11.Фирма жұмыс күшіне сұранысты қалыптастыратын субъект.

Еңбек нарығы жұмыс беруші және жұмыскерлердің әрекетімен сәйкес қоғамдық қатынастардың жүйесін ұсынады. Еңбек нарығы түсінігіне әртүрлі анықтама беруге болады, яғни еңбек нарығы бұл:

1) еңбек нарығындағы жұмыс күшіне ұсыныс және сұраныс арасындағы экономикалық қатынастардың жиынтығы;

2) әртүрлі экономикалық және әлеуметтік қызығушылықтарының және функциялары қиылыстарының орны;

3) оның қызметкерлерінің өзара байланыстары (кәсіпорын позицияларымен). Сұраныс өзгерісіне әсер ететін факторлардың санына келтіруге болады:

1) Еңбек ақы төлеміндегі өзгерістер. Біз өзіміздің еңбек ақымызды өзгерте алатынымызды ұсынайық, ал пайдаланған технологиялардың және құрал-жабдықтардың деңгейі, капиталды беру шарты, өнім және сұраныс арасындағы баға өзгермейді. Жоғарырақ еңбек ақы өндірістің жоғары құнын және жоғары бағаны түсінеді. Сондықтан азық-түлікке сұраныс төмендейді, шығару көлемі төмендейді, жұмыс бастылығы төмендейді. Осындай жұмыс бастылығының қысқартылуы – масштаб тиімділігі деп аталады.

Бұдан басқа еңбек ақының өсуі кезінде жұмыскерлер жұмыс күшіне емес көбінесе капиталға сүйенетін технологияларды қолданатын жолмен өндірістің құнын қысқартуға тырысады, яғни жұмыс бастылығы деңгейі төмендейді. Бұл әрекет орнын ауыстыру тиімділігі деп аталады, сондықтан капитал жұмыс күшін ауыстырады.

Жұмыс бастылығы деңгейіне еңбек ақы төлеудің әртүрлі ставкасының әсері сұраныспен қисығы ұсынылуы мүмкін.

Сұраныстың икімділігі еңбекке еңбек ақы төлемінің деңгейін өзгертуіне әсер ету иілімді (эластичность) деп аталады. Тура иілімділік еңбек ақы төлемі деңгейінің бір айыздық өзгеруімен шақырылған жұмыс бастылығының пайыздық өзгеруі ретіндегідей анықталады. Егер иілімділік 1 көп болса, жұмыс бастылығы деңгейінің бір пайыздық ұлғаюы еңбек төлем ақысының өзгеруі 1%.

Егер сұраныс иілімді болса онда еңбек ақы төлемі деңгейінің шарасы бойынша жұмыскерлердің тұтас еңбектері төмендейді, сондықтан еңбек ақы төлемі көтерілгеннен жұмыс бастылығы жылдам беріледі.

1 суретте әртүрлі иілімділікпен сұраныс қисығы ұсынылған.

W (е/а)

L (жұмыс бастылығы)

Әр түрлі иілімділіктегі сұраныс қисығы

Сұраныстың қисығы иілімділігі әртүрлі нүктеде өзгеруі мүмкін. Мысалды қарастырайық. Типтік сұранысты қисығын алайық. Тура сызықты сұраныс қисығының ерекшелігі болып жұмыс бастылығы деңгейінің бірлігінде біріңғай өзгерістерге еңбек ақы төлеу деңгейінің бір бірлігін енгізілуі саналады.

.