материалдық ағым өнім өндірушіден тұтынушыға ешқандай делдалдардың көмегінсіз өтеді.2)Тізбектелген лог.жүйе.Мұндай жүйелерде мат.ағым өнім өндірушіден тұтынушыға өту жолында кем дегенде 1 делдал бар.3)Икемді лог.жүйелер.Мұнда мат.ағымның өнім өндірушіден тұтынушыға қозғалысы тікелей,сондай-ақ делдалдар арқылы жүруі мүмкін.

11.Логистиканың функционалдық салаларына сипаты. Логистиканың 5 функционалдық салалары бар: 1)Сатып алу логистикасы(нег); 2)Өндірістік логистика (нег); 3)Тарату логистикасы (нег); 4)Тасымалдау логистикасы; 6)Ақпараттық логистика. Сатып алу логистикасы– кәсіпорынды материалды ресурстармен қамтамасыз ету үрдісіндегі материалды ағымдарды басқару.Сатып алу логистикасының мақсаты – кез келген кәсіпорынды қажетті уақытта, қажетті сапада және керекті көлемде материалды ресурстармен қамтамасыз ету болып табылады.Сатып алу логистикасының міндеттері : 1.Қандай өнім сатып алу керек; 2.Қанша көлемде сатып алу керек; 3.Кімнен (жабдықтаушыдан) сатып алу қажет; 4.Қандай шарттарда сатып алу керек. Өндірістік логистика - өндіріс процесінде материалдық ағымдарды басқару процесі.Өндірістік логистиканың мақсаты – кез келген өнімді өндіруде логистикалық әдістерді қолдана отырып күрделі өндірістік жүйелерді оптимиациялау болып табылады. Тарату логистикасы – тұтынушылардың талғамдары мен талаптарына сай, дайын өнімді тұтынушыға жылжыту процесінде жүзеге асатын тасымалдау, қоймалау, сақтау ж/е т.б. операцияларды жоспарлау, бақылау ж/е басқару ғылымы. Тарату логистикасы тарату процесінде материалды ағымдардың қозғалысын, физикалық бөлу процесін оптимизациялау болып табылады. Ақпараттық логистика – логистикалық жүйеге тиімді басқару шешімдерін қабылдау үшін қажетті мәліметтерді жинау, өңдеу. Тасымалдау логистикасы материалдық ресурстардың тасымалдануымен және орын ауыстырумен, көлік құралдарын таңдаумен, тиімді маршруттарды құру және таңдаумен айналысады. Тарату логистикасының міндеттері: -Дайын өнімді тұтынушыға дейін жеткізу үдерісін басқару. -Аймақтағы тарату орталықтарын (қойма) орналастыру.

12.Сатып алу логистикасының мәні. Сатып алу логистикасы – бұл кәсіпорынды материалды ресурстармен қамтамасыз ету үрдісіндегі материалды ағымдарды басқару. Сатып алу логистикасының мақсаты– кез келген кәсіпорынды қажетті уақытта, қажетті сапада және керекті көлемде материалды ресурстармен қамтамасыз ету болып табылады.Жалпы,кез келген өндірістік,сондай ақ сауда кәсіпорнында материалдық ағымдар өңделеді,сондықтан оның құрамында еңбек заттарын –шикізат,жартылай фабрикаттарды,халық тұтынатын бұйымдарды сатып алатын,жеткізетін ж/е уақытша сақтайтын қызметі бар,яғни ол жабдықтау қызметі.Бұл қызметтің іс әрекеті үш деңгейде қарастырылуы мүмкін,себебі жабдықтау қызметі бір уақытта:-кәсіпорын кіретін микрологистикалық жүйенің мақсаттарының жүзеге асырылуын ж/ебайланыстарын қам/з ететін элемент болады;-микрологистикалық жүйенің элементі б.т/ды,яғни кәсіпорынның мақсаттарының жүзеге асырылуын қам/з ететін осы кәсіпорынның бірден бір бөлімшесі б.т/ды;-элементтері,құрылымы ж/еөздерінің мақсаттары бар өзіндік жүйе. Сатып алу логистикасы қарастыратын мәселелері (7)1. Материалды ресурстарға қажеттілікті анықтау.(Белгілі бір тауарды өндіру үшін қандай шикізаттар, ресурстар қажет соны анықтау).2. Сатып алу рыногын зерттеу.(Сатып алу рыногын зерттеу жұмысы жабдықтаушылар рыногының іс әрекетін талдаудан басталады). 3. Жабдықтаушыларды таңдау.4. Сатып алу бюджетін дайындау.Мұнда мынадай шығындар түрлерін анықтайды:•материалды ресурстардың негізгі түрлері б/ша тапсырысты орындауға кететін шығындар;•тасымалдау,жіберу ж/е сақтандыру шығындары; •жүк өңдеу шығындары;•жеткізу шараларының орындалуын бақылауға кететін шығындар;•материалды ресурстардың қабылдануына ж/е тексерілуіне кететін шығындар;•потенциалды жабдықтаушылар жөнінде ақпарат іздеуге кеткен шығындар.5. Сатып алуды жүзеге асыру.6. Жеткізуді бақылау. 7. Сатып алу процесін өндіру, өткізу, қоймалау және тасымалдау, сондай-ақ жабдықтаушылармен жүйелі байланыстыру

13.Сатып алу логистикасының міндеттері. Кәсіпорынды еңбек заттарымен қамтамасыз ету үрдісінде жауап беретін негізгі сұрақтар дәстүрлі ж/е жабдықтау логикасымен анықталады:-не сатып алу;-қанша сатып алу;-кімнен сатып алу;-қандай шарттарда сатып алу.Дәстүрлі тізімге логистика келесі сұрақтарды қосады:-сатып алуларды өндіріс ж/е өткізумен қалай жүйелі түрде байланыстыру қажет;-кәсіпорын қызметін жабдықтаушылармен қалай жүйелі байланыстыру керек.Осыларды қорытындылай келе с.а.лог/ң мынадай негізгі міндеттері бар деуге болады:1.Қандай өнім сатып алу керек;2.Қанша көлемде сатып алу керек;3.Кімнен (жабдықтаушыдан) сатып алу қажет;4.Қандай шарттарда сатып алу керек. 5.Сатып алу процесін өндіріс және өткізумен (таратумен) қалай жүйелі түрде байланыстыру қажет;6. Кәсіпорын үшін ең тиімді жабдықтаушыларды таңдау; 7.Кәсіпорын қызметін жабдықтаушылармен қалай жүйелі байланыстыру керек. Сатып алу логитикасының белгіленген сұрақтары осы функционалды саладағы шешілген мәселелердің құрамы мен орындалатын жұмыстар сипатын анықтайды.Сатып алу логитикасына жататын міндеттер:-Материалды ресурстарға деген қажеттіліктерді анықтау.Материалды ресурстарға өажеттілікті анықтау процесінде материалдық ресурстарды,фирма ішіндегі қажеттілікпен теңестіру қажет.-Сатып алу нарығын зерттеу.Сатып алу нарығын зерттеуді жабдықтаушылар нарығының тәртібін талдаудан басталады.-Сатып алуды жүзеге асыру.Бұл қызметті жүзеге асыру келісім жүргізуден басталуы тиіс.олар сол шарттардың бекітілуімен аяқталуы қажет.Келісім қатнастары шаруашылық байланыстарды қалыптастырады, оларды оңтайландыру логитиканың міндетті болып табылады.-Жабдықтаушыларды таңдау.Оған жабдықтаушылар жайлы ақпарат іздестіру,жабдықтаушылар жөнінде мәліметтер базасын құру,оңтайлы жабдықтаушыны іздестіру, таңдалған жабдықтаушымен жасаған жұмыстардың нәтижесін бақылау.-Жеткізуді бақылау. Жеткізуді бақылаудың бірбен бір маңызды мәселелері жеткізу сапасын бақылау болып табылады,яғни ақауларды есептеу.-Сатып алу бюджетін дайындау.Сатып алу қызметінің маңызды бөлігі экономикалық есептеулер ,себебі жұмыстар мен шешімдер қанша тұратынын нақты білу керек.Экономикалықесептеулер шеңберінде сатып алу логитикасының міндеттеріне материалдық ресурстардыңтапшылығынан болған шығындардың есебін жатқызуға болады.-Сатып алудың өндірудің ,өткізудің қоймалау және тасымалдау сондай ақ жабдықтаушылармен жүйелі өзара байланысын орнату.

