23. Еңбек өнімділігі мен қорқайтарымдылығының өсімінің резервтерін атаңыз.

Өндірістік және еңбек ресурстарын тиімді пайдаланудың арасында өзара байланыс бар ма?

Еңбек өнімділігінің өсу жолдарын анықтау әрбір ұйымның талдау қызметінің маңызды бөлігі болып табылады. Еңбек өнімділігінің өсімінің резервтері келесідей жіктеледі:

• Өндірістің техникалық дәрежесін көтеру. Оның басты бағыттары – өндірісті механизациялау және автоматизациялау, жаңа технологиялық үрдістерді енгізу, бұйымдардың конструкторлық құрамын жетілдіру, шикізат пен жаңа конструкторлық материалдардың сапасын жоғарлату, энергияның жаңа көздерін енгізу.

• Еңбек пен өндірістің ұйымдастырылуын жетілдіру. Мұнда қазіргіні дамыту және жаңа еңбек күшін қалыптастыру, қызмет көрсетудің нормалары мен зоналарын жетілдіру, нормаларды орындамайтын жұмыскерлердің санын қысқарту, басқару құрылымын оңайлату, есепке алу және есептеу жұмыстарын механизациялау, жұмыс периодын өзгерту, өндірістің мамандану деңгейін жоғарлату қарастырылады.

• Сыртқы табиғи шарттардың өзгеруі, яғни заманауи қажеттіліктерге икемделу, экологиялық теңдікке жету қаралады.

• Өндірістегі құрылымдық өзгерістер. Құрамына жеке өнім түрлерінің , өндірістік бағдарламаның еңбексыйымдылығының, сатып алынатын полуфабрикаттар мен құрамдас бұйымдардың өзіндік салмағының, жаңа өнімнің салмағының өсуінің өзгеруі жатады.

• Қажетті әлеуметтік инфраструктураны қалыптастыру мен жетілдіру. Ол арқылы қаржылық проблемаларды, уақытылы еңбекақыны төлеу проблемаларын, өндірістің қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған басқа да көптеген проблемаларды шешуге мүмкіндік береді.

Еңбек өнімділігінің өндіріс көлемінің артуы және жұмысшылардың санының өзгеруі есебінен өсуі келесі формуламен анықталады: 

                   100∆B + ∆Pn

        ∆P = ———————— ,

                       100∆Pn

 ∆В —кезеңдегі шығарылған өнімнің өсу үлесі;

∆Рn —жұмысшылардың санының кему үлесі.

Еңбек өнімділігінің жұмыс уақыты қорын тиімдірек пайдалану есебінен өсуі келесі формуламен есептеледі:

                    Фэ1 – Фэ0

        ∆P = ——————— x 100 ,

                          Фэ0

Фэ1, Фэ0 —Базистік және жоспарланған периодтардағы бір жұмысшының тиімді жылдық жұмыс уақыты қоры

Талдаудың маңызды бағыттарының бірі қорқайтарымдылықтың өсімінің резервін анықтау болып табылады. Себебі бұл өндіріс көлемінің артуына және негізгі өндірістік қорлардың ортажылдық қалдығын төмендетуге тікелей байланысты. қорқайтарымдылықтың өсімінің резервін есептеу екі түрлі формуламен жүзеге асады:

1. Мүмкін болатын және нақты қорқайтарымдылық дәрежелерінің ауытқуы арқылы: V_ф.вп + Р↑V_вп V_ф.вп

2. Р↓ОПФ арқылы, яғни Р↓ОПФ –Негізгі өндірістік қорлардың қалдықтарының қажетсіздігі мен жарамсыздығы салдарынан қолданылмаған негізгі қорларды өткізу және жалға беру есебінен кему резерві:

Р↑Фо = ОПФ_ф + ОПФ_д + Р↓ОПФ ОПФ_ф  мұндағы: Р↑Фо – қорқайтарымдылықтың өсу резерві; V_ф.вп –нақты шығарылған өнім көлемі; Р↑V_вп –өнім өндіруді жоғарлату резерві;  ОПФ_ф –нақты негізгі өндірістік қорлар; ОПФ_д –өнім өндіруді арттыру резервіне қажетті негізгі өндірістік қорлардың қосымша сомасы;

2сұрақтың жауабы: Бар. Өндірістік ресурстардың тиімді пайдалануы 3 түрде анықталады:

1. өндірілген және өткізілген өнім көлемі мен сапасында;

2. өндіріске жұмсалған шығындардың көлемінде, яғни ӨӨҚ-да;

3. Тартылған ресурстар көлемінде.

Еңбек ресурстарын талдау еңбек өнімділігі, жұмысшыларды және олардың уақытын рационалды пайдалану есебінен өндіріс тиімділігін арттыру резервін анықтауға мүмкіндік береді.