8. Дивиденттік төлем түрлері, олардың сипаттамасы

Дивиденд - акционерлер арасында акция санына қарай бөлінетін таза пайданың бір бөлігі. Дивиденд белгілі кезеңдерде төленеді, ол ұлттық заңдарменен реттеліп отырады.

Дивиденд кәсіпорынның бір жылдық таза кірісінен төленеді. Артықшылығы бар акциялар б/ша дивидендтер кәсіпорынның арнайы қор есебінен төленеді. Дивидендтің аралық төлемі, мөлшері мен төлеуі туралы шешімді кәсіпорынның басшылар кеңесі қабылдайды. Әлем тәжірибесінде дивидендті төлеудің әр түрлі нұсқаулары дайындалған. Олар келесілер:

1. Тұрақты дивидендтерді төлеу әдісі. Мұнда фирма аз мөлшерде дивиденд төлеп отырады. Бұл инвесторлар үшін қолайсыз,өйткені фирма көп пайда алған кезде жоғары дивиденд алуға талпынбайды

2. Дивидендті қалдық ретінде бекіту әдісіне сәйкес фирма див/к саясат таңдаудан бұрын капиталды салымдардың қолайлы бюджетін анықтау к/к кейін бұл бюджетті қаржыландыруға баратын меншік қаражаттарды бөледі. Ссодан кейін ғана див/ке бағ/н пайда сомасын есеп/з. Бұл модель б/ша төлем коэф.жыл сайын өзгеруі мүмкін.

3. Пайданы тұрақты пайыздық бөлу әдісі. Фирма бұл жағ/да пайда/ң бір бөлігін див/д ретінде үнемі төлеп отырады. Таза пайда мөлшері тұрақты болмайт/н дивиденд мөлшері өзгеріп отырады.

4. Акция формасындағы дивиденд - акционерлер үшін шығарылған акция/ң қосымша қоржыны. Мұнда акция/ң нарықтық бағамы түседі,бірақ акционер/р үлесі бір қалыпта қалады.

5. акцияны бөлшектеу әдісі.-қосымша акция ығарылады. Акция ұсақ меншік иелеріне сатылады.

9.Кәсіпорынның пайдасын бөлу әдістері

Пайда– тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді сатудан түскен табыстың осы тауарларды өндіру мен сатуға немесе қызмет көрсетуге жұмсалған шығыннан асып түсуі. Пайда – кәсіпорын мен кәсіпкерлердің шаруашылық қызметі қаржылық нәтижелерінің аса маңызды көрсеткіштерінің бірі. Ол шаруашылық қызметтің өнімін сатудан түскен ақшалай түсім мен өндіріс факторларының осы қызметке ақшалай жұмсалған шығындарының сомасы.

Пайданы бөлу тәсілі кәсіпорындардың ұйымдық-құқықтық нысандарына қарай ажыратылады. Мысалы, акционерлік қоғамның Пайдасын пайдалану жалпы жиналыстың айрықша құзырында. Акционерлік қоғамның нақ осы жалпы жиналысы есепті қаржы жылындағы Пайданы бөлу тәртібін бекітеді, жай акциялар бойынша дивидендтер төлеу туралы шешім қабылдайды, қоғамның бір жай акциясына шаққанда жыл қорытындысы бойынша төленетін дивидендтің мөлшерін бекітеді. 

Таза пайда – болашақта кәсіпорын дамуының ж/е кәсіпорын иесі кірістерінің қайнар көзі б.т. салық төленгеннен кейінгі пайда. Кәсіпорын табыстарынан салықтық кодекске сәйкес бюджетке төлемдер жүргізіледі. Пайдаға салынатын салық – салық салынуға жататын жиынтық пайда (табыс) бөлігінің сомасы. Салық салудың объектісі заңдылық жайларына сәйкес азайтылған н/е көбейтілген кәсіпорынның жиынтық пайдасы б.т.

Таза пайданы бөлу келесі схема б/ша жүреді:

Таза пайда = Резервтік қор+қорлану қоры + тұтыну қоры

Серіктестіктің таза пайдасын бөлу келесі схемада көрсетілген:

Таза пайда = Резервтік қор + Қорлану қоры + Тұтыгу қоры + Құрылтайшылар арасында бөлінетін пайда

Қорлану ж/е тұтыну қорлары - арнайы тағайындау қорлары. Олар құрылтайшылар құжаттарымен көзделсе ғана құрылады.

10-11.Кәсіпорынның қаржылық тәуекелі – иеленушілер мен менеджерлерінің қабылдаған альтернативті қаржылық шешімнің нәтижесі. Бұл шешім іске асыру шарттарының анықталмағандықтан экономикалық зиян шегуі мүмкіндігінде қалаған қаржылық қызметінің нәтижесіе жетуге бағытталған. Кәсіпорынның қаржылық тәуекелі оны өткізудің анықталмаған жағдайының күшіне экономикалық зиян келтіру ықтималдылығында қаржылық қызметтің қажетті мақсатты нәтижесіне жетуге бағытталған меншік иесі мен менеджерлердің альтернативті қаржылық шешімдерді таңдау нәтижесін шешу б.т. кәсіпорынның қаржылық тәуекелі келесі негізгі белгілерімен жіктеледі:

Қаржылық тәуекелдің түрі. Осы жіктеу белгісі оларды басқару процесінде қаржылық тәуекелдерді әртараптандырудың негізгі параметрі б.т. Қазіргі кезеңде қаржылық тәуекелдің негізгі түр санына келесілер жатады: қаржылық тұрақтылықтың төмендеу тәуекелі – бұл тәуекел қауіпті дәрежесі б/ша қаржылық тәуекел құрамында жүргізуші ролді ойнайды. Инвестициялық тәуекел-кәсіпорынның инвестициялық қызметін орындау процесінде қаржылық жоғалтудың пайда болу мүмкіндігін сипаттайды. Инфляциялық тәуекел – капиталдың нақты құнының ж/е инфляция жағдайында қаржылық операцияларды орындаудан күтілген табыстың құнсыздану мүмкіндігін сипаттайды. Пайыздық тәуекел – ол қаржының нарықта пайыздық мөлшердің ойда болмаған өзгеруінен тұрады. Валюталық тәуекел – сыртқы экономикалық қызмет жүргізетін кәсіпорындарға тән. Ол осы операциялардан күтілген ақша ағымдарына кәсіпорынның сыртқы экономикалық операцияларда қолданылатын шетел валютасының айырбастауы бағаның өзгеруіне тура әсер ету нәтижесінде, алдын ала байқалған табысты алып үлгермеуімен көрінеді. Депозиттік тәуекел – депозиттік салымдардың қайтарылмауы мүмкіндігін көрсетеді. Несиелік тәуекел – ол сатып алушыға тұтынушылық н/е тауарлық несие беру кезінде кәсіпорынның қаржылық қызметінде орын алады. Салықты тәуекел , инновациялық қаржылық тәуекел, криминогендік тәуекел, т.б тәуекелдің басқа түрлері бар.