1.Бюджеттеудің негізгі түрлері,сипаттамасы.

Бюджет-іс-әрекеттердің жоспарын құндық тұрғыдан сандық көрінісін сипаттайтын тар мағынадағы түсінік. Бюджет үдерісі шартты түрде екі негізгі бөлімнен тұрады: операциондық және қаржылық бюджеттерді құру. Операциондың бюджеттерді дайындау келесілерді қамтиды: сату көлемі тур бюджет, өндіріс бюджеті, өндірістік қорлар бюджеті, материалдарға кеткен тура шығындар бюджеті, қосымша өндірістік шығындар бюджеті, еңбекақы жұмсалатын тура шығындар бюджеті, коммерциялық шығындар бюджеті. Қаржылық бюджет құрамына мыналар кіреді: инвестициялық бюджет, кассалық бюджет, баланстық есеп.

Сату көлемін болжау-жұмыстың қажетті дайындық сатысы. Сату көлемін болжау әртүрлі микро және макроэкономикалық, оның ішінде статистикалық мәліметтермен сипатталатын факторларды талдау мен талқылау негізінде жүзеге асырылады. сату бюджеті- бұл негізгі бюджетті қарастырудағы ең алғашқы және ең маңызды қадамдардың бірі. Сату көлемін бағалау барлық кейінгі бюджеттерге әсер етеді. Сату бюджеті болашақ кезеңде бюджеттің кірістік бөліміне енгізілетін сатудан күтілетін ақша ағымын қамтиды. Өндіріс бюджеті-бұл натуралды көрсеткіштермен сипатталатын өнімді шығару жоспары. Өндіріс бюджеті сату бюджетіне байланысты құрастырылады. Еңбекақыға жұмсалатын тура шығындар бюджеті- бұл негізгі өндірісті персоналдың еңбекақысына кететін шығындар. Негізгі өндірістік персоналдың еңбекақысы бюджетінде екі негізгі бөлімді атап көрсеткен жөн: 1) еңбекақының бекітілген бөлігі; 2) еңбекақының келісілген бөлігі.

2.Бюджеттеудің негізгі кезеңдері:1.Бизнес модельді құру ж/е оған өзгерістер енгізу.Бизнес-модельді құрастыру бюджетті жоспарлау механизмі мен оның элемент-рі арасындағы байланыс-ң математикалық сипаттамасын қамтитын ресурс-ды қалыптастыру мен жұмсау жөніндегі түрлі схема-ң құрылымы ретінде қарастыруға б/ды.2.Бюджетті құру.Бұл үдерісте ұйым-ң қызм-рі мен бөлімше-не қажет кезеңге ресурс-ды бөлу-ң болжамды бақылау көрсеткіш сандары жарияланады.Бұл құрылым-р қойылған мақсат-ға ж/е қолда бар ресурс-ға б/ты өздері-ң меншікті бюджет-н құрып,талқылау мен бекітуге ұсынады.Бюджетті құру кезеңі мына белгілермен сипатталады:жаңа ақп-ң кең көлемі;ақп-р көздері түрлі аумақ-р б/ша таратылып,тәуелсіз б/уы мүмкін;ақп-ң негізгі ағыны-ң 1бағытта қозғалуы-қызм етуші құрылым-дан менеджментке қарай.3Бюджетті бекіту.Бекіту үдерісінде жеке бап-ды қайта бөлу,реттеу ж.а.Бұл кезең-ң нәтижесі-қажетті кезеңге қабылданған ұйым-ң бюджеті.Келесі жағдай-мен сипатталады:1жерде ықшамдалынған бюджет түрлі құрылымдық ж/е сандық өзгерту-ге тап б/ды.Бұл өзгерту-р оның көрсеткіштерін қолда бар ресурс-ды оптималды бөлу жағдайына бейімдейді.4.Бақылау көрсеткіш сандарын жеткізу.Бюджет жобасын бекіткеннен кейін алғашқы бюджеттерді құрастырушы-ға барлық өзгеріс-р жайлы хабарлау к/к,яғни оларға бекітілген бақылау сан-ын жеткізіп,керек кезде алғашқы бюджет-ді түзету мүмкіндігін беру.Мәні-бюджет үзінділерін бөліп алып,оларды төмен тұрған құрылым-ға жеткізу.5.Бюджет-ң атқарылуы-бюджеттеу кезең-ң ең ұзақ мерзімдісі ж/е жауаптысы.Мұнда бюджет сыртқы жағдай-ң н/се ішкі қажеттілік-ң өзгеруіне б/ты түрлі өзгерту-ге ұшырауы мүмкін:ресурс-р бөлінеді ж/е азаяды;бюджет баптары пропорционалды түрде кемиді;бюджет арнайы алгоритмдер б/ша өзгереді ж/е т.б.6.Атқарылуына бақылау жүргізу.Берілген кезең шын мәнінде бюджетті бекіткен сәттен басталады.Ол ұақ мерзімге созылуы мүмкін.Бұл кезең-ң қорытынды-ры негізінде бюджет-ң атқарылу барысы н/се бизнес-модель ғана емес,сонымен қатар бүкіл ұйым бизнесі-ң бағыт-ры да өзгеруі мүмкін.