Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
еңбек нарығы.docx
Скачиваний:
0
Добавлен:
25.01.2020
Размер:
189.64 Кб
Скачать
  1. Аймақтың біліктілік және кәсіптілік бірліктегі жұмыс күшін жалдау және іздеу процессінің үйлесімділігі.

Енбек  нарығы  бұл  нарықтың  ерекше  түрі ,  онда  жұмыс  күші  тауарын  сату  және  сатып  алу  жүзеге асады Осы  жерде  оның  құны  мен  жалдану  жағдайы   бағаланады. Еңбек  нарығы – экономикаға  жағдай  көрсетудің  айнасы,  тұрғындарды  жұмыспен  қамту көлемі  мен динамикасын, жұмыссыздықтың  сала  бойынша,  кәсіби  біліктілік, демографиялық  және   басқада көрсеткіштерінің  құрылымын  байқатады . Осы  құбылыстар  АҚШ тағы  еңбек  рыногында  айқын  көрінеді. Осы  уақытқа  дейін  біздің  елімізде  еңбек  нарығы  болмады . Мамандарды  қайта  дайындаудың   тым  қарапайым  жүйесінің  болуы – тұрғындарды  толық,  біреқ  тиімсіз  түрде  жұмыспен  қамтуға  жағдай  туғызды,  өмір  сүру  ресурстарын   болуде  теңгермешілікке  жол  берілді,  ал  ол  белгілі  бір  дәрежеде  қоғамның  өндіргіш  күштерінің   дамуын   тежеді. Жаңа  жұмыс  орындарын  жасау  еңбек  етуге  қабілеті  бар  тұрғындардың  санына  асып  кетіп  отырды,  ал  ол  өз  кезегінде   жұмыс  күшінің  тапшылығын  тудырды. Мемлекет  жұмыскерлердің  белсенділігі  мен  қозғалысына  қатаң  бақылау  жасап  отырды ,  олардың  өздерінің  жұмыс  күшін  қолдануына  тек  қана  мемлекет  белгілеген  еңбек  нысандарының  шеңберінде  ғана  рұқсат  етілді . Өздерінің  қабілетін  толығырақ  көрсетуге  және  лайықты  өмір  қалпын  қамтамасыз  етуге  мүмкіндік  беретін  жұмыс  іздеу  ұмтылысы – қалада  төлқұжат  тәртібі  түрінде,  елде  керісінше  колхозшыларға  төлқұжат  бермеу,  жұмыстан  шығаруға  кедергілеріне   тірелетін.  Бір орында  ұзақ  уақыт  жұмыс  істеу  экономикалық  тұрғыдан  да  және  әлеуметтік  тұрғыдан  да  ынталандырды. Соның  нәтижесінде  еңбекті  ауыстырудың  экономикалық  заңы  бұзылды.  Оның  мәні – адам  өзінің  экономикалық  жағдайын  жақсарту  үшін  белсене  жұмыс  істеу  керек, ал  ол,  үнемі  өзін — өзі  жетілдіруді  қажет  етеді,  соған  сәйкес  жұмыс  істейтін  өмірінің  барлық  кезеңі  бойында  еңбек  ету  нысанын  ауыстырып  отырады . Мысалы,  американдықтар  еңбек  ететін  өмір  бойында,  есеппен  7,5  рет  жұмыс  ауыстырды. Жапонияда,  бір  бөлегі   өмір  бойы  жалдаумен  қамтылған  жұмысшылар  206  рет  жұмысын  ауыстырады  екен . Батысевропада  бұл  көрсеткіш  Жапонияға   қараған  жоғары  болды, бірақ  АҚШ – тағыдан  төмен.  Бұл процесс,  нарықтық  принцптерге  көшіп  жатқан  экономикаға  тән  көрініс. Мысалы  Финляндияда  өндірісте  және  басқа  салаларда  жұмыс  істейтіндердің  үштен  бірі  мамандықтарын  ауыстырады  немесе  басқа  жұмысқа  ауысады. Қазірде  жұмыспен  қамту  саласында ,  өндіріске  қажетті   жұмыс  күші  мен  олардың  жұмыстың  жағдайына  қоятын  талабы  арасында  еле,улі  қайшылық  бар. Оның  шиеленісуі – кадрлар  тұрақсыздығынан  көрінеді.

