55) Жаһандану үдерісі һәм жаһандануға деген қарсылық (антиглобализм).

Қазіргі кезеңдегі проблемалардың көпшілігі жаһандық сипат алып отыр. Жаһандық проблемаларға мына төмендегі мəселелер жатады: экологиялық апат; демографиялық дағдарыс; экологиялық дағдарыс; соғыс қаупі. Жаһандық проблемалар ғалымдардың назарын XX ғ.60-70-ші жж аудара бастады. Ол кезде Рим клубы құрылды. Рим клубы-əлеуметтік-экологиялық проблемаларды математикалық үлгімен зерттеу əдісін қолданған ғалымдардың бейресмиұйымы. Əлемдік дамудың үлгісін ұсынған алуан түрлі баяндамалар футрология мен жаһанданудың негізін қалады. Рим клубының президенті Италияның бизнесмені жəне көрнекті гуманист А.Печчеи болды. Ол 1968 жылы беделді зерттеушілерді жинап Рим клубын құрды. Зерттеудің бағдарламасын американдық Дж.Форрестер «Əлемдік өрлеу» деп аталатын кітапта жариялайды. Ол жүйелік талдаудың негізінде жаһандық болжамның негізін салушы болып есептеледі. Футурологтар мен философтар бізді некүтіп деген мəселеде бірыңғай пікірлер жоқ. Келешек жөнінде түрлі болжамдар (катастрофалық апат, оптимистік) бар. Дағдарыстан шығу жолы əрқашанда табылады. Оларды іздестіруде көмекке философия келеді. Тек философия ғана қазіргі проблемаларды түсініп шешуге көмектеседі

56) Мәдениет және өркениет.

Мәдениет ұғымын тереңірек түсіну үшін, оған мағыналық жақындығы бар кейбір басқа ұғымдармен арақатынасын қарастырып өтейік. Осы сипатта біздің зердемізге бірінші түсетін үғым — өркениет. Өркениет (цивилизация) семантикалық жағынан алғанда (латын тілінің — «civilis» сөзі) азаматтық дегенді білдіреді. Римдіктер бұл үғымды «варварлықтар» деп өздері атаған, басқа халықтар мен мемлекеттерден айырмашылықтарын көрсету мақсатында қолданған. Яғни, «өркениет» олардың түсініктері бойынша азаматтық қоғамы, қалалық мәдениеті, заңға негізделген басқару тәртібі бар Рим империясының даму дәрежесін білдіреді.

Ғасырлар бойы қалыптасқан осы екі үғымның мағыналарын төмендегідей топтастыруға мүмкіндік бар:

• 1. Мәдениет пен өркениет бір. Олар синонимдер (И. Гердер, Э.Б. Тайлор).

• 2. Өркениет — мәдениеттің ақыры, оның кәрілік шағы, руханилықтың антиподы (Ж.Ж. Руссо, Ш. Фурье, О. Шпенглер).

• 3. Өркениет — мәдениеттің прогресі, болашаққа бой сермеуі, қоғамның парасаттылық деңгейі (Ф. Вольтер, Д. Белл).

• 4. Өркениет — тағылық пен варварлықтан кейінгі тарихи-мәдени саты (Л. Морган).

• 5. Өркениет — этностар мен мемлекеттерге тән мәдениеттің оқшау түрі (А. Тойнби, Н.Я. Данилевский және т.б.).6. Өркениет мәдениеттің техникалық даму деңгейі, оның материалдық жағы.

Мәдениеттің өзекті бөлігі — өнер. Таңбалы тастағы кескіндер мен тағы адамдардың ырым-билерінен бастап, Рафаэль мен Микеланджелоның мәңгілік туындыларымен жалғасқан, халықтың шығармашылық рухынан туған талай сұлу дүниелерсіз, өнер әлемінсіз, қандай мәдениеттің болсын рухын сезіне алмаймыз.

Шынында да, өнер мөдениеттің алтын қазынасы, адамның ұлылығын білдіретін ғажап көріністердің бірі — оның әсемдікке, сұлулыққа үмтылуы.

Өркениет ұғымы тарихи қалыптасты. Тұңғыш рет Ағарту дәуірінде кеңінен қолданды. Ағартушылар өрк.ұғымын мазмұны бойынша рухани мәдениетке,ақыл-ойға,әділетке жақын ұғым ретінде қолданды. Қазіргі кезеңдегі философияда осыған дейінгі теоретикалық ойлардың нәтижелеріне сүйеніп,өркениет универсалдық ұғым ретінде қолданылады. Бүкіл қоғамдық процестердің мазмұнын айқындайтын,қоғам дамуының этаптарын бөліп көрсететін ұғым.Өрк.ұғымы ретінде адамның материалдық және рухани іс әрекеті түсіндіріліп қоймайды,қоғамдық қатынастарды өндірудің тәсілі мен технологиясы деп түсіндіріледі.Ө.- әлеуметтік мәдени бірлік. Көрсеткіші-өндірістің технологиясы,материалдық ж/е рухани аспектілердің бірлігіндегі қоғамдық процестер,қоғамдық өмірдің заңдылығын жүзеге асыру тәсілі.Ө.қоғамның өмір сүріп,дамуының формасы.Ө.типтері: космогендік өрк. ө-ң алғашқы,тарихи типі. Техногендік ө.негізі машина,ғылымның кеңінен дамуы,оның біртіндеп өндірістік күшке айналуы.XXғ.тех-к өр-ң дамуы қоғамды жетілген қоғаммен алмастыру қажеттілігіне алып келді. Антропогендік өр.XXғ 70ж соңы(ғылыми әдебиетте ақпараттық техқ н\е постиндустриалдық қоғам)өркениеттің пайда болуына алып келді.