14.Жабдықтаушыны таңдау мәселелері. 1)жабдықтаушылар жөнінде ақпарат іздеу және мәліметтер базасын құру;Бұл кезеңде келесі әдістер қолданылады:- байқау жарияланады; - жарнама материалдары зерттеледі; - арнайы көрмелер мен жәрмеңкелерге қатысу; - потенциалды жабдықтаушылармен мүмкіндігінше жеке байланыс орнату. 2)оңтайлы жабдықтаушылардың іс әрекетін талдау және ең оптималдысын таңдау;Жабдықтаушыларды таңдау критерийлері: Жеткізілетін өнімнің сапасы; Жеткізілетін өнімнің бағасы; Жеткізу сенімділігі; Жеткізу мерзімі; Жабдықтаушының қаржы жағдайы; Жабдықтаушының имиджі және т.б. 3)таңдалған жабдықтаушылармен жасалған жұмыстардың нәтижесін бағалау.Бұл кезең б/ша келісімге отырады.Келісімшарт алты айға жасалынады,ұнамаса бұзуға болады,бірақ бір ай бұрын ескерту керек. Жабдықтаушыны таңдауға бекітілген келісім шарттың жұмыс нәтижелері әсер етеді.Ол үшін жабдықтаушының ретингін есептеуге мүмкіндік беретін арнайы шкаласы жасалады.Отандық кәсіпорындар жабдықтаушыны таңдауда негізінен өздерінің ақпараттарына сүйенеді.Жабдықтаушысы көп кәсіпорында белгілі ,сенімді жабдықтаушылар тізімі құрылуы мүмкін.Осы тізімге қарай оңтайлы жабдықтаушыны таңдайды.

15. Дәл мерзімде жеткізу.Дүниеде ең кең таралған микрологистикалық концепция “just-іn-tіme” – JIT (“дәл мерзімде”) концепциясы болып табылады. «Дәл мерзімде»жеткізу жүйесі-құрамдас бөлшектерді н/е тауарларды өндірістік тұтыну орнында н/е сауда кәсіпорнындағы сату кезінде қажетті көлемде ж/е қажетті уақытта өндіру ж/е жеткізу жүйесі. Бұл концепция 1950ж. соңында пайда болды, бұл кезде Тойота Моторс Жапон компаниясы ж/е басқа да Жапонияның автомобиль өндіруші фирмалары белсенді түрде KANBAN микрологистикалық жүйесін енгізе бастады. Бұл концепцияға “Just-іn-tіme" атауын кейінірек американдықтар берді, олар бұл әдісті автомобиль өндірісіне пайдаланды. JIT концепциясының алғашқы мақсаты — автомобильдерді жинаудың өндірістік үрдісінде материалдың, бөлшектердің ж/е жартылай фабрикаттардың қорларын ұстамау. Тойота Моторс фирмасы JIT концепциясын қолдана отырып 1960 жылдары жаңа автомобильдерді жеткізудің негізгі логистикалық циклының уақытын бір айға дейін қысқартуға мүмкіндік алды, сол кездегі алдыңғы қатарлық американдық автомобиль өндіруші фирмалардағы цикл 6-9 айды құрады. Дайын өнімдерді салыстырмалы қысқа өндірістік циклда аз партиялармен өндіру олармен байланысты материалды ресурстармен жабдықтау циклын ынталандырады. Теория жүзінде базалық JIT жүйесі үшін идеалды тапсырыс мөлшері бір бірлік болып табылады, бірақ бұл өткізу мен тапсырыстарды өткізуге кететін шығындар проблемасына байланысты жүзеге асырылмайды.

Факторлар	JІT әдісі	Дәстүрлі әдіс
Қорлар	Пассивтер. Барлық күштер оны жоюға бағытталуы тиіс. Сақтандыру қорлары жоқ.	Активтер. Өндірісті Болжамдау қателіктерінен ж/е жабдықтаушылардың Сенімсіздігінен қорғайды. Қорлардың көбісі “сақтандырушы”.
Қор мөлшері, материал, ресурстарды сатып алу саны	Мөлшер тек ағымды қажеттілікті көрсетеді. Мат/ы ресурстардың минималды саны өндірушіге де, жабдықтаушыға да қолданылады.	Қор саны үнемді мөлшермен анықталады. Қор өзгерісі өткізудегі шығындар өзгергенде, дайын өнімдердің н/е материалды ресурстардың аз санына өткенде ескерілмейді.
Өткізу	Жоғары артықшылық. Құралды тез қайта құру арқылы сұраныс өзгерісін бақылау. Дайын өнімнің көп емес партияларын өндіруге ұмтылу.	Төменгі приоритет. Әдетті мақсат — дайын өнім көлемін максимизациялау.
Жартылай фабрикаттар қорлары	Жартылай фабрикаттар қорын жою. Егер өндірістік бөлімшелер арасында қорлар болса, онда оларды белгілеп, тезірек жою қажет.	Қажетті элемент. Жартылай фабрикаттар өндірістік технологиялық циклдардың негізі бола отырып, құрылымдық бөлімшелер арасында шоғырланады.
Жабдықтаушылар	Өндіріс бойынша әріптестер ретінде қарастырылады. Тек сенімді жабдықтаушылармен қатынас жасау. Жабдықтаушылар саны көп емес.	Жабдықтаушылармен ұзақ кәсіби қарым-қатынас орнайды. Жабдықтаушылар саны көп, олардың арасында жасанды бәсекелестік орнайды.
Сапа	Мақсат — ноль ақау. Егер сапа 100% болмаса, онда өндіріс пен бөлу жеткілікті тиімді емес.	Аз ақау жіберіледі. Дайын өнімнің сапасын тексеру ерікті
Персонал	Жұмысшылардың, басқарушы персонал әрекеттерінің үйлесімділігін талап етеді.	Басқаруды жалпы менеджмент жүргізеді. Өзгерістер төменгі деңгейлі персоналға байланысты емес.