  1. Жұмыкерлердің кәсіпорынды басқаруда қатысудың іс-әрекеттілігін және тиімділігінің Қазақстандағы нәтижелері. Кәсіпорынның басқару құрылымының негізі – құрылымының графикалық бейнесінің немесе көрсетілімінің детализациясының дәрежесі. Олар бөлінеді: басқару жүйесінің макроқұрылымы звенолары болып басқару органдары табылады (басқару субъектілері, заңды тұлға болып табылады); мезоқұрылымы, бұны құрылымдық бөлімшелер құрайды; микроқұрылым, звеноларыболып жұмыскерлер табылады (жұмыс орындары) және басқару құралдары. Мысалы, макроқұрылым масштабындағы басқару жүйесінің звенолары қонақ үй,  мейрамханалар,  ойын-сауықханалар орталығының – ҚР Сауда министрлігі, мезоқұрылым масштабында – сызықтық функционалдық құрылымдық бөлімшелері (директор және оның орынбасары, бөлімдер: өндірістік, жоспарлы-экономикалық, кадрлік және т.б.). Құрылымдық бөлімшелер – мезо және микроқұрылым масштабында басқару жүйесінің звеносы, мысалы, функционалдық бөлімдер болып табылады. Звено – бұл басқару жүйесінің иерархия құрайтын элементі, подсисбема. Басқару жүйесінің құрылымының масштабына сәйкес оның звенолары: басқару органдары, құрылымдық бөлімшелер, жұмыскерлер немесе басқару жүйесінің техникалық құралдары бола алады.

  1. Кәсіпорын кеңесін құру: міндеттері, құжаттары, жұмыс берушілер мен кәсіподақтардың өзара қатынастары. Кәсіпорын – қоғамдағы еңбек бөлінісі жүйесіндегі оқшауланған дербес өндірістік-шаруашылық бірлік, яки заңи тұлға құқығы берілген шаруашылық жүргізуші субъект; өндірістік-шаруашылық қызметті ұйымдастырудың негізгі нысаны. Ол әлеуметтікқажеттіліктерді қанағаттандыру және пайда алу мақсатымен еңбек ұжымын пайдалана отырып, өнім(тауар) өндіреді, жұмыстарды орындайды, қызметтер көрсетеді және өндіріс құрал-жабдығы мен басқа да мүлікке меншік нысандарына қарамастан заңи тұлға ретінде және шаруашылық есеп принципіне сүйеніп әрекет етеді. Кәсіпорын деңгейінде жүретін келісөздер жақсы экономикалық нәтижеге жеткізетін тиімді механизм болып келеді. Ал Батыс Еуропаның кейбір елдерінде келісөздер ұлттық деңгейде жүреді. Қазақстан жағдайына келсек, ұжымдық келісім жасау жүйесі әлі де жетіле қоймаған. Қазіргі кезде кәсіподақтар жаңа рынок жағдайына бейімделіп, жұмыс берушілермен жүргізетін келіссөздерге өз көзқарасын тудыруда. Қазақстанда кәсіподақ мүшелері әлі де көп, бірақ олардың әлеуметтік еңбек қатынасын реттеудегі ролі тіптен төмен. Еңбек рыногы ұйымдарына жұмыс берушілер одақтары да жатады. Олар кәсіпкерлердің экономикалық және әлеуметтік мүдделерін қорғайды, тарифтік келісім жасауға құқылы. Олардың пайда болуы кәсіподаққа қарсы тұруға байланысты.

