68. Халықтың өмір сапасының көрсеткіштері.

Халықтың өмір сүру деңгейін анықтау күрделі процесс, әйтседе, әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштер жүйесінде халықтың табыстары мен шығыстарының құрылымын, табыс бойынша саралануын, әр түрлі әлеуметтік топтар табысының сатып алу қабілеттілігін, материалдық игіліктер мен қызметтерді тұтынуды қанағаттандыру деңгейін есепке алу маңызды. Аталған көрсеткіштерді талдау негізінде өмір сапасы мен оның деңгейін толық және кешенді қамтитын, мәнін түсіндіретін, өмір сүруді бағалайтын нақты көрсеткіштер жүйесі қалыптасады.

Логикалық бірізділікпен қалыптасқан осы жүйе төмендегідей көрсеткіштер топтамасынан құралады:

• жалпыланған көрсеткіштер;

• халықтың табыстары;

• халықтың шығыстары мен тұтынуы;

• жинақталған мүлік пен тұрғын-үй;

• әлеуметтік қорғау жүйесі;

• әлеуметтік сала;

• қоршаған орта;

• халықтың әлеуметтік саралануы.

Кедейлiк бейiнi - кедейлiктiң барынша айқын көрiнiстерiнiң сандық және сапалық сипаттамасы. 2009 жылы Қазақстанда ол мынадай деректермен

сипатталады:халықтың 28,4%-ының табысы ең төменгi күнкөрiс деңгейiнен төмен болды; ел халқының 11,7%-ының табысы азық-түлiк қоржынының құнынан төмен болды, соның iшiнде Маңғыстау облысында - 26,7%, Атырау облысында - 21,6%; халықтың неғұрлым ауқатты 10% және неғұрлым ауқатсыз 10% топтары табыстарының арасалмағы республика бойынша орта есеппен 11,3 есенi құрады (шектi көрсеткiш - 8 есенi құрайды);

демографиялық жағдай

Еуропа елдеріндегі демографиялық дағдарысты ескере отырып, бұл елдер экономиканың барлық саласына иммигранттарды белсенді тарта бастайтынын болжау қиын емес, әсіресе бұл Қазақстан, Ресей, Урнаина мен Белоруссияға қатысты болатын бұрынғы кеңес елдері халқының жоғары зиялы әлеуетіне айрықша назар аударылатын болады. Ресейдегі демографиялық депопуляция да таяу уақытта иммиграциялық саясаттың жандануына әкеледі, бұрынғы КСРО-ның орыс тілінде сөйлейтін халқының көшуіненегізгі екпін түсірілетін болады.Бұдан шығатын қорытынды, Шығыс Еуропа, Канада мен Ресей елдеріне халықтың белсенді көшуі арқасында таяу арада Қазақстанның халық санының өсімі үрдісі оң бағыттан теріс бағытқа ауысып кетуі мүмкін.

69. Халық миграциясы: мәні, түрлері.

Миграцияның объективті факторлары 3 топқа бөлінеді: басқарылмайтын, үнемі қызмет ететін факторлар, уақытша (реттелетін) факторлар.

Миграция факторларының бірінші тобына елді мекеннің географиялықорны мен оның табиғи компоненттері кіреді: метеорологиялық, географиялық, фито-зоогеографиялық. Температураныңжоғарыауытқуы, жерсілкіну, су басу халықтыңкетуінеәсеретеді.

Екіншітоптағы факторларға уақыт өтекеле өзгертуге болатын факторлар кіреді. Территорияның игерілу деңгейі, өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымдарды құру, халықтың жыныстық, жастық, этникалыққұрамы.

Факторлардыңүшіншітобынареттелетінфакторлар: жалақы деңгейі, жеңілдіктер, кадрлықсаясат, ұлттық саясаттағы өзгерістер жатады.

Халық миграциясынзерттеуде оны түрлі әлеуметтік топтарға бөледі. Қоғам дамуына еңүлкен әсер ететінжұмыскүшініңмиграциясы.

Халықмиграциясы—адамзаттың өмір сүрудің өзгермелі жағдайларына бейімделу формасы ретінде адамзат дамуында үлкен рөлатқарды. Бұл–экономиканың дамудеңгейімен және өндірістік салалардың түрлі аймақтарда орналасуыментығызбайланысты, күрделі әлеуметтікпроцесс.

Миграцияныңеңмаңыздыәлеуметтік-экономикалық функциясы—халықтың қозғалмалылығының белгілі-бір деңгейін және оның территориялық бөлінуін қамтамасыз ету.Нәтижесінде халық миграциясы жұмыскүшін толығырақ пайдаланумен өндірістің өсуінесебепболады.

Миграция - [лат. migratio - көші- қон, қонысаудару] - адамдардың (мигранттардың) қандайда біраумақтардыңшекарасынанөтіп, ұзақ уақыт қан емес бір жолатақоныстебупроцесі.Халықкөші-қонын бірегейлендірудің негізгібелгілерініңбірі – қандайда бір аумақтың әкімшілікшекарасынкесіпөту (мемлекет, аудан, аймақ, қалажәнет.б.).Осынегіздееңалдымен, халықаралық (мемлекетаралық) жәнеішкімиграцияныанықтайды.Ӏшкікөші-қонел халқының жалпысанынөзгертпейді, халықаралықкөші-қон әлем елдеріндегіхалықсаныныңөзгеруінеәкеледі, көбіне азаматтықтыөзгертуорыналады.Сондай-аққала ішіндегіаумақтықкөші-қондар ("қала-қала"), ауылдық жерлердегі ("ауыл-ауыл"), қалалықжәнеауылдықжерлердіңөзаракөші-қоналмасуы ("ауыл-қала", "қала-ауыл"). Мерзімдік белгілеріне қарай қайтыпоралмайтын (ішкікөші-қон, эмиграция, иммиграция) жәнеқайтыпоралатынмиграция (ұзақ мерзімді, мезгілдік, үздік- создық, ауық-ауықкөші-қон) түрлері анықталған.Түрлерінеқарайерікті, мәжбүрлі, заңсыз көші-қонболыпбөлінеді.