16. Өндірістік логистика түсінігі.Өндірістік логисика - өндіріс процесінде материалдық ағымдарды басқару процесі. Өндірістік процесс – белгілі бір өнімді өндіру мақсатында өндірістік факторлар мен ресурстарды жүйелі біріктіру. Өндірістік логистиканың мақсаты – кез келген өнімді өндіруде логистикалық әдістерді қолдана отырып күрделі өндірістік жүйелерді оптимиациялау болып табылады. Өндірістік логистиканың қарастыратын логистикалық жүйелерін өндірістік логистикалық жүйелер деп атайды. Өндірісті ұйымдастырудың концепциялары: Дәстүрлі концепциясы: 1.Негізгі құрал-жабдықтарды ешқашан тоқтатпау; 2.Өнімнің өзіндік құнын төмендету мақсатымен тауарларды ірі партиямен өндіру; 3. “әр түрлі” кездейсоқ жағдайларға байланысты материалды ресурстардың қорын құру. Логистикалық концепция:1.Артық қорды болдырмау; 2негізгі және тасымалдау, қоймалау операцияларын орындауда максималды түрде уақытты үнемдеу; 3.Құрал-жабдықтардың тоқтап қалуын болдырмау; 4.Өндірістік ақауларды міндетті түрде шеттету; 5.Макрологистикалық жүйеде жабдықтаушыларды өз әріптестеріне айналдыру. Жалпы, өндірістік логистика өндірістік қуат қоры есебінен сұраныс өзгерістеріне бейімделуге мүмкіндік береді. Өндірістік қуат қоры – өндірістік жүйедегі сапалық және сандық икемділік жиынтығы:-сапалық и/к- универсалды қызмет көрсететін персонал ж/е икемді өндіріс арқылы қам/з етіледі;-сандық и/к- әр түрлі әдістермен қам/з етіледі. +Өндірістік логистикадағы материалдық ағымдарды басқарудың жүйелері. 1.Өндірістік логистикадағы материалдық ағымдарды басқарудың “итеруші” жүйесі н/е материалды ағымдарды басқарудың дәстүрлі жүйесі. Итеруші” жүйе – материалды ағымдарды белгілі бір бөлімшеге н/е цехқа басқарудың орталық жүйесінің тікелей қатысуымен, арнайы бұйрық негізінде беріліп отырады. 2. Өндіріс процесінде материалды ағымдарды басқарудың “тартушы” жүйесі н/е материалды ағымдарды басқарудың логистикалық жүйесі.Тартушы жүйе– бөлшектер мен жартылай фабрикаттар алдыңғыдан келесі технологиялық операцияға қажетті көлемде берілетін өндірісті ұйымдастыру жүйесі. Бұл жерде басқарудың орталық жүйесі кәсіпорынның түрлі бөлімшелері арасындағы материалды ағымның алмасуына кіріспейді ж/е оларға ағымды өндірістік тапсырмалар мен міндеттерді белгілемейді. Жеке технологиялық бөлімшенің өндірістік бағдарламасы келесі бөлімшенің тапсырыс мөлшерімен анықталады.Өндіріс процесінде логистиканы қолданудың тиімділігі.1.Өндіріс процесі рыноктағы өзгерістерге бейімделеді;2.Жабдықтаушылармен әріптестік қарым қатынас орнатылады;3.Өндірілілетін өнімнің сапасы жоғарылайды;4.Қор көлемі азайып, өндірістік циклдағы шығындар төмендейді.5.Барлық бөлімшелер арасындағы жүйелі байланыс негізінде синергиялық эффект алуға мүмкіндік болады;6.Дәл мерзімде тапсырысты орындауға мүмкіндік болады.KANBAN микрологистикалық концепциясы.“KANBAN” – жапон тілінен аударғанда“карточка”дегенді білдіреді.KANBAN микрологистикалық концепциясын алғаш рет 1972ж Жапония елінде Нагоя қаласында Такахама зауытында “ТоетаМоторс” Корпорациясы қолданды.KANBAN жүйесінде карточканың 2 түрі бар: Ақ түсті – тапсырыс карточкасы. Қара түсті - өндіріс карточкасы.

17.Өндірісті ұйымдастырудың дәстүрлі және логистикалық концепциялары және өндірістік логистикадағы материалды ағымдарды басқарудың итеруші және таратушы жүйелері. Өндірістік логисика- өндіріс процесінде материалдық ағымдарды басқару процесі. Өндірістік процесс – белгілі бір өнімді өндіру мақсатында өндірістік факторлар мен ресурстарды жүйелі біріктіру. Өндірісті ұйымдастырудың концепциялары: Дәстүрлі концепциясы1.Негізгі құрал-жабдықтарды ешқашан тоқтатпау; 2.Өнімнің өзіндік құнын төмендету мақсатымен тауарларды ірі партиямен өндіру; 3. “әр түрлі” кездейсоқ жағдайларға байланысты материалды ресурстардың қорын құру. Логистикалық концепция:1.Артық қорды болдырмау; 2.Негізгі және тасымалдау, қоймалау операцияларын орындауда максималды түрде уақытты үнемдеу; 3.Құрал-жабдықтардың тоқтап қалуын болдырмау; 4.Өндірістік ақауларды міндетті түрде шеттету; 5.Макрологистикалық жүйеде жабдықтаушыларды өз әріптестеріне айналдыру. Өндірістік логистикадағы материалдық ағымдарды басқарудың жүйелері. 1. Өндірістік логистикадағы материалдық ағымдарды басқарудың “итеруші” жүйесі немесе материалды ағымдарды басқарудың дәстүрлі жүйесі. “Итеруші” жүйе – материалды ағымдарды белгілі бір бөлімшеге немесе цехқа басқарудың орталық жүйесінің тікелей қатысуымен, арнайы бұйрық негізінде беріліп отырады.

Шикізат қоймасы

Басқару жүйесі

Жинау цехы

№1 цех

№n цех

материалдық ағым

- ақпараттық ағым өткізу рыногы

2.Өндіріс процесінде материалды ағымдарды басқарудың “тартушы”жүйесі н/е материалды ағымдарды басқарудың логистикалық жүйесі. Тартушы жүйе – бөлшектер мен жартылай фабрикаттар алдыңғыдан келесі технологиялық операцияға қажетті көлемде берілетін өндірісті ұйымдастыру жүйесі болып табылады.

5 бірлік өнімді Дайындау командасы

№2 цех

18.Тарату логистикасының түсінігі мен міндеттері. Тарату-экономикалық каткгория,ол ұдайыөндіріс процесінің негізгі фазасы.Қазірігі кездегі лог/ұ концепциядағы тарату лог/сы «жабдықтау,өндіру,өткізу»тізбегінің ең соңғы кезеңін зерттейді.Тарату логистикасы – тұтынушылардың талғамдары мен талаптарына сай, дайын өнімді тұтынушыға жылжыту процесінде жүзеге асатын тасымалдау, қоймалау, сақтау және т.б. операцияларды жоспарлау, бақылау және басқару ғылымы. Тарату логистикасы тарату процесінде материалды ағымдардың қозғалысын, физикалық бөлу процесін оптимизациялау болып табылады. Тарату логистикасының зерттеу объектісі - өндірушіден тұтынушыға жылжитын материалды ағымдардың қозғалысы.Тарату логистикасының міндеттері:1.Өнімді тұтынушыларға жеткізудің ең тиімді арналарын таңдау;2.Өнімді қалай орау керектігін анықтау;3.Дайын өнімді тұтынушыға жеткізудің ең тиімді маршрутын таңдау;4.Қойма қажет болса, қойма түрін және санын анықтау;5.Өнімді тұтынушыға дейін жеткізетін делдалдар қажет болса, оның деңгейін анықтау. Тарату логистикасының дәстүрлі таратудан немесе сатудан ерекшелігі:Тарату процесі маркетингтің өткізу концепциясымен тығыз байланыста болады; Тарату процесі жабдықтау ж/е өндіру процестерімен жүйелі өзара байланыста жүзеге асады;Тарату логистикасы келесі сұрақтарға жауап береді: 1.Қанша жеткізу орны қажет, ол орын қай жерде орналасуы керек және орынның ауданы қандай болу керек? 2.Қай тасымалдау құралы фирма үшін тиімді?3.Өнімді таратуда басқа кәсіпорындардың қызметі қажет бола ма? (қойма, тасымалдау және т.б.) 4. Өнімді тарату талабына сай оның орамы қандай болу керек?5. Қай уақытта және қанша мөлшерде өнімді жеткізу керек ?6. Дайын өнімді уақытша сақтайтын қойма қажет па, қажет болса, қанша көлемде? 7. Қойманың сыйымдылығы қандай болу керек?8. Тарату операцияларын жүзеге асыруда қандай құрал-жабдықтар және қызметтер қажет? (қоймалау, тасымалдау, технологиялық және т.б.) 9. Фирманың жеке меншік қоймасын қолданған жөн бе немесе жалға алған дұрыс па?

