18) Қайта өрлеу философиясындағы: гуманизм және антропоцентризм.

Гуманизм (лат. humanus - иманды) – адамның қадір қасиеті мен хұқын құрметтеді, оның жеке тұлға ретіндегі бағасын, адамның иелігіне, оның жан-жақты дамуына, адам үшін қолалы қоғамдық өмір жағдайын жасаған қамқорлықты білдіретін көзқарастардың жиынтығы. Антропоцентризм - [грек. anthropos - адам, centrum - орталық] - дүниенің орталығына адамды қоятын италяндық Қайта Өрлеудің тұжырымдамасы. Ол ЕуропалықЖаңа заман мен Ағартушылық идеологиясына әрі өмірлік өлшеміне және гуманизмнің маңызды шартына айналды. Ежелгі дәуірде негізі қаланғанымен табиғат аясынан шыға алмады. Жаңа заманда адам еріктері мен мінез-құлықтары туралы тұжырым қалыптасты, оның қағидалары нарыққа, демократияға, азаттық қоғамға бет бұрған әлеуметтік мәдениетті басшылыққа алды. М.Штирнер өз ілімінде Антропоцентризмнің мейлінше эгоистік, жеке-дара түрін көрсетті. Адамзатты дәріптеп, оған бас июге де болады (П.Боранецкийдің тұжырымдамасы). Антропоцентризм принципі - адам дегеніміз бар¬лық нәрсенің өлшемі (тезисті Софист Протагор тұжырымдаған). Тоталитар¬лық тәртіптер мен кейбір дамыған елдер жағдайында Антропоцентризм тәжірибелік сипат алады, табиғат талан-таражға түсіп, экологиялық дағдарыс етек алады. Қайта өрлеу дәуірінде Гуманизм тиянақты идеялыққозғалыс ретінде қалыптасты. Бұл кезеңде Гуманизм феодализмге және ортағасырлық теологиялық көзқарастарына қарсы пікірлермен тығыз байланыста болды. Гуманистер адам бостандығын жариялады, діни аскетизмге қарсы, адам ләззаты мен өз мұқтаждарын қанағаттандыру хұқы жолында күресті. Қайта өрлеу дәуірінің аса көрнекті гуманистері – Петрарка, Данте, Боккаччо, Леонардо до Винчи, Эразм Роттердамский, Ф.Рабле, Монтель, Коперник, Шекспир т.б. – зиялы дүниетанымды қалыптастыруда маңызды рөл атқарды.

19) Ф. Бэкон ғылымның мақсаты мен міндеттері және философияның пәні туралы, «идолдар» туралы ілімі, индукция әдісі.

Ф.Бэкон теория мен практиканың танымда сезім мен рационалдықтың бірлігін жақтады. Бірақ жаратылыстанудың дамуында математиканың рөлін кемітті, Коперниктің гелиоцентрлік жүйесін мойындамады. Осыған қарамай ол эксперименттік ғылымның негізін қалады. Бэконның басты шығармасы «Жаңа Органон», ол - ғылыми танымның методологиясы. Бэкон негізгі әдіс ретінде индукцияны ұстанады. Ол тәжірибе мен экспериментке сүйенеді, сонымен бірге сезімдегіні қорытындылау және талдау әдісі арқылы айқындайды. Индукция жеке жағдайлардан жалпы қорытындылар шығаратын ойлау тәсілі.

20) “Неміс классикалық философиясы” дегеніміз не? Философияның статусының өзгеруі: метафизикадан гносеологияға қадам басу. И. Кант философиясы

