1) Дүниетанымның және оның түрлері (мифологиялық, діни, ғылыми, көркем, философиялық, күнделікті-қарапайым дүниетаным).

Дүниетаным деп адамның дүниеге және ондағы өзінің орнына деген көзқарастың біртұтас жүйесін айтады. Бұл сөйлемдегі ең маңыздысы "біртұтастық" дүниеге көзқарастағы идеялар, сезімдер мен құндылықтар, ұғымдар мен пікірлер бір-бірінен ажыратылмайды. Дүниеге біртұтас өарау дегеніміз ол құбылыстар арасындағы күрдеоі байланысты мойындау, бағдарлай білу, ең бастысы мақсаттар қойып және дұрыс бағдар таңдай білу. Осы айтылғандардың барлығы өмірді толыққанды етіп, оған мән беріп, байыта түседі. Дүниеге көзқарастың мынадай тарихи типтері бар: мифологиялық, діни, философиялық. Мифология(аңыз) дүниеге деген эмоционалды-бейнелік және фантастикалық қатынасқа негізделген ежелгі көзқарас. Мифологияның негізгі белгілері: эмоционалдық, табиғатты адамдандыру, бірігу. Мифологияның негізгі функциялары: табиғаттың құбылыстарын түсіндіру, мінез-құлықты тәртіпке келтіру, жаңа ұрпаққа тәжірибе беру. Діни(тақуалық, пәктік)-жоғарғы күшке сенуге негізделген дүниеге көзқарастың түрі. Діннің сипатты белгілері: жоғарғы күшке деген сенім, догматизм, моральға негізделген бағыт. Діннің негізгі функциялары: моральдық нормаларды тарату, рухани әлемді қалыптастыру, құдайға сенетіндерді біріктіру және нығайту. Философиялық дуниеге көзқарас жүйелік-теоретикалық ретінде анықталады. Философиялық дүниеге көзқарастың сипатты белгілері: логикалық және дәйектілік, жүйелілік және жинақтау сатысының жоғарылығы. Философиялық көзқарастың мифологиядан айырмашылығы ақыл-ойдың рөлінің жоғарылығы. Егер де мифология эмоция мен сезімге сүйенсе, ал философия бірінші кезекте логика мен дәлелдеуге сүйенеді. Діннен философияның айырмашылығы еркін ойлауға мүмкіндік берілуінде. Философия – адам мен дүниені танып білудің теоретикалық ядросы. Осыдан келіп оның дүниеге көзқарастың рөлі пайда болады. Бұл рөлі гуманистік, аксеологиялық және жалпы мәдени функцияларымен нақтылана түседі.

2) Философиядағы адам мәселесі

Адам проблемасы философиямен құрдас. Ертедегі шығыс ойшылдарының көбі өздерінің философия жүйелерінің негізгі өзегі етіп тікелей адам проблемеларын алған. Философия тарихында адам мәселесіне берілген анықтамалар көп. Аристотель бойынша адам қоғамдық хайуан. Басқа хайуандардан адамның айырмашылығы ол қоғамнан тыс өмір сүре алмайды. Философиялық антропологияның материалистік концепциясын ұсынған Фейербахтың айтуынша, жеке дара жалғыз өзі ғана өмір сүре алатын адамның болуы мүмкін емес. «Менің» болуымның міндетті шарты- «Сенің» болуың, басқалардың болуы. Экзистенциализм «өмір философиясындағыдай» жалпы өмір мәселелсін қарастырмай, бар күштерін адамның жеке өмірін- «экзистенция» «адамның өмір сүруі» сияқты мәселелер тұрғысынан қарастыруға жұмсайды. өмір сүру дегеніміз-адамдардың біріккен болмысы. Шынайы өмір сүру дегеніміз күнделікті өмірмен тығыз байланысты,өз басының сезімі мен тілегінің, қамы мен мұқтаждығының жиынтығы негізінде іс әрекет етуі. Адам тіршілігінің негізгі қағидасы- «дүниенің қасында болу». Философияның дүниеге келу уақыты ғылымда нақтылы көрсетілмеген. Жалпы алғанда б.ғ.д. VI-V ғ.ғ. Шығыста да, Батыста да адамзаттың ұлы ойшыл-бабалары дүниеге келіп, философиялық ой-пікірді туғызды. Олар: Қытайда - Лао-Цзы, Кон-фу-Цзы, Парсы елінде   Заратустра, үнді елінде - Гаутама Сидхартха, соңынан Будда (ағарған) аталған, Грецияда - Сократ, Фалес, Анаксимандр т.б. Палестинада - Илия, Исая, Иеремия т.б.

XX ғ. немістің ұлы философы К.Ясперс бұл заманды «кіндік уақыт»дейді. Өйткені бұл заманға дейінгі адмзаттың өмірі шектеліп, қайталана беретін өте баяу рухани өмірдің негізінде өтіп жатты және оның өзі саналы түрде танылмаған болатын.

Ал «кіндікті уақыт» келген заманда «Адам болмыстың өзін және өзімен өзінің шекарасын сезінеді, өзінің алдына ең биік мақсаттар қойып, өзінің санасының тұнғиығынан абсолютті таниды. Осының негізінде философтар Дүниеге келді. Адам жеке пенде ретінде тәуекел деп, өзін бүкіл Дүниеге қарсы қойды», дейді К. Ясперс.