19.Тарату арналары мен торлары және бөлудегі логистикалық делдалдар. Тарату арнасы– кез – келген кәсіпорынның дайын өнімін тұтынушыға жеткізу процесіне қатысатын делдалдар тізбегі. Тарату торы – кәсіпорынның барлық тарату арналарының жиынтығы.Өткізу арнасының барлығы фирманың торын құрайды. Кез –келген өткізу саласында іс – әрекет ететін кәсіпорындар 2 концепция негізінде жұмыс істейді. 1)Мамандану концепциясы – Фирма бөлудегі белгілі бір ғана функцияны орындаумен айналысады. Таратудағы логистикалық қызметке көптеген маманданған фирмалар жатады: көтерме ж/е бөлшек сауда делдалдары, тасымалдау ж/е жеткізу фирмалары, жеке тарату компаниялары, ораумен тасымалдаумен т.б айналысады. 2)Ассортименттік концепция – нақты тапсырыс негізінде өнім кешенін құру. Кезеңдері: 1)Шоғырлану. Негізгі қағидасы мүмкін мәмілелердің сомасын минимизациялау б.т. 2)Сұрыптау. Өнімдерді ерекше комбинацияларға сұрыптау ж/е топтау процесі. 3)Жөнелту. Ол дайын өнімнің ерекше ассортименттік тобын белгілі уақытта ж/е қажетті жерге тұтынушыға жіберуді білдіреді. Өткізу арналарының ж/е торларының құрылымын бірнеше белгілер бойынша топтастыруға болады. Сауда орындарының саны бойынша: 1)Интенсивті бөлу; 2)Сұрыпталған тарату; 3)Тікелей сызықтықтың белгісі бойынша: 4)Тікелей тарату; 5)Тікелей емес тарату;Логистикалық жүйе деңгейінде делдалдар 3 түрлі қызметті орындайды. 1.Жеке тарату ф/сы; 2.Алмасу ф/сы; 3.Қолаушы ф/я;Жеке тарату ф/сын орындайтын делдалдар: тасымалдау, жөнелту, жеке тарату фирмалары, жүк тарату орталықтары, дайын өнімді сұрыптау, таралау ж/е орау кәсіпорындары.Алмасу ф/сын орындайтын делдалдар: бөлшек сауда кәсіпорындары, көтерме сауда кәсіпорындары;Қолдаушы ф/сын орындайтын делдалдар:қаржылық қызмет көрсету мекемелері, ақпараттық қызмет көрсету компаниялары, сақтандыру к/ры.

20. Тасымалдау логистикасының мәні мен мәселелері және көлік құралының түрін таңдау.Тасымалдау – тұрғындар мен жүктерді таситын материалды өндіріс саласы. Қоғамдық өндірістік құрылымында тасымалдау материалдық өндіру саласына жатады. Тасымалдау логистикасы 2 элементтен тұрады: 1) жаппай пайдаланылатын көлік – жүк және адамдарды тасымалдауда халық шаруашылығының барлық салалары мен тұрғындардың қажеттіліктерін қанағаттандыратын халық шаруашылығының саласы. 2) жаппай пайдаланылмайтын көлік – өндірісшілік көлік, сондай-ақ тасымалдаумен маманданбаған кәсіпорындарына жататын көлік құралдарының барлық түрлері және белгілі бір өндірістік жүйенің құрамадас бөлігі болып табылады.Көлік өндірістік ж/е сауда үрдістеріне қатысады.Сондықтан да көлік құраушысы логистиканың көптеген мәселелерін шешеді.Тасымалдау лог/ң міндеттеріне лог/қ жүйелері қатысушылары ара/ғы б/ты қам/з ету б.т/ды.Мұндай мәселелер тасымалдау жұмысы үлкен,өз бетінше жүретін алқапқа айналғанда туады.Сонымен қатар,тасымалдау лог/ң мәселелеріне тасымалдау үрдісінің қатысушыларының техникалық ж/е технологиялық үйлесуін қам/з ету,олардың эк/қ мүдделерінің сәйкестігін қам/з ету,сондай-ақ жоспарлаудың бірыңғай жүйелерін қолдану жатады.-Тасымалдау кешеніндегі техникалық үйлесімділік көлік құралдар параметрлерінің жекелеген түрлері ішінде,сондай ақ түраралық қиылыста үйлесуін білдіреді;-Эк/қ үйлесімділік бұл нарық конъюктурасын зерттеудің ж/е тарифтік жүйені құрудың жалпы әдістемесі.Тасымалдау лог/ң міндеттеріне мыналар жатады: 1. Тасымалдау үрдісін қоймалау және өндірісті бірігіп жоспарлау; 2.көлік құралының ең тиімдісін таңдау; 3.көлік құралының типін таңдау; 4.жеткізудің ең тиімді бағытын анықтау және т.б.Көлік түрін таңдау мәселесі қорлардың оңтайлы деңгейін құру ж/е оны ұстап тұру,орау түрін таңдау ж/е т.б.сияқты лог/ң басқа мәселерімен тығыз байланыста шешіледі.Нақты тасымал үшін оңтайлы көлік түрін таңдау,негізгі көлікте түрлерінің ерекшеліктері туралы ақпарат жинау арқылы жүргізіледі.Логистика тұрғысынан маңызды болып келетін көлік типтері: темір жол, су, автомобиль, құбыр, әуе.Тасымалдау тәсілін,тасымалдау құралдарын ж/е нақты тасымалдаушыны таңдауда,қажет көліктің әр түрінің өзінің артықшылықтары мен кемшіліктері болады.Мыс.темір жол көлігі:Арт/ры:жоғары тасым/у қабілеттілігі,ауа райына бай/сыз қолданылатындығы,тас/у тез арада жүреді т.б.Кем/рі:тас/шылар саны шектеулі,жүктер жеткілікті түрде сақталмайды ж/е т.б. Көлік түрін таңдауға әсер ететін факторлар: жеткізу уақыты, жіберу жиілігі, жүкті жеткізудің тәртібін сақтау сенімділігі, түрлі жүктерді тасымалдау қабілеті, территориялық кез келген нүктесіне жеткізу қабілеті, тасымалдау құны.

21.Қолмен есептеу кезіндегі тиімді маршруттар құру әдістемесі және көлік тарифтері мен оларды қолдану ережелері. Қолмен есептеу кезінде тиімді маршруттар құру әдістемесін тасымал есебінің нақты мысалында қарастылған.