Неміс фил-ң кезең-і: 1. ХІХғ 1-жартысы неміс классикалық фил-сы; 2. ХІХғ. Ортасы мен 2-жартысы матер-иализм. Маңызы: 1. неміс фил-сы, оның өкілдері адамды ұзақ уақыт бойы мазалап келген ой-рды терең зерттеп, фл-ң бола-шақтағы дамуын анықтайтын көп-теген тұжырымдар жасады. 2. Н.Ф. сол кездегі барлық фил-қ бағыттарды (субъективтік, об-ъективтік идеа-лизм, материализм) жи-нақтады. 3. көптеген атақты философ-тарды өмі-рге әкелді. Олар әлемдік фил-ң «алтын қорына» енді: Кант, Физте, Гегель, Мар-кс, Энгельс, Шопен-гауер, Ницше. Неміс классикалық фил-сы ХҮІІІғ мен ХІХғ жартысында кең қанат жайды. НКФ 2бағыты болды: 1. объективті идеализм 2. субъективті идеа-лизм. Объективті идеа-лизм: Кант(1724-1804); Гегель(1770-1854).Субъективті идеализм:Фихте(1762-1814) Материализм: Фейербах(1804-1872)НКФ: 1. фил-ң дәстүрлі проблема-ынан гөрі адам-ң мәнін зерттеуге көп көңіл бөлді; 2. даму проблема-на ерекше көңіл бөлді; 3. фил-ң логикалық тео-риялық аппа-ратын байытты; 4. тарихты біртұтас процесс ретінде қарастырды.Иммануэль Кант: Кант: адам тумысынан мейірімсіз, бірақ сонымен қоса қайырымдылықта болады. Парасаттылықта тәрбиелеу қажет, оның басты міндеті: адам бойындағы тұла біткен зұлымдықтарды жеңе білу. «Дұрыс адам ешқандай күнәдан тақ болмайды, ол мораль негізі. Әрқашан менікі дұрыс, мені арым таза дегендерде мораль жоқ. Адамның басқа тіршіліктен артықшылығы өзіндік санасы. Эгоизм-адамдарға біткен табиғи қажет екені анықталады»Сана мен санасыздық мәселесін қарастырады. Кант: адамдарда өзін-өзі билей алмай қалатын түсініктер болады, осындай елестер сферасы санан сферасынан көптеу болады.Кант үшін өмірден ләззат алуының бірден бір жолы еңбек. Неғұрлым көп еңбек етсе, соғұрлым көп өмір сүреді, соншалықты өмірден үлкен ләззат алып, өмір көп іс-әрекетке толы болады.1. сынға дейінгі кезең (ХҮІІІғ 50-ж. – ХҮІІІғ 70-ж) – басты проблемалары – жер болмыс табиғат, оның ішінде адам да табиғи идеоло-гиялық даму-ң желісі; 2. сыни кезең(ХҮІІІғ 70-ж – 1804ж) – Кант ақыл-ойдың іс қызметі таным, оның мүм-кіндіктері, шектері, механизмі, логика, этика, әлеум. фил-я мәселелерімен шұ-ғылданды. Еңбек-тері: критика чис-того разума; Кри-тика прак-тического разума; Критика способности суж-дения. Кант-ң таза ақыл-ойды сынау идеясы огностицизм, яғңни дүниені қор-шаған ортаны танып білу мүмкін емес екен деген сөзден туындаған. Кант дү-ниені танудың қиын-дығының себебі қор-шаған орта (объект) емес оны зерттеуші субъект (адам) яғни оның ақыл – ойы. Адам ақыл-ойының мүм-кіндігі шектеу-лі. Егер адам өз ақыл – ой мүмкіндікте-рінен шығып кететін болса, онда ол антиномияларға ду-шар болады. Антиномияның қай-шылықтардың бо-луы адам-ң ақыл-ойы-ң қабілетінің шектеулігі. Кант-тың 4 антино-миясы: 1. кеңіс-тіктің шектеулігі – дүниенің уақытта бастамасы бар, ке-ңістікте шектеулі дүниеде бастама жоқ, кеңістікте шексіз. 2. дүниеде тек қарапайым зат-р ғана өмір сүреді; дүниеде қарапайым нәрсе жоқ, бәрі күрделі. 3. азаптық және себептілік – табиғат заңы б-ша себептілік ғана емес, сонымен бірге азат-тық та өмір сүреді; бүкіл дүние табиғат заңы б-ша белгілі бір себептен туын-дайды. 4. құдай бар, ол бүкіл тірш-ң себебі; Негізгі идеялары: әсемдік дүниедегі, 1.эсте-тикадағы бір мақ-саттылық, Адам-ның қабілеті мол, 2. табиғаттағы бір мақсаттылық – тір-шілік көбею даму-дан тұрады. 3. рух мақсаты Құдайдың барын мойындау.