  1. Кәсіпорын басқармасында еңбеккерлердің қатысуының әрекеттілігімен тиімділігін зерттеулер (теориялық, социологиялық, статистикалық). Кәсіпорын – қоғамдағы еңбек бөлінісі жүйесіндегі оқшауланған дербес өндірістік-шаруашылық бірлік, яки заңи тұлға құқығы берілген шаруашылық жүргізуші субъект; өндірістік-шаруашылық қызметті ұйымдастырудың негізгі нысаны. Ол әлеуметтікқажеттіліктерді қанағаттандыру және пайда алу мақсатымен еңбек ұжымын пайдалана отырып, өнім(тауар) өндіреді, жұмыстарды орындайды, қызметтер көрсетеді және өндіріс құрал-жабдығы мен басқа да мүлікке меншік нысандарына қарамастан заңи тұлға ретінде және шаруашылық есеп принципіне сүйеніп әрекет етеді. Кәсіпорын өзінің қызметін дербес жүзеге асырады, шығарылатын өнімін, салықтар мен бюджетке басқа да міндетті төлемдерді төлегеннен кейін қалған пайданы иеленеді. Мүліктік кешен ретінде кәсіпорынның құрамына оның қызметі үшін керекті мүліктің барлық түрлері, бұған қоса жер  телімдері,  ғимараттаржабдықтаршикізат, өнімдер, талап құқықтары, сондай-ақ, кәсіпорынды, оның өнімін, жұмыстары мен көрсететін қызметтерін дараландыратын таңбаларға құқықтар (фирмалық атаулар, тауар белгілері, қызмет көрсету белгілері) және заң мен шартта өзгедей көзделмеген жағдайда басқа да айрықша  құқықтар  кіреді. Олар жекеше кәсіпорын, серіктес (жарнапұлға негізделген серіктестік), акционерлік қоғам, мемлекеттік кәсіпорын, коммуналдықкәсіпорын түрлеріне жіктеледі.  тер құрудың тиімділігі айқындала бастады.

57. Жұмыскерлердің жұмыс орындарында мүдделерін қорғау. Адамзат шаңырағының барлық мүшелеріне бірдей тән қасиеттерді және де олардың тең әрі ажыратылмас құқықтарын мойындау еркіндіктің, теңдіктің және баршаға ортақ бейбіт өмірдің негізі екендігін назарға ала отыра, бүкіл әлемдегі жұмыскерлердің құқықтық мәртебесін жоғарыдағы қағидамен байланыстырып қарастыру қажет.

Қазақстан еліміз экономикалық даму жағдайдан өтіп бара жатқан кезде оның жұмыскерлердің құқықтары мен мүдделері ерекше назар аударады. Өйткен еліміздің болашақ өркендеуі оның азаматтардың еңбек жасау жолындағы қиыншылықтар мен жеңілдіктермен тығыз байланысуда.

Бүкіл әлемде жұмыс берушілер тобы табыстын тұрақтандыруда жұмыскерлерің әлеуметтік және экономикалық мүдделерін есепке алуы өте маңызды екені көзі жетті.

Соңғы кездер, жұмыскерлер өз мүдделерін кәсіподақтар мен ұжымдық шарттар арқылы қорғауға үйренді. Осы құралдар арқылы олар тіптен ұйымды басқаруға қатысады.

Ұсынып отырған жұмысымыз жұмыскерлердің халықаралық, шетел және еліміздің құқықта жұмыскерлердің ұйым басқаруға қатысу мәселесін қарастырып өтеді. Жұмысымыздың тәжірибиде кәсіподақтардың, коммерциялық және коммерциялық емес ұйымдардың,  мекемелерде, мемлекеттік ұйымдардың жұмысында қолдануы мүмкін.

Жұмысымыздың мақсаты халықаралық, шетел және еліміздің құқығында жұмыскерлердің ұйым басқарудағы мәселелерін көрсету.

Осы мақсатқа жету барысында біз бірнеше міндеттерді шештік:

- жұмыскерлердің халықаралық және еліміздің заңы бойынша құқытық мәртебесін қарастыру;

- жұмыскерлердің құқықсубъектілігін анықтау;

- жұмыскерлердің құқықтары мен міндеттерін зерттеу;

- кәсіподақтарды құқық субъектілер ретінде қарастыру;

- халықаралық және еліміздегі кәсіподақ ұйымдарды қарастыру;

- ұжымдық шарттар мен келіссөздердің ерекшеліктерін анықтау;

- жұмыскерлердің құқықтық мәртебесі бойынша халықаралық және Қазақстан Республикасының заңдарындағы ерекшеліктерін қарастыру;

- Қазақстан Республикасындағы жұмыскердің құқықтық мәртебесі мен оның ұйымдарды басқаруға қатысу мәселелер бойынша халықаралық құқық пен жергілікті мемлекеттік заңның қарым-қатынасын зерттеу.