КP=Ckj+Cjp-Ckp мұндағы К – 1-ші пункт индексі, Р – 2-ші пункт индексі, С – арақашықтық, j – белгісіз объект

содан кейін тордың әр тармағы бойынша бастапқа А пунктінен алыс орналасқаннан бастап жүктің көлемімен жылжымалы құрамының жүк көтерімділігін ескере отырып,пункттерді маршруттарға топтаймыз.Басқа тармаққа жақын пункттерді осы тармақтың пункттерімен топтаймыз.Көлік ұйымдары көрсететін қызметтер төлем ақысы көлік тарифтері арқылы жүргізіледі.Тарифтерге мыналар жатады:-Жүктерді тасығаны үшін төленетін тарифтер;-Жүктерді тасымалдаумен байланысты қосымша операциялар үшін алынатын жинақтар;-Төлемдермен жинақтарлы есептеу.Экономиеалық категория ретінде көлік тарифтері көлік өнімінің бағасының формасы болып табылады.Олардың құрылуы төмендегілерді қамтамасыз етеді:-Көлік кәсіпорнына пайдалану шығындарды өтеу және пайда алу мүмкіндігін;-Көлік қызметтерін сатып алушыларға көлік шығындарын жабу мүмкіндігін.Жалпы тарифтер-тарифтердің негізгі түрі.Олар арқылы тасымалданатын негізгі жүктің құнын анықтайды.

Ерекше тарифтер- арнайы қосымшалар немесе жеңілдіктер түрінде,жалпы тарифтерден ауытқу арқылы белгіленетін тарифтер.Жеңілдік тарифтері- белшілі бір мақсаттар үшін жүктерді тасымалдауда қолданылады.Жергілікті тарифтер- жергілікті органдар белгілейтін тарифтер.

22.Логистикадағы ақпараттық ағымдар мен жүйелер. Ақпараттық логистика – логистикалық жүйеге тиімді басқару шешімдерін қабылдау үшін қажетті мәліметтерді жинау, өңдеу. Ақпараттық ағым – логистикалық операцияларды басқару және бақылау үшін қажетті логистикалық жүйелер мен оның сыртқы ортасында жүретін ақпараттар жиынтығы. Логистикалық жүйеге қатысты:А) ішкі ақпараттық ағымдар; Б) сыртқы ақпараттық ағымдар; В) горизонтальды (көлденең) ақпараттық ағымдар; Г) вертикалды (тік) ақпараттық ағымдар;Д) логистикалық жүйеден сыртқа кететін ақпараттық ағымдар;Е) логистикалық жүйеге сырттан келетін ақпараттық ағымдар 2. Ақпараттық мақсаты бойынша:А) директивті (басқарушы) ақпараттық ағымдар;Б) нормативтік-анқтамалық (анықтамалар, классификатор, стандарттар);В) талдау ақпараттары (статистикалық мәліметтер)3. Пайда болу уақыты және қолдану мерзімі бойынша:А) тұрақты ақпараттар;Б) оперативтік ақпараттар;4. Ақпараттардың ашықтық және маңыздылық дәрежесі бойынша:А) ашық;Б) жабықВ) коммерциялық Г) қарапайым – күнделікті жиналатын ақпараттарД) тапсырысты – арнайы тапсырыс негізінде жиналатын ақпараттар5. Ақпараттарды тасушының түрі бойынша:А) қағазБ) электрондықВ) ауызша және т.б.6. Ақпараттарды беру әдісі бойынша:А) почтаБ)телефонВ) радиоГ) теледидарД) факс және т.б. Ақпараттық жүйе- бұл лог/қ жүйенің қызмет етуін жоспарлау,реттеу, бақылау ж/е талдау үшін лог/қ басқару қолданатын,байланысты ақпаратпен біріккен құралдар мен процедуралардан,персоналдардан тұратын интерактивті құрылым.Кез келген кәсіпорынның ақпарат алмасу процесін жүйе ретінде қарастыруға болады. Ол жүйе екі бөлімнен тұрады: 1.Функционалды бөлім; 2.Қамтамасыз етуші бөлім.Функционалды бөлім шешілетін мақсаттардың, мәселелердің жиынтығынан тұрады.Қамтамасыз етуші бөлім келесі элементтерден тұрады:а) техникалық қамтамасыз ету – ақпараттық ағымдардың өңделуін және берілуін қамтамасыз ететін техникалық құралдардан тұрады: телефон, компьютер, факс және т.б.Б) ақпараттық қамтамасыз ету – анықтамалар, классификаторлар және т.б. мәліметтерді ресми бейнелеу құралдары жатады.В) математикалық және бағдарламалық қамтамасыз ету – мәліметтердің алынуын қамтамасыз ететін бағдарламалық құралдардың жиынтығы және бағдарламалар кешені.Логистикалық ақпараттық жүйелердің алдына қойған мақсатын тиімді шешу үшін келесі ережелерге сүйіну керек. 1.Ақпараттарды қолданушы үшін оның толықтығы және жарамдылығы; 2.Ақпараттардың дәлдігі; 3.Уақыттылығы; 4.Нақтылығы; 5.Икемділігі (бейімділігі). 6.қолайлылық

23. Логистикадағы ақпараттық технологиялар.Егер ақпараттық жүйеде ақпараттардың автоматтандырылған өңделуі жүргізілсе онда техникалық қамт.етуге электрондық есептеу тех/сы ж/е олардың арасындағы байланыс құралдыры жатады.Бұл жағдайда техникалық қам/з етудің негізгі бөлігі электрондық есептеуіш машиналар(ЭЕМ)б.т/ды.Қазіргі ЭЕМ-рының негізгі блогының бірі процессор б.т/ды,бұл программаланған мәліметтерді өңдейтін құрал.Электрониканың дамуы тез жұмыс жасайтын ж\е жады көлемі үлкен шағын аз процессорларды өндіруге мүмкіндік береді.Микро-процессорлар негізінде орындалған ЭЕМ-ды микро-ЭЕМ-ға жатқызады. Эк/ка саласына логистиканың кеңінен енуі материалдық ағымдарды компьютерленлірумен байл. ақп/қ тех. Компьютерлердің программалық қам/з етілуі,кез-келген жұмыс орындарында ақпаратты өңдеу б/ша күрделі мәселелерді шешуге мүмкіндік береді. Тех/ның бұл қабілеттілігі лог/қ үдеріс қатысушыларының арасында көп көлемде ақпарат алмасуды ж/е өңдеуді қамт/з ете отырып,материалдық ағымдарды басқаруға жүйелі тұрғыдан қарауға мүм.береді. Микропроцессорлық тех/аның сандық көрсеткіштерінің жетілуі түрлі қатысушыларды бір жүйеге біріктірудің сапалы мүмкіндігін қамт/з етеді.Осы қатысушылардың әрқайсысы көп көлемді ақпаратпен жұмыс жасайтындығын ескеру қажет.Техникалық деңгейде материалдық ағымдарды оперативті басқару жүргізіледі.Бұл жүйелер үшін,әсіресе,материалдық ағымдардың өту қарқынында ақпараттарға көңіл бөліп, оларды өңдеу өте маңызды. Осы кезде пайда болған мәселелді шешуде ақпаратты жинау, өңдеу ж/е таратудың қазіргі техникасы мен технологиясын қолдану кезінде ғана мүмкін болады.

