18.Бюджеттеу үдерісінің сипаттамасы

Бюджеттеу-бюджетті қарастырумен б/ты үдеріс.Ал бюджет-жоспар негізінде қысқа не орта мерзімді бола отырып,соның мәлімет-рі ағымдық ж/е шұғыл басқарушылық шешім-ді қабылдау барысында қолд-ды.Өз іс-шараларын болжамдау-бұл жоспарлау,ал бюджеттеу-осы жоспарлау-ң қарж-қ сипаттамасы,жоспарланған іс-әрекет-ң қарж-қ көрсеткіштерге ауысуы деп есептеуге болады. «Бюджет-белгілі 1мерзімдегі іс-шара-р жоспары көрсеткіш-ң сандық сипаттамасы».2ші жағынан,бюджеттеу-ақп-ды алу ж/е өңдеумен б/ты басқарушылық шешім-ді қабылдауда қолд-н б/са,онда басқарушылық есеп түсінігімен б/ты б/ды.Басқарушылық есеп-ң негізгі мақсаты ретінде ұйым-ң эк-сы тур анық,шұғыл әрі қолдануға ыңғайлы ақп-ды пайдаланушыларға ұсыну б.т.Басқарушылық шешім-ді қабылдау үшін қажетті ақп-р нақты емес,жоспарлы б/уы да мүмкін.Сонд-н бюджеттеу жүйесі ретінде жоспарлы ақп-ды басқару үшін қамт етуі сөзсіз ж/е басқарушылық есеп жүйесі-ң ажырамас бөлігі б.т.Бюджеттеу жүйесі-ұйымдағы жоспарлау-ң құрамдас бөлігі.Бюджеттеу үдерісі 2бөлімнен тұрады:1.Операциондық бюджетті дайындау қамтиды:сату көлемі тур б;өндіріс б;өндірістік қорлар б;материалдарға кеткен тура шығын-ң б;қосымша өндірістік шығын-р б;еңбекақыға жұмсалатын тура шығын-ң б;пайда мен зала тур есеп.2.Қарж-қ бюджет қамтиды:инвест-қ б;кассалық б;баланстық есеп.

19.Бюджет құрудың мақсаттары мен міндеттері.

Бюджетті құрудың мақсаттары: 1) кәсіпорынды қаржыландыруға қызығушылығы бар, ұйымдарды қанағаттандыратын кәсіпорын дамуының ағымдағы қолжетімді жоспарын дайындау; 2) кәсіпорынның әр түрлі бөлімшелерін келісілген жұмыспен қамтамасыз ету(мысалы, жабдықтау бөлімі өндіріске қажетті заттарды сатып алу керек, ал өндіріс өткізу бөлімі сата алатын өнімдерді шығару керек, өткізу бөлімі өзінің тапсырыстарын өтей алатын тапсырыс берушілермен жұмыс жасауы керек); 3) кәсіпорын ресурстары оның қажеттілігін қанағаттандыра алмайтын жағдайларды анықтау-қосымша ресурстардың ағымын уақыты қамтамасыз ету мүмкіндігін иелену(мысалы, дайын өнімге қор құру, өндіріс қажеттілігін уақтылы қамтамасыз етуге қосымша материалдарды сатып алу, т.б). 4) нақтыланған нәтижелермен салыстыру үшін мәліметтерді ұсыну; 5) кәсіпорын ресурстарын тиімді жұмсау үшін артықшылықтарды орналастыру.

Осы аталған мақсаттарға қол жеткізу үшін кәсіпорын жасауы керек:

А) операциондық бюджет- сатылым көлемі, қаражаттарға деген қажеттілік;

Б) баланс болжамы- активтер, міндеттемелер, меншікті капитал;

В) ақша қаражаттарының бюджеті- тапсырыс берушілерден түсім, жеткізушілерге төлем, шығындарды төлеу, төлемдер мен несиелерді алу, дивидендтерді төлеу, т.б.

Бюджет құру міндеттері:1.жыл бойындағы кірістер мен шығыстарға бақылау жасау; 2. Бағдарламалар мен тапсырмаларды түзетудегі қажеттіліктерді анықтауға жәрдемдесу; 3. Қаражаттардың түсуі кезінде кіріс және шығыс жобалардың баптарын болжамдау: есеп берушілік пен айқындылық негіздерін қамтамасыз ету.

20.Бюджет құрамы және құрылымы

Бюджет жүйесі дегеніміз экономикалық қатынастар мен заңды нормаларға негізделген бюджеттердің барлық түрлерінің жиынтығы. Бюджет құрылысы - бұл бюджет жүйесін құрудың кағидаттары, оның буындарының өзара байланысының ұйымдық нысандары. Бюджет жүйесінің құрамы елдің ұлттық-мемлекеттік құрылымымен анықталады. Мемлекеттің федеративтік және унитарлық құрылымы болуы мүмкін. Федеративтік мемлекеттерде бюджет жүйесі үш буыннан тұрады: мемлекеттік бюджет немесе федералдық бюджет немесе мемлекеттің орталық бюджеті; федерация мүшелерінің бюджеттері (АҚШ-та штаттардың, ГФР-да жерлердің (ландтардың), Канадада - провинциялардың, Ресейде - федерация субъектілерінің бюджеттері); жергілікті бюджеттер. Унитарлың (біркелкі) мемлекеттерде екі буынды бюджет жүйесі қолданылады: орталық (республикалық) бюджет және толып жатқан жергілікті бюджеттер. Екі жағдайда да бюджеттердін оқшаулануы мен дербестігінің түрлі дэрежесі болуы мүмкін, бірақ, әдеттегідей, әлеуметтік-экономикалық үдерістерді басқаруды орталықтандыру деңгейіне байланысты төменгі бюджеттерге қатынасы жөнінен белгілі бір реттеуші рөл орталық бюджетте сакталады. Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі бюджет құрылымының унитарлық типімен анықталады, өйткені Қазақстан - федералдық емес, басқарудың Президенттік-парламенттік нысаны және сайланатын Парламенті бар унитарлық мемлекет. Қазақстан Республикасында мынадай деңгейдегі бюджеттер: республикалық бюджет; облыстық бюджет; республикалық маңызы бар қала, астана бюджеті; ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) бюджеті бекітіледі, атқарылады және дёрбес болып табылады. Қазақстан Республикасында талдамалық ақпарат ретінде пайдаланылатын және бекітуге жатпайтын мемлекеттік және шоғырландырылған бюджеттер, облыс бюджеті жасалады. Мемлекеттік бюджет өз араларында өзара өтелетін операциялар ескерілместен, республикалық және жергілікті бюджеттерді біріктіретін мемлекеттің ақшалай қаражаттарының орталықтандырылған қоры болып табылады. Бюджеттік практикада «шоғырландырылған бюджет» үғымы қолданылады. Шоғырландырылған бюджет өз араларында өзара өтелетін операциялар ескерілместен, республикалық бюджетті, облыстардың, республикалық маңызы бар қала, астана бюджеттерін және Қазақстан Республикасының Ұлттық қорына бағытталатын түсімдерді біріктіретін мемлекеттің ақшалай қаражаттарының орталықтандырылған қоры болып табылады.

Блог-3