70. Еңбек мобильдігі: түсінігі, факторлары.

Жұмыспен қамтудың заманауи концепциясы келесі факторлардан құралады, олар: қамтылу еркіндігі, еңбек рыногының икемділігі және жұмысшы күшінің мобильділігі (жинақылығы), «табиғи» жұмыссыздықтың болуы, әлеуметтік әріптестіктің қажеттілігі, еңбек рыногының реттелуі.

Еңбек нарығындағы мемлекеттің рөлі жалпы ұлттық экономиканы реттеудегі секілді біртекті емес. Біріншіден, мемлекеттің белсенді араласуы нарықтық механизмді бұзады және еңбектің мобильділігі мен еңбек етуге ынтаның төмендеуі секілді теріс салдарды өсіреді, мысалы, кепілдендірілген жалақы инфляциялық процестердің өсуіне әкеледі. Екіншіден, мемлекет жұмыс күшінің ұсынысы мен сұранысын қалыптастыру процесіне араласа отырып, жалдамалы жұмысшыларға жұмыс түрлері мен жұмыс күнінің ұзақтығын таңдау нұсқаларын ұсынады,бос уақытты тиімді пайдалануға мүмкіндік береді, бұл соңғы нәтижеде еңбек өнімділігіне қолайлы әсер етеді, Сонымен бірге кадр саясатын анықтау және жүзеге асыруда жұмыс берушілерге де үлкен еркіндік ұсынады.

71. Миграцияның әлеуметтік, экономикалық себептері.

Бүгінгі күні халық миграциясының себептері ішіндегі негізгілері экономикалық және әлеуметтік (жұмыс іздеу, білім алу, күйеуге шығу) саяси, ұлттық, әскери, экологиялық, діни себептер.

Жүзеге асырылу тәсілі бойынша халық миграциясы ұйымдастырылған, мемлекеттік және қоғамдық органдардың қатысуымен және көмегімен жүзеге асырылатын, және ұйымдастырылмаған (жекелей) мигранттардың өздерінің күші мен қаржысымен жүзеге асырылады. Сонымен қатар еркін және еріксіз миграция түрлері бар.

Миграция туралы шешім қабылдау процесіне объективті және субъективті факторлар әсер етеді.

Миграцияның объективті факторлары 3 топқа бөлінеді: басқарылмайтын, үнемі қызмет ететін факторлар, уақытша (реттелетін) факторлар.

Миграция факторларының бірінші тобына елді мекеннің географиялық орны мен оның табиғи компоненттері кіреді: метеорологиялық, географиялық, фито-зоогеографиялық. Температураның жоғары ауытқуы, жер сілкіну, су басу халықтың кетуіне әсер етеді.

Екінші топтағы факторларға уақыт өте келе өзгертуге болатын факторлар кіреді. Территорияның игерілу деңгейі, өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымдарды құру, халықтың жыныстық, жастық, этникалық құрамы.

Факторлардың үшінші тобына реттелетін факторлар: жалақы деңгейі, жеңілдіктер, кадрлық саясат, ұлттық саясаттағы өзгерістер жатады.

Халық миграциясын зерттеуде оны түрлі әлеуметтік топтарға бөледі. Қоғам дамуына ең үлкен әсер ететін жұмыс күшінің миграциясы. Бұл халықтың еңбекке қабілетті жаста орын ауыстыруы және еңбек миграциясы деп аталады. Сонымен қатар білім алумен байланысты орын ауыстыру оқу миграциясы деп аталады.

Халық миграциясы—адамзаттың өмір сүрудің өзгермелі жағдайларына бейімделу формасы ретінде адамзат дамуында үлкен рөл атқарды. Бұл –экономиканың даму деңгейімен және өндірістік салалардың түрлі аймақтарда орналасуымен тығыз байланысты, күрделі әлеуметтік процесс.

Миграцияның ең маңызды әлеуметтік-экономикалық функциясы—халықтың қозғалмалылығының белгілі-бір деңгейін және оның территориялық бөлінуін қамтамасыз ету. Нәтижесінде халық миграциясы жұмыс күшін толығырақ пайдалану мен өндірістің өсуіне себеп болады.

Алайда халық миграциясының салдары қарама-қайшы. Миграция еңбек рыногының баланстылығына әсер етіп, халықтың әлеуметтік-экономикалық жағдайын өзгертеді, халықтың білімдік және кәсіптік дайындығын өсіреді.

Сонымен қатар миграцияның массалық ағыны жұмыссыздықтың өсуіне, әлеуметтік инфрақұрылымға күшті қысымның түсуіне себепкер болып, тұрғындардың өмір деңгейіне әсер етеді. Сыртқы миграция шетел жұмыс күшінің дискриминациясына әкеліп, әлеуметтік қайшылықтарды тудырады. Халық миграциясы халықтың демографиялық құрылымына да айтарлықтай әсер етеді.