2 4.Логистикадағы штрих кодтарды сканерлеуді қолдану. Штрих – код - компьютерлік техниканы қолдана отырып, тауар жөніндегі ақпараттарды алуға, есептеуге және анықтауға мүмкіндік беретін әріптердің, сандардың, символдардың ж/е жолақтардың жиынтығы.Штрих – кодтардың түрлері:1.Бірөлшемді штрих-кодтар (1D) – 20-30 цифр, сан және символика:Plessey штрих код (каталогтар, дүкендер),UPC (UniversalProductCode) – АҚШ бөлшек сауда,CODABAR – библиотека, авиабилет, банк-крови,POSTNET – почта. 2.Екі өлшемді штрих-кодтар (2D) – 1000-4000 цифр, сан және символика 1. Aztec-Code 3832 цифр, 3067 әріп, 1914 байт мәліметтер2.Datamatrix 3116 цифр, 2335 символ, 3. PDF-417 1000-2000 символ. 1977 ж. ең алдымен европалық континентте, содан кейін басқа континенттерде Европалық кодтау жүйесі – EAN (EuropeanArtіcleNumberіng) бекітілді. Қазіргі уақытта көптеген қазақстандық кәсіпорындар EAN кодын кеңінен пайдаланды. Сарапшылардың бағалаулары көрсеткендей, тауарлар орамдарында штрих-кодтарды қолдану шығындарды оның құнының 10-15% дейін төмендетеді.

штрих-кодтардың негізгі артықшылықтары:Өндірісте:-әр учаскідегі жылжитын өнімдер мен олардың құрамдас бөліктерін, сондай-ақ кәсіпорындағы логистикалық үрдісті жалпы есептеу және бақылаудың бір жүйесін құру;-көмекші персонал санын және есептеме құжаттарын қысқарту, қателерді жою.Саудада:-материалдық ағымды есептеудің біртұтас жүйесін құру;-тапсырыстарды автоматтандыру және тауарларды түгендеу;-сатып алушыларға қызмет көрсету уақытын қысқарту. Қоймада:-материалды ағымды есептеу мен бақылауды автоматтандыру;-материалды қорларды түгендеу үрдісін автоматтандыру;-материалды және ақпаратты ағымдармен жүргізілетін логистикалық операциялардың уақытын қысқарту.

25. Логистикалық қор түсінігі және түрлері. Қор - бұл өндірістің әр түрлі сатысында болатын халық тұтынатын бұйымдар және т.б. тауарлар. Қорлардың құрылуы әрқашан шығындармен байланысты.Қойманың құрылуымен ж/е құрамынан б/ты шығындар:1.қатырылған қаржы-қаражат.2.арнайы жабдықталған орынды күтуге кететін шығ/р.3.арнайы персоналдың жалақысы.Қорлардың болуы –бұл шығындар,бірақ қорлардың болмауы –бұл да шығын.Ол әр түрлі жоғалтулар формасында көрсетіледі.Оның негізгі түрлеріне мыналар жатады:-өндірістің тұрып қалуынан болатын жоғалтулар;-сұраныс пайда болған кезде қоймада тауардың жобалауынан болатын жоғ/р.Сұраныстың ауытқуы-тауарға сұраныс ауытқуға шалдыққан бұны әрқашан тура болжап шешуге болмайды.Сондықтан:-егер жергілікті сақтандыру қоры болмаса,төлей алатын сұраныс қанағаттандырылмайтын жағдай болуы мүм/н.-көп тауар/ын сатып алуға б/ты жеңілдіктер/ң болуы.-рыноктың бағадағы өзгешелік,кейбір тауар/ң бағасы тез өсіп кетуі мүм/н.-тасымлдау шығындарымен б/ты шығын/ды азайту.-өнім бірлігін өндірумен б/ты шығын/ң төмендеуі.кейбір тауар түрлеріне сұраныстың мерзімді ауытқуы.Қорлардың түрлері: Шикізаттың соңғы бұйымға айналу жолында және осы бұйымның соңғы тұтынушыға дейінгі келесі қозғалысы жолында қордың негізгі екі түрі бар:1. Өндірістік қорлар - өндіріс циклының барлық сатысындағы кәсіпорындарда болатын қорлар. (Бұл қорларды құрудың негізгі мақсаты - өндіріс процесінің үзіліссіздігін қамтамасыз ету) 2. Тауарлы қорлар - өндіруші фирмалардың дайын өнімінің қорлары. Бұл қордың өзі 2 түрге бөлінеді: А) өндірістік құралдарының қорлары Б) тұтыну заттарының қорлары. Бұдан басқа қорларды 3 белгісі бойынша топтастырады: 1. Өнімнің логистикалық арнадағы орны және оның түрі бойынша: А) Материалды ресурстар Б) Аяқталмаған өндіріс В) Дайын өнім Г) Қайтарымды қалдықтар (остаткитоваров) 2. Базистік логистикалық функцияларға қатынасы бойынша: А) Жабдықтаудағы Б) Өндірістік В) Тарату (өткізу) 3. Кешендік логистикалық функцияларға қатынасы бойынша (5):1) Ағымдағы қор - өндірістік қордың негізгі бөлігі, ол өндіріс процесінің үзіліссіздігін қамтамасыз етеді.2) Сақтандыру қор – дайын өнімге сұраныстың күтпеген ауытқуымен және т.б. Күтпеген жағдаймен байланысты қаржылық тәуекелді жою үшін құрылатын қор түрі3) Дайындық қоры – материалдық қорларды өндірістік немесе тұтынуға дайындау үшін құрылған қорлар.4) Спекулятивті қор 5) Ескірген қор

26.Қорлар жағдайын бақылау жүйесінің жалпы сипаты және негізгі жүйелерінің параметрлері.Қорлардың жағдайын бақылау – бұл қорлардың мөлшерінің ауытқуын анықтау ж/е осы ауытқуды жою үшін оперативті шараларды қабылдау мақсатында өндірістік - техникалық бағыттағы қорлардың деңгейін халық тұтынатын бұйымдарды және т.б зерттеу ж/е реттеу.Қорлардың жағдайын бақылау қажеттілігі қорлардың нақты мөлшерінің шектен шығып кету жағдайында шығынның көбеюімен байланысты. Қордың жағдайын бақылау берілген қорлардың есебі негізінде жүргізеді ж/е үздіксіз н/е белгілі бір мерзімнен кейін жүзеге асырылады.

Қорлардың жағдайын бақылау жүйелері

Қорлардың нақты деңгейін мерзімді тексеру

Қорлардың нақты деңгейін үзіліссіз тексеру

Оперативті басқару жүйесі

Біркелкі жабдықтау жүйесі

Қорларды максималды деңгейге дейін толтыру жүйесі

Белгіленген тапсырыс көлемі бар жүйе

Екі деңгейлі жүйе

Қордың жағдайын бақылау жүйесінің топтастырылуы. Тәжірибеде бақылаудың көптеген әдістері қолданылады, оларды келесідей белгілері бойынша топтастыруға болады: -тексеру тәртібі: мерзімді ж/е үздіксіз; -қордың басталу деңгейі: болуы ж/е болмауы; -тапсырылған партияның мөлшері: бірдей н/е әр түрлі; Қорлардың жағдайын бақылау жүйесі мынадай түрде жүзеге асырылуы мүмкін: Оперативті басқару жүйесі. Белгілі бір уақыттан кейін оперативті шешім қабылданады: тапсырыс беру н/е тапсырыс бермеу, егер тапсырыс берсе, онда қанша тауар біолігіне беріледі. Біркелкі жеткізу жүйесі.Бірдей уақыт аралығынан кейін тауар бірлігінің тұрақты саны тапсырысқа беріледі. Қордың максималды деңгейіне дейін толтыру жүйесі. Бұл кезде бірдей уақыт аралығынан кейін пария тапсырысқа беріледі, яғни бірлігінің саны қордың белгіленген максималды деңгейінің ж/е қордың нақты деңгейінің айырымына тең. Қордың нақты деңгейін мерзімді тексеру кезінде тапсырыс мөлшері белгіленген жүйе. Қорлардың нақты деңгейі бірдей уақыт аралығы арқылы тексеріледі. Тауардың тұрақты көлемінің тапсырысы туралы шешім тексеру кезінде тауарлы қор аз болса н/е тауарлы қордың белгіленген бастапқы деңгейіне тең болған кезде қабылданады. Қордың нақты деңгейін мерзімді тексеру кезіндегі екі деңгейлі жүйе. Тауарлы қорлардың нақты деңгейі бірдей уақыт аралығындағы аралық арқылы тексеріледі. Егер ол минималдыдан кем н/е соған тең болса онда максималды тауарлы қор мен нақты қордың айырымына тең партияға тапсырыс беру жөнінде шешім қабылданады. Қордың нақты деңгейін үздіксіз тексеру кезіндегі екі деңгейлі жүйе. Партия тапсырысқа беру шешімі бастапқы қорға жеткен кезінде қабылданады. Тапсырысқа берілген партия көлемі максималды тауарлы қормен бастапқы деңгйінің айырымына тең болады.

27.Қор көлемін анықтау.1. Тапсырысқа берілген партияның оңтайлы көлемін анықтау. Қорларды толтыру жүйесі таңдалғаннан кейін тапсырысқа берілген пария көлемін сандық негізде анықтау қажет , сонымен қатар тапсырыс қайталанатын уақыт интервалын анықтау қажет. Жеткізілетін тауар париясының оңтайлы көлемі ж/е сәйкесінше тасып әкелудің оңтайлы жиілігі келесі факторларға тәуелді: -сұраныс (айналым) көлемі;-тасымалдау – дайындау шығындары;-қорды сақтау шығындары.Оңтайлылық критерийі ретінде тасымалдау – дайындау шығындары мен сақтау шығындар сомасының минимумын алады. Тасымалдау – дайындау шығындары да, сақтау шығындары да тапсырыс көлеміне тәуелді, бірақ бұл әрбір шығындардың тапсырыс көлеміне тәуелділік сипаты әр түрлі.Тасымалдау – дайындау шығындары тапсырыс көлемі көбейген кезде азаяды, өйткені тауарларды сатып алу ж/е тасу өте ірі партиялармен жүзеге асырылады.

Т асымалдау – дайындау шығындарының тапсырыс көлеміне тәуелділігі.

т асым/у шығ/ры

Тасырыс көлемі.

с ақтау ш/ры

Тапсырыс көлемі

Қорларды сақтауға кеткен шығындардың тапсырыс көлеміне тәуелділігі.

S көтерме Тапсырыс көлемі.Тасымалдау дайындау ж/е сақтау шығындары сомасының тапсырыс көлеміне тәуелділігі.Көріп отырғанымыздай, жалпы шығындар қисығында минимум нүктесі бар, осы нүктеде жалпы шығындар минималды болады. Осы S нүктесінің абсциссасы тапсырыстың оңтайлы көлемін береді.

28. Қорлар нормасы - өндірістік өнімдерді үздіксіз жабдықтаумен н/е тауарларды өткізумен кәсіпорындарында болатын еңбек заттарының есеп айыратын минималды санын айтады. Тауарлы қорлар нормасын анықтау кезінде әдістердің 3 тобын қолданады. Эвристикалық әдіс деп алдағы өткен кезеңге есеп беруді үйрететін, нарықты талдайтын ж/е минималды кажеткорлар туралы шешім қабылдайтын мамандар пайдалануды болжайды. Маман ретінде әрқашан қорларды нормалау есебін шешетін кәсіпорын жұмысшысы ьола алады. Бұл жағдайда қолданылатын есепті шешу әдісі тәжірибе – статистикалық д.а. Қорларды басқару саласына қойылған есептер қиын болған жағдайда бір емес , бірнеше мамандар тәжірибесін қолдануға болады.Бұл әдіс те эвристикалық топқа жатады және бұны эксперттік бағалау әдісі д.а.Техника- экономикалық есептер әдісі бұл әдістің мәні мақсатты белгілеуден бөлек топқа байл. Тұтас қорларды бөліп жіберу мысалы номенклатуралық позициялар.Белгіленген топтар үшін сақтандыру ағымдағы және мерзімді қорлар бөлек есептеледі.Экономика- математикалық әдіс Тауарларға деген сұраныс немесе өнімге деген сұраныс көбінесе кездейсоқ үрдіс болады, бұл математикалық статистика әдістерімен мазмұндалуы мүмкін.Қорлар көлемін анықтаудағы өте карапайым экономика математикалық әдістің бірі экстраполяция әдісі б.т.

У5=0.5(2*y4+y3-y1) .y4.y3.y1-қорлар деңгейі

У5- алдағы 5-ші кезеңге кордың нормативті деңгейі

29.Логистикадағы қоймалау және олардың функциялары. Қоймалар– тауарларды қабылдауға, орналастыруға және сақтауға арналған, оларды тұтынуға және тұтынушыға жіберуге дайындау үшін арналған үйлер, ғимараттар және түрлі құрылымдар. Қоймалар логистикалық жүйелердің маңызды элементтерінің бірі болып табылады. Қоймалардың түрлері Қоймалар келесі белгілері бойынша топтастырылады: Өнімнің түрлері бойынша (5) материалды ресурстар, аяқталмаған өндіріс, дайын өнім, қайтарымды қалдықтар, қосалқы бөлшектер және т.б. Мамандану деңгейі бойынша– (3) тар маманданған (бір немесе бірнеше өнім түрлері үшін), шектеулі және кең ассортиментті қоймалар. 3. Меншік түрлері бойынша(2) жеке меншік және мемлекеттік қоймалар 4. Функционалдық мақсаты бойынша (3): Өндірістік үрдісті қамтамасыз етуге арналған буферлі қорлар қоймасы (материалды ресурстар, аяқталмаған өндіріс, өндірістік, сақтандыру, мезгілді және басқа да түрлі қорлардың қоймасы); клиенттердің ерекше талаптарына сәйкес тапсырыстарды қалыптастыруға арналған делдалдық қоймалар; Материалды ағымдардың сақталуын және қорғалуын қамтамасыз ететін сақтау қоймалары; Арнайы қоймалар (мысалы, кеден қоймалары, уақытша сақтау, қайтарымды қалдықтар және т.б. қоймалары). 5. Қойма операцияларын механизациялау дәрежесі бойынша (2): автоматтандырылған, жартылай автоматтандырылған. 6. Жүктерді темір жол немесе су көлігі арқылы жеткізу мүмкіндігі бойынша(2): станциялық немесе порттық қоймалар, терең қоймалар 7. Техникалық құрылымы бойынша (3): ашық, жабық, жартылай жабық қоймалар. Қойманың функциялары. Әр түрлі қоймаларда орындалатын жұмыстардың жиынтығы шамамен бірдей. Кез келген қойма аз дегенде үш түрлі материалды ағымдарды өңдейді: логистикалық жүйеге сырттан келетін материалдық ағымдар, логистикалық жүйеден сытқа шығатын, және логистикалық жүйе ішіндегі материалдық ағымдар. Қойма иелерінің американдық ассоциациясының мәліметтері бойынша қоймалар 65-тен астам логистикалық қызмет түрлерін орындайды. Негізгілері: жүкті өңдеу, сақтау және бөлу; тасымалданатын жүктерді сақтау; қойма ішіндегі температура мен ылғалдықты бақылау және реттеу; жүктерді тасымалдаумен, жөнелтумен, жол қозғалысымен байланысты ақпараттар беру; өнімді қойма ішінде бөлу; тауарларды орау және сұрыптау; пакеттеу және жүктерді байлау; жүктерді автомобильдерге, прицептерге және жартылай прицептерге тиеу (түсіру); жүк партиясын консолидациялау және бөлшектеу; сақтаудың арнайы орындарын дайындау; тауардың құжаттарын дайындау және жеткізу; жүктерді қабылдауда, жіберуде және т.б. қойма құжаттарын рәсімдеу; жүк құжаттарын дайындау; су, темір жол және аралас көлігі арқылы жүктерді тасымалдау үшін терминалды қызмет көрсету; стандартты емес құралдарды талап ететін ірі габаритті жүктерді, металдарды және басқа өнімдерді сақтау; жүктерді ашық жерде сақтау; шағын партиялы жүктерді өңдеу, сақтау және буып-түю; контейнерлерді сақтау. Осы тізімнен қазіргі қоймалардың көп көлемде логистикалық операцияларды орындайтынын көріп отырмыз және олар клиентке қоймалау, жүк өңдеу, орау, тасымалдау, ақпараттық қызметтер бойынша кеңінен логистикалық шешімдерді таңдау мүмкіндігін береді, яғни қоймалар ірі логистикалық орталық ролін орындайды.

30.Жүк өңдеу, тара мен ораудың ролі. Логистика саласындағы көптеген шетел мамандарының айтуы бойынша «жүк өңдеу» терминінің өзін анықтау өте қиын. Кейбір авторлар жүк өңдеуді «зауыт ішінде немесе қойма мен тасымалдау кәсіпорын арасында жүктің жақын қашықтықта тиімді орын ауысуы» деп анықтайды. «Жүк өңдеу» - қойманың ішінде орындалатын барлық операциялардың жиынтығы. Жүк өңдеу факторлары:Қозғалыс (Жүк өңдеу әр уақытта логистикалық жүйедегі одан тыс белгілі бір инфрақұрылым ішіндегі материалды ресурстардың, дайын өнімнің белгілі бір мөлшерінің қозғалысымен және орын ауысуымен байланысты).Уақыт (өнім, өндірісшілік бөлімшелер, қоймалауға және тағы басқа кететін уақытты үнемдеу.).Саны (жүк өңдеу әр уақытта жүк партиясының белгілі бір көлеміне байланысты).Кеңістік (қойма, көлік құралдары, терминал және т.б)

Жүк өңдеуді басқаруда келесі негізгі мақсатты белгілерге сәйкес ескерілуі тиіс:қойма қуаттылығын пайдалану тиімділігін арттыру. Фирмалар көбіне жүкті максималды биіктікке қоймалауға мүмкіндік беретін құралдарды пайдаланады.(вертикальды қолдану). Қойма ауданын максимальды қолдану (горизонтальды пайдалану);Операциялық тиімділікті жақсарту. Мұның мақсаты – өңделетін жүк бірліктерінің түрлерін максимилизациялау.;Жұмысшылардың еңбек жағдайын жақсарту және ауыр қол еңбегін қысқарту.Логистикалық қызметті жақсарту. Жүк өңдеу «JIT» концепциясын жүзеге асыруда өз рөлін атқарады, яғни қоймаға тауарларды тасу, қорларды үлестіру, тапсырыстарды іріктеп оларды жинақтау, жүктің тұтынушыларға тез арада жеткізілуін дайындау жұмыстарын орындау.Логисткалық шығындарын азайту.

Қазіргі логистикалық басқарудағы ораудың рөлі келесі негізгі жағдайлармен анықталады:өнімді идентификациялау және ақпараттар ұсыну.Қоймалаудың, жүк өңдеудің, тасымалдаудың және жеке таратудың басқа да операциялардың тиімділігін жоғарылату.Тұтынушымен байланысБұзылудан қорғау

Орамның түрлері:сыртқы орам (тара);ішкі орам.тара түрлері:пакеттеу;паллет (поддон);кантейнер.пакеттеу мынаны қамтамасыз етеді:- өнімнің тұтынушыға жету жолындағы сақталуы;

- тиеу-түсіру және тасымалдау-қоймалау жұмыстарын орныдауда оларды кешенді механизациялау және автоматтандыру есебінен тиімділігін жоғарылату көресткіштеріне жету;- жүк көтерімділігін және жылжушы құралдардың сиымдылығын максималды қолдану;- қойма құрудың артық жүк тиеу мүмкіндігі;- тиеу-түсіру және тасымалдау-қоймалау жұмыстарын орындау қауіпсіздігі.

31.Қоймалардағы технологиялық үрдістерді ұйымдастыру принциптері.Қоймалар – тауарларды қабылдауға, орналастыруға және сақтауға арналған, оларды тұтынуға және тұтынушыға жіберуге дайындау үшін арналған үйлер, ғимараттар және түрлі құрылымдар.

Негізін метриалдық ағымдар құрайтын қоймалардағы технологиялық үрдіс жылдамдық бойынша оңтайлы параметрлерге жауап беруі тиіс, тауарлардаң сақталуын және шығындардың үнемділігін қамтамасыз етуі тиіс. Қойма деңгеіндегі технологиялық үрдіс үнемділігі жүк бірліктерін өңдеудің шығын сыйымдылығының көрсеткштерінде көрінеді. Қоймадағы материалдық ағымдарды ұйымдастырудың келесіддей принциптері бар:үрдістің пропорционалдығы дегеніміз-бұл оның өзара байланысты барлық бөліктері пропорционалды болуы тиіс екендігін, яғни олар бір бірімен өнімділігі, өткізу қабілеттілігі немес жылдамдығы бойынша сәйкес келуі тиіс екендігін білдіреді.Параллельдік – жеке операциялардың үрдістің барлық сатыларында бір уақытта жасалуы. Қойма жұмысшыларының еңбегін бөлу және бірікітіру, құралдың орнатылуы технологиялық үрдістің негізгі сатыларымен сай жүргізіледі.

Ырғақтық. Қойма үрдісінің ырғақтығы дегеніміз бүкіл циклдің және жеке операциялардың бір уақыт мезетінде қайталануы.Үзіліссіздік – технолгиялық үрдістегі әр түрлі үзілістердің жойылуы немес қысқаруы. Қойма үрдісінің үзіліссіздігі ұйымдастырушылық шаралармен қамтамасыз етіледі: жөнелту жұмыстарының, есептеу бөлімшелерінің, басқарудың алмасуымен.Ағымдылық - қазіргі микрологистикаллық жүйелердің ұйымдастырылуының алдыңғы принципін білдіреді, оған сай технологиялық циклдың барлық операцияларыөзара байланысты және ортақ есептеу ырғағына